Pęcherzyk jajnikowy

Pęcherzyki jajnikowe u maciorki (nr 2)
Ludzki pęcherzyk jajnikowy (pęcherzyk wzrastający)

Pęcherzyk jajnikowypęcherzyk wypełniający zewnętrzną warstwę jajnika, zawierający oocyt wraz z komórkami towarzyszącymi[1]. U samicy człowieka rozumnego w chwili narodzin jajniki zawierają od 1 do 2 mln pęcherzyków, jednakże tylko ok. 500 z nich dojrzewa w okresie między pokwitaniem a przekwitaniem (menakme)[2], po którym pęcherzyki zanikają[3]. Przed owulacją komórki pęcherzyków wytwarzają estradiol, zaś po owulacji reszta komórek przemienia się w ciałko żółte[2].

Rozmiar

Pęcherzyki jajnikowe osiągają różne rozmiary, w zależności od gatunku. Przykładowe rozmiary pęcherzyków jajnikowych:

Dojrzewanie

Pęcherzyk pierwotny

Pęcherzyk jajnikowy zawiera początkowo komórkę jajową o jasnej cytoplazmie[6]. Cykl dojrzewania pęcherzyków rozpoczyna się wraz z powstaniem oogonii[9], która, otoczona jedną warstwą komórek pęcherzykowych[9][6], zwanych też pęcherzykowatymi lub ziarnistymi[6], tworzy pęcherzyk pierwotny, leżący najbliżej powierzchni jajnika. W czasie dwukrotnego zwiększenia rozmiarów oogonii, zwanej od tego momentu oocytem I rzędu, komórki pęcherzykowe dokonują podziału, w wyniku którego tworzą nabłonek wielowarstwowy, który wraz z oogonią nosi nazwę oocytu II rzędu[9].

Pęcherzyk wzrastający

Oocyt I rzędu zwiększa swoją objętość i jest otoczony osłonką. W pęcherzyku występuje wiele warstw komórek ziarnistych. Cały pęcherzyk otoczony jest osłonką pęcherzyka.

Pęcherzyk Graafa

Regnier de Graaf - odkrywca pęcherzyków jajnikowych[10]

Pęcherzykiem Graafa nazywana jest komórka jajowa otoczona komórkami odżywczymi (łac. corona radiata) wraz z płynem pęcherzykowym[11]. Pęcherzyk pierwotny wzrasta oraz rozwija się w pęcherzyk Graafa[d] (łac. folliculi ovarici vesiculosi[3]) dzięki działaniu hormonów tarczycy[12] oraz hormonu folikulotropowego[e][14][15], którego antagonistą jest prolaktyna (jej nadmierne wydzielanie w okresie laktacji hamuje sekrecję hormonu folikulotropowego)[14].

Komórki jajowe w pęcherzyku Graafa zlokalizowane są we wzgórku jajonośnym[3]. Pęknięcie pęcherzyka Graafa[f] pod wpływem ciśnienia płynów wewnątrz niego[11][17] powoduje powstanie ubytku, który wypełnia się krwią[3][17] pochodzącą z sąsiednich, uszkodzonych naczyń krwionośnych. Skrzepnięta krew tworzy ciałko czerwone (łac. corpus rubrum[3])[3][17]. Zbliznowacenie łącznotkankowe ubytku oraz wzrost osłonki i komórek pęcherzykowych, w których dochodzi do gromadzenia się progesteronu, doprowadza do powstania ciałka żółtego (łac. corpus luteum[3]), które w czasie ciąży, jako ciałko żółte ciążowe[g], hamuje rozwój dalszych pęcherzyków Graafa. W przypadku braku zapłodnienia ciałko żółte menstruacyjne zanika pozwalając na rozwój kolejnych pęcherzyków Graafa[17]. Niezależnie od tego, ciałko żółte przeradza się w ciałko białawe (łac. corpus albicans) wskutek zastąpienia przez tkankę chrzęstną włóknistą[3]. Liczba pękniętych pęcherzyków Graafa u samic świń parzonych z dwoma samcami jest większa niż u samic kojarzonych tylko z jednym partnerem[18].

Zobacz też

Uwagi

  1. Przed jajeczkowaniem.
  2. a b Przed jajeczkowaniem. Pęcherzyki możliwe do wyczucia dłonią przez odbytnicę
  3. W fazie dojrzewania.
  4. Zwany również pęcherzykiem dojrzewającym lub dojrzałym[3].
  5. Wstrzyknięcie tego hormonu niedojrzałym płciowo samicom myszy i szczurów powoduje powiększenie pęcherzyków jajnikowych[13].
  6. Przykładowo u klaczy pęcherzyki Graafa pękają tylko w dole owulacyjnym, zlokalizowanym na wolnej krawędzi jajnika[16].
  7. W przypadku braku zapłodnienia ciałko to nazywane jest ciałkiem żółtym menstruacyjnym[3].

Przypisy

  1. Wasserman 2012 ↓, s. 1003.
  2. a b Wasserman 2012 ↓, s. 1004.
  3. a b c d e f g h i j Narkiewicz, Wójcik i Dziewiątkowski 2010 ↓, s. 257.
  4. Gill 1968 ↓, s. 730.
  5. Gill 1968 ↓, s. 771.
  6. a b c d Zawistowski 1983 ↓, s. 471.
  7. Gill 1968 ↓, s. 769.
  8. Gill 1968 ↓, s. 774.
  9. a b c Gill 1968 ↓, s. 721.
  10. Reinier de Graaf, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2015-12-06] (ang.).
  11. a b Rugh i Shettles 1979 ↓, s. 23.
  12. Gill 1968 ↓, s. 697.
  13. Gill 1968 ↓, s. 767.
  14. a b Gill 1968 ↓, s. 681.
  15. Gill 1968 ↓, s. 749.
  16. Gill 1968 ↓, s. 729.
  17. a b c d Gill 1968 ↓, s. 724.
  18. Gill 1968 ↓, s. 760.

Bibliografia

  • Janusz Gill: Zarys anatomii i fizjologii zwierząt gospodarskich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1968.
  • Preludium do ciąży. W: Robert Rugh, Landrum Shettles: Od poczęcia do narodzin. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1979.
  • Steven Wasserman: Rozmnażanie zwierząt. W: Neil Campbell, Jane Reece: Biologia. Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”, 2012. ISBN 978-83-7510-392-2.
  • Układ rozrodczy. W: Stanisław Zawistowski: Technika histologiczna, histologia oraz podstawy histopatologii. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1983.
  • Jama miednicy. W: Olgierd Narkiewicz, Sławomir Wójcik, Jerzy Dziewiątkowski: Anatomia człowieka: podręcznik dla studentów. T. 3. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2010. ISBN 978-83-200-4108-8.

Star of life.svg Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Media użyte na tej stronie

Star of life.svg

The Star of Life, medical symbol used on some ambulances.

Star of Life was designed/created by a National Highway Traffic Safety Administration (US Gov) employee and is thus in the public domain.
Ovarschaf.jpg
Autor: User: Uwe Gille, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ovary of a sheep. 1 ovary, 2 tertiary follicle, 3 Ligamentum ovarii proprium, 4 fallopian tube, 5 Arteria and Vena ovarica in Mesovarium
Human ovarian follicle.jpg
Digital camera shot though a microscope; human primary follicle.
Reinier de Graaf 17e eeuw.jpg
portret van Reinier de Graaf