Półwysep Iberyjski
Półwysep Iberyjski (Półwysep Pirenejski, hiszp. i port. Península Ibérica, kat. Península Ibèrica, bask. Iberiar penintsula; w starożytności i średniowieczu Hiszpania) – półwysep znajdujący się w południowo-zachodniej części Europy. Od pozostałej części kontynentu oddzielają go Pireneje na północnym wschodzie, od zachodu i częściowo północy i południa otacza go Ocean Atlantycki, a od wschodu i południowego wschodu Morze Śródziemne. Od Afryki oddziela go Cieśnina Gibraltarska. Powierzchnia półwyspu wynosi 583 254 km². Jest drugim co do wielkości półwyspem w Europie.
Geografia[1]
Topografia
Linia brzegowa półwyspu jest słabo rozwinięta, z wybrzeżem północno-zachodnimi typu riasowego. Większość powierzchni półwyspu zajęta jest przez wyżyny i góry. Ponad 60% powierzchni to Meseta Iberyjska od wschodu ograniczona Górami Iberyjskimi, a na południe ciągną się Góry Betyckie, z najwyższym szczytem Półwyspu Iberyjskiego — Mulhacén 3478 m. Kotlina Aragońska oddziela Pireneje od Gór Iberyjskich. Na południowych wybrzeżach nadmorskich występują wąskie pasy nizin.
Główne rzeki
Klimat
- Klimat podzwrotnikowy
- Na północy i północnym zachodzie odmiana morska
- We wnętrzu półwyspu odmiana sucha
- Na południowym i południowo-wschodnim wybrzeżu występuje klimat śródziemnomorski
- Średnia temperatura stycznia 3 –7°C do 10–12°C na południu
- Średnia temperatura lipca 18–20°C na północy i północnym zachodzie do 28°C na północnym wschodzie
- Średnia roczna suma opadów 300–600 mm
- na północy i północnym zachodzie 700–1000 mm
- w górach do 2000 mm
Geologia[1]
Półwysep Iberyjski zawiera skały ze wszystkich okresów geologicznych, i reprezentowany jest prawie każdy rodzaj skały. Rdzeń Półwyspu Iberyjskiego składa się z hercyńskiego bloku kratonicznego - Masywu Iberyjskiego. Na północnym wschodzie graniczy on z pirenejskim pasem fałdowym, a na południowym wschodzie z systemem Gór Betyckich. Te podwójne łańcuchy są częścią pasma alpejskiego. Od zachodu granica kontynentalna utworzona jest przez ubogie w magmę otwarcie Oceanu Atlantyckiego. Natomiast Pas Hercyński jest w większości zakopany przez mezozoiczne i trzeciorzędowe skały pokrywające na wschodzie, ale na powierzchnię wysuwają się i tak Góry Iberyjskie i system kataloński.
Bogactwa mineralne
- węgiel
- rudy żelaza
- cynk
- lit
- wolfram
- rtęć
- piryt
Podział polityczny
| Podmiot polityczny | Populacja | Powierzchnia (km²) | Stolica |
|---|---|---|---|
 Andora | 86 823 | 467,76 | Andora |
 Gibraltar | 29 321 | 6,50 | Gibraltar |
 Hiszpania | 48 126 561 | 493 519 | Madryt |
 Portugalia | 10 578 627 | 89 261 | Lizbona |
| Razem | 58 821 332 | 583 254 |
Największe miasta
Metropolie mające powyżej 1 milion mieszkańców w zespole miejskim:
| Miasto | Centrum administracyjne[3] | Zespół miejski[4] | Zespół metropolitalny[5] |
|---|---|---|---|
| Madryt | 3 182 981 | 6 385 000 | 6 476 838 |
| Barcelona | 1 620 809 | 4 840 000 | 5 474 482 |
| Walencja | 787 808 | 1 595 000 | 2 522 383 |
| Sewilla | 689 434 | 1 115 000 | 1 943 191 |
| Lizbona | 505 526 | 2 715 000 | 2 821 349 |
| Porto | 237 591 | 1 490 000 | 1 719 021 |
Przypisy
- ↑ a b Iberyjski, Półwysep, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-11-12].
- ↑ Nie wliczając Azorów, Madery, Balearów, Wysp Kanaryjskich, Ceuty i Melilli, które wchodzą w skład wymienionych państw, ale nie są częścią Półwyspu Iberyjskiego.
- ↑ Detalle municipal(Descargar archivo comprimido con los ficheros excel municipales de cada año a nivel nacional), Instituto Nacional de Estadística (hiszp.).
- ↑ Demographia: World Urban Areas – Demographia, Kwiecień 2018.
- ↑ Population on 1 January by broad age group, sex and metropolitan regions - Eurostat, 2016
Media użyte na tej stronie
Autor: Pedro A. Gracia Fajardo, escudo de Manual de Imagen Institucional de la Administración General del Estado, Licencja: CC0
Flaga Hiszpanii
Flag of Portugal, created by Columbano Bordalo Pinheiro (1857-1929), officially adopted by Portuguese government in June 30th 1911 (in use since about November 1910). Color shades matching the RGB values officially reccomended here. (PMS values should be used for direct ink or textile; CMYK for 4-color offset printing on paper; this is an image for screen display, RGB should be used.)
Satellite image of the Iberian Peninsula in January 2003 taken by the MODIS instrument on board NASA's Aqua satellite.
NASA's description: The Iberian Peninsula, home to the countries of Spain and Portugal, stretches toward North Africa in this true-color Aqua MODIS image from January 24, 2003. Portugal sits on the Atlantic side of the peninsula, while Spain takes up the rest and shares a border with France to the northeast. At the bottom of the peninsula is a narrow gap between Europe and North Africa. This gap is the Strait of Gibraltar, which also serves as the buffer between the Atlantic Ocean and the Mediterranean Sea. The northern point of Morocco occupies the other side of the Strait, and farther to the east is northern Algeria.
- Description: Blank map of Europe * Source: SVG trace of PNG of the same name. Original PNG based on CIA map The World Factbook * Author: PNG author: San Jose, 19. July 2006. SVG trace by RedHotHeat 06 August 2006
Autor: PePeEfe, Licencja: CC BY-SA 4.0
Iberian Peninsula simplified geological map. Summary based on the interpretation and simplification of different sources: Gabaldón, V. et al. (1994) Mapa Geológico de la Península Ibérica, Baleares y Canarias. Instituto Tecnológico Geominero de España; Rodríguez Fernández, L. R. et al. (2004) "Mapa geológico de España con la inclusión de Portugal continental y Pirineos franceses. Escala 1:2.000.000" in: Vera, J. A. (ed.) (2004) Geología de España. Sociedad Geológica de España & Instituto Geológico y Minero de España. ISBN 84-7840-546-1 and "Mapa Geológico de España" in: Meléndez Hevia, I. (2004) Geología de España. Una historia de seiscientos millones de años. Rueda. ISBN 84-7207-144-8 and numerous partial schemes from Vera (op. cit.). All cartographic errors and inaccuracies, due to the necessary simplification, are attributable solely to this user (PePeEfe). The long geological evolution of the Iberian Peninsula and the complexity of the exotic allochthonous units of the Iberian Massif and the Baetic Ranges have required an oversimplification, so this map should be taken as an rough approximation to the Iberian Geology. For proper understanding, it is recommended, therefore, consult the original sources, and other more specialized. For chronostratigraphic units (Silurian, Jurassic, etc.) have been used the International Stratigraphic Scale RGB standard colors, others are arbitrary, trying a correct display.
Flag of Gibraltar