Oznakowanie pojazdów w Polskich Siłach Zbrojnych

Oznakowanie pojazdów w Polskich Siłach Zbrojnych – opis oznakowania pojazdów wielkich jednostek Polskich Sił Zbrojnych.

Oznakowanie w Wojsku Polskim we Francji

W Wojsku Polskim we Francji pojazdy były oznaczane według zasad obowiązujących w armii francuskiej[1].

Przykładowe oznakowanie czołgów w WP we Francji

Czołgi oznaczano za pomocą znaków „karcianych”[2].
Plutony miały następujące znaki:

  • I pluton – pik
  • II pluton – kier
  • III pluton – karo
  • IV pluton – trefl

Kolory znaków oznaczały przynależność do batalionów:

  • I batalion – niebieskie znaki
  • II batalion – czerwone znaki

Znaki malowano na wieżach czołgu na białych polach. Kształty pola oznaczały kompanie:

  • 1 kompania – pole okrągłe o średnicy 350 mm
  • 2 kompania – pole kwadratowe o boku 350 mm
  • 3 kompania – trójkąt o podstawie 450 mm i wysokości 400 mm
Oznakowanie samochodów WP we Francji

Na samochodach znaki malowano na błotnikach i drzwiach kabiny kierowców. Na lewym błotniku na białym kwadracie malowano barwne figury geometryczne, właściwe dla poszczególnych broni. Były to[3]:

Na prawym błotniku i drzwiach kabiny malowano znaki dywizji, pod nimi znaki pułków[2].

Poniżej umieszczano numer batalionu[a]. Tablice rejestracyjne pojazdów oprócz pięciocyfrowego numeru miały literę „P” i biało-czerwony pasek[1].

W Samodzielnej Brygadzie Strzelców Podhalańskich zamierzano oznakować pojazdy w następujący sposób:

  • pojazdy dowództwa brygady, dowództw obu półbrygad i oddziały pozabatalionowe – wizerunek podkowy
  • I batalion i III batalion – wizerunek głowy wilka
  • II batalion i IV batalion – wizerunek białego niedźwiedzia.

Nie ma jednak potwierdzenia, czy projekt wszedł w życie, a jeśli tak, to w jakim zakresie[4].

Stacjonująca w Syrii Brygady Strzelców Karpackich znakowała pojazdy w sposób następujący[5]:

Oznakowanie pojazdów Brygady Strzelców Karpackich
  • pojazdy dowództwa – tarcza herbowa podzielona skośnie na białe i czerwone pole i prostokąt podzielony przekątnymi tworzącymi cztery trójkąty – górny i dolny czerwone, boczne białe
  • pułki piechoty miały takie same znaki, lecz o barwach broni. Trójkąt górny i dolny był żółty, a boczne granatowe. Stosowano też znak w kształcie kwadratu podzielonego wzdłuż przekątnej tworzącego dwa trójkąty, górny (lewy) granatowy, dolny żółty oraz o barwach odwróconych z numerem batalionu oznaczonym białą rzymską cyfrą.
  • dywizjon ułanów karpackich miał znak w formie kwadratu podzielonego poziomo o barwach: górnej karmazynowej, dolnej jasnogranatowej. Znak 2 szwadronu: górna biała, dolna pąsowa.

Tablice rejestracyjne pojazdów, oprócz pięciocyfrowego numeru, miały literę „P” i biało-czerwony pasek[6].

Kiedy jednostki polskie na przeszły pod dowództwo brytyjskie, otrzymały znaki brytyjskiego dowództwa na Środkowym Wschodzie. Była to oznaka „Middle East” – wielbłąd w kolorze ochry na tle czarnego prostokąta. Używano też oznaki „British Troops in Egypt” – piramida z dwiema palmami koloru cynobrowego na tle jasnoszmaragdowym lub białym[7].

20 stycznia 1942 roku zatwierdzono oznakę rozpoznawczą Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich. Przedstawiła ona zbroję rycerską umieszczoną na tarczy[8].

W Polskich Siłach Zbrojnych w Wielkiej Brytanii

W Polskich Siłach Zbrojnych w Wielkiej Brytanii pierwszym polskim znakiem rozpoznawczym na pojazdy mechaniczne był znak Polskich Sił Zbrojnych.

Sposób umieszczenia jego określił rozkaz I Korpusu Polskiego z 12 grudnia 1940 roku następująco:

TablrozpWP 1.png
  1. Wszystkie pojazdy mechaniczne zarejestrowane, posiadające numer wojskowy, muszą posiadać znak rozpoznawczy.
  2. Znaki rozpoznawcze (białe kółko ze skrzydełkiem na czarnym tle) są malowane:
na przednim błotniku lewym, na pojazdach nie posiadających błotników — z lewej strony pojazdu,
z tyłu pojazdu na lewym błotniku lub na dobrze widocznym miejscu z lewej strony,
ponadto w pojazdach posiadających przednie szyby znak rozpoznawczy nakleja się w lewym dolnym rogu przedniej szyby,
przy motocyklach na zbiorniku z lewej strony.

Znak ten umieszczano na wszystkich pojazdach Polskich Sił Zbrojnych w Wielkiej Brytanii, niezależnie od korpuśnych, dywizyjnych i innych. Używano go do czasu demobilizacji oddziałów polskich na Zachodzie[5].

Znakpoj2pamot.png

Pojazdy mechaniczne dowództwo jednostek wojska w Wielkiej Brytanii i 1 Dywizji Pancernej oznaczano ich godłem. 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa miała osobny znak. Był nim biały orzeł na tle czarnego prostokąta lub malowany bezpośrednio na pojeździe[5].

Oznakowywano też pojazdy oddziałów i samodzielnych pododdziałów 1 DPanc i 1 SBSpad. Były to kwadraty w określonym kolorze z odpowiednim numerem.

Na wieżach czołgów malowano znaki rozpoznawcze pułków i szwadronów w formie barwnych figur geometrycznych. W czasie inwazji na sprzęcie wojsk sprzymierzonych z boku i od góry pojazdu malowano białe gwiazdy[5].

Rozkazem Naczelnego Wodza i ministra spraw wojskowych z 20 czerwca 1941 roku[9] wprowadzono chorągiewki rozpoznawcze na samochody. Przysługiwały one: Naczelnemu Wodzowi, szefowi sztabu Naczelnego Wodza, inspektorowi Polskich Sił Powietrznych, dowódcy 1 Korpusu, zastępcy dowódcy 1 Korpusu, dowódcy artylerii 1 Korpusu, dowódcy saperów 1 Korpusu, dowódcom brygad i równorzędnych, attaché wojskowym i komendantom garnizonów. Chorągiewki rozpoznawcze miały przeważnie kształt prostokąta, trójkąta lub połączonego prostokąta z trójkątem. Wymiary chorągiewek prostokątnych: długość 28 cm, szerokość 17,5 cm<[5].

W terminie późniejszym wprowadzono chorągiewki na samochody: wiceministra spraw wojskowych, dowódcy armii i dowódcy i zastępcy dowódcy 1 DPanc. W związku z przemianowaniem 19 listopada 1942 roku Ministerstwa Spraw Wojskowych na Ministerstwo Obrony Narodowej ustanowiono chorągiewkę rozpoznawczą na samochód ministra obrony narodowej, a później inspektora wyszkolenia wojska i inspektora do spraw zarządu wojsk[5].

W Armii Polskiej na Wschodzie i w 2 Korpusie

Znaki na pojazdach mechanicznych w Armii Polskiej na Wschodzie i 2 Korpusie były identyczne, jak oznaki rozpoznawcze Wielkich Jednostek[b]. U umieszczano je na prostokątnych tarczach[10].

W kampanii włoskiej używano barwnych tablic z numerami pułków i batalionów. 22 kompanii zaopatrzenia artylerii znakowała samochody czarną sylwetką niedźwiedzia niosącego pocisk, umieszczoną na białej prostokątnej tarczy o wymiarach 250x300 mm[11]. 316 kompania transportowa Pomocniczej Wojskowej Służby Kobiet używała znaku tańczącej dziewczyny w stroju łowickim, objętej kołem kierownicy o średnicy 250 mm[12].

Przykładowe oznakowanie pojazdów broni pancernej APW

W broni pancernej, z lewej i prawej strony wieży, malowano barwne figury geometryczne[c], na transporterach opancerzonych – na pancerzu bocznym i z przodu, na samochodach ciężarowych – na drzwiach kabiny kierowcy[13].

  • pierwszy pułk dywizji – kolor czerwony
  • drugi pułk dywizji – kolor żółty
  • trzeci pułk dywizji – kolor niebieski

Figury geometryczne odpowiadały szwadronom (kompaniom)

Stosowano też malowanie tylko barwnych konturów znaków geometrycznych[14]. W części pułków stosowano dodatkowe znaki[13]:

  • 4 pułk pancerny – na wieży rysowano sylwetkę skorpiona
  • 1 pułk ułanów krechowieckich – w polu znaku rozpoznawczego pododdziału rysowano końską głowę
  • 15 pułk ułanów – na Staghoundach rysowano proporczyk pułkowy

Na bokach wozów bojowych umieszczano ich nazwy[13]. Nadawane były według określonego klucza i stanowiły dodatkowy znak rozpoznawczy.

oznakowanie czołgu dowódcy 1 p.uł.

W 1 pułku ułanów krechowieckich[13]:

  • szwadron dowodzenia i szwadron rozpoznawczy – nazwy na literę K — czołg dowódcy „Krechowiak”, poczet dowódcy „Komarów”, „Koziatyń”
  • 1 szwadron – nazwy na literę B – czołg dowódcy „Burza”
  • 2 szwadron – nazwy na literę R – czołg dowódcy „Rozmach”
  • 3 szwadron – nazwy na literę Z – czołg dowódcy „Zwycięzca”

Zobacz też

Uwagi

  1. Cyfra rzymska
  2. Zatwierdzone 6 marca 1944 roku
  3. na czołgach Stuart bez wieży — na bocznym pancerzu

Przypisy

  1. a b Murgrabia 1990 ↓, s. 111.
  2. a b Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939-1945: barwa i broń. s. 174.
  3. Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939-1945: barwa i broń. s. 172.
  4. Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939-1945: barwa i broń. s. 181.
  5. a b c d e f Murgrabia 1990 ↓, s. 112.
  6. Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939-1945: barwa i broń. s. 184.
  7. Murgrabia 1990 ↓, s. 113.
  8. Dziennik Rozkazów NW i MSWojsk. 1942; nr 1; poz. 4
  9. Dziennik Rozkazów NW i MSWojsk. 1941, nr 3, poz. 23
  10. Dziennik Rozkazów ND i MSWojsk nr 1 poz.2
  11. Rozkaz dowódcy korpusu z 15 marca 1945 roku
  12. Zatwierdzony rozkazem dowódcy korpusu z 21 lipca 1946 roku
  13. a b c d Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939-1945: barwa i broń. s. 266.
  14. Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939-1945: barwa i broń. s. 222.

Bibliografia

  • Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939-1945: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984. ISBN 83-223-2055-8.
  • Jerzy Murgrabia: Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07825-4.
  • Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918-1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddz. Broni Pancernej, 1971.

Media użyte na tej stronie

Znaki BSKarp.png
Oznakowanie pojazdów w Brygadzie Strzelców Karpackich Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie - Syria
  • pojazdy dowództwa - tarcza herbowa podzielona skośnie na białe i czerwone pole i prostokąt podzielony przekątnymi tworzącymi cztery trójkąty - górny i dolny czerwone, boczne białe
  • Pułki piechoty miały takie same znaki, lecz o barwach broni. Trójkąt górny i dolny był żółty, a boczne granatowe. Stosowano też znak w kształcie kwadratu podzielonego wzdłuż przekątnej tworzącego dwa trójkąty, górny (lewy) granatowy, dolny żółty oraz o barwach odwróconych z numerem batalionu oznaczonym białą rzymską cyfrą.
  • Dywizjon Ułanów Karpackich miał znak w formie kwadratu podzielonego poziomo o barwach: górnej karmazynowej, dolnej jasnogranatowej. Znak 2 szwadronu: górna biała, dolna pąsowa.
Oznakowanie d-ca 1 1pul.png
Autor: Fred the Oyster modernized lonio17, Licencja: CC BY-SA 3.0
Oznakowanie czołgu dowódcy 1 Pułku Ułanów Krechowieckich
TablrozpWP 1.png
Tablica rozpoznawcza pojazdów Wojska Polskiego w Wielkiej Brytanii, wprowadzona od grudnia 1940
Znaki na pojazdachAPW 2.png
Oznakowanie pojazdów broni pancernej Armii Polskiej na Wschodzie - 2. wersja

W broni pancernej stosowano barwne figury geometryczne.

Kolory oznaczały pułk:

  • pierwszy pułk dywizji — kolor czerwony
  • drugi pułk dywizji — kolor żółty
  • trzeci pułk dywizji — kolor niebieski

Figury geometryczne odpowiadały szwadronom (kompaniom)

  • 2 - (romb) - szwadron dowodzenia
  • 4 - (trójkąt) — 1 szwadron (kompania)
  • 1 - (kwadrat) — 2 szwadron
  • 3 - (koło) — 3 szwadron
Znakpoj2pamot.png
Znak na pojazdach 2 Pułku Artylerii Motorowej Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
Znaki 1 fr.png
Oznakowanie samochodów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie - wojsko Polskie we Francji

Na samochodach znaki malowano na błotnikach i drzwiach kabiny kierowców.

  • piechota - żółty prostokąt
  • artyleria - czerwony trójkąt
  • rozpoznanie - niebieski romb
  • saperzy - brązowa elipsa
  • kompanie samochodowe - niebieskie koło
Znaki fr.png
Przykładowe oznakowanie pojazdów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie - wojsko Polskie we Francji

Czołgi oznaczano za pomocą znaków "karcianych"

Plutony miały następujące znaki:

  • 1 pluton — pik
  • 2 pluton — kier
  • 3 pluton — karo
  • 4 pluton — trefl

Kolory znaków oznaczały przynależność do batalionów:

  • 1 batalion — niebieskie znaki
  • 2 batalion — czerwone znaki

Znaki malowano na wieżach czołgu na białych polach. Kształty pola oznaczały kompanie:

  • 1 kompania — pole okrągłe o średnicy 350 mm
  • 2 kompania — pole kwadratowe o boku 350 mm
  • 3 kompania — trójkąt o podstawie 450 mm i wysokości 400 mm