Pępowo (województwo pomorskie)
| wieś | |
.JPG) Dworek rodziny Hoene, obecnie szkoła podstawowa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) | 2557[1] |
| Strefa numeracyjna | 58 |
| Kod pocztowy | 83-330 |
| Tablice rejestracyjne | GKA |
| SIMC | 0177371 |
Położenie na mapie gminy Żukowo _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Żukowo") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kartuskiego  | |
 54°22′05″N 18°23′41″E/54,368056 18,394722 | |
Pępowo (dodatkowa nazwa w j. kaszub. Pãpòwò, niem. Pempau) – wieś kaszubska w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie kartuskim, w gminie Żukowo na trasie magistrali węglowej (Maksymilianowo-Kościerzyna-Gdynia)[2].
Położenie
Pępowo położone jest na wschodnim skraju Pojezierza Kaszubskiego, 19 km na południowy zachód od Gdańska. Przez miejscowość przebiega linia kolejowa nr 201 Nowa Wieś Wielka – Gdynia Port z przystankiem Pępowo Kartuskie z 1938 i ponownie uruchomionym w 2015.
Prywatna wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie gdańskim województwa pomorskiego[3]. W latach 1975–1998 miejscowość znajdowała się w województwie gdańskim.
Historia
Pierwsza wzmianka o założonej w czasach krzyżackich osadzie Pampow pochodzi z 1342, podlegała ona obwodowi ziemskiemu w Sulminie. Po wojnie trzynastoletniej Pępowo wraz z Leźnem weszło w skład dóbr królewskich i odtąd przez przeszło trzy wieki dzierżawcy Leźna zazwyczaj gospodarowali jednocześnie w Pępowie, które było zaliczane do tzw. „dóbr Leźnińskich”. Dzierżawiły je rody Heidensteinów, Bielińskich, Przebendowskich i Grabowskich, wg dokumentu z 1648 dzierżawcą Pępowa był Henryk Heyna[4]. W 1786 podupadły majątek kupił Georg Helffenstein, który rozbudował folwark i pałac w Leźnie, dokonał melioracji i nasadzeń szpalerów drzew przy drogach do Pępowa i Czapli. W czasie wojen napoleońskich Leźno znacznie ucierpiało[5].
Po rozbiorach dobra zostały sprzedane. 8 stycznia 1832 zakupił Leźno wraz Pępowem, Czaplami i Borczem od Henryka, wnuka Georga Helffesteina radca handlowy Friedrich August Hoene[5] i powierzył je w zarząd niejakiemu Timreckowi w latach 1832–1862, płacąc mu za tę pracę 3 tys. talarów. Hoene wybudował wszystkie budynki w Borczu, owczarnie w Leźnie, Lniskach, Pępowie, zaś w Lezenku owczarnię z kamienia i stajnie za pieniądze pochodzące z dochodów z majątku w Lezenku[4].
W tym samym czasie została uregulowana rzeka Radunia, co przyczyniło się do lepszego wykorzystania rolniczego łąk w szerokiej dolinie rzeki[6]. W latach 1841–1851 zbudowano drogę z Gdańska do Kartuz. W 1853 Pępowo, w 1854 – Borcz, a w 1856 las borecki oddzielono od dóbr lezeńskich i oddano najmłodszemu synowi. Friedrich Hoene syn (26 I 1828 – 3 IV 1899) był bardzo dobrym gospodarzem, zarządzał majątkiem Pępowo od 1853[4].
Dobra przeszły w ręce synów. Pępowo i Borcz w ręce Friedricha (syna) Hoenego, a Leźno i Lniska objął w posiadanie Richard Hoene. Dobra Leźno i Lniska liczyły wówczas 5500 morgów pruskich (1125 ha). Richard Hoene w latach 1863–1870 wybudował śluzę na Raduni, na granicy Leźna i Pępowa pobudował cegielnię, w której produkowano głównie rury do drenarki. Jednocześnie użyźniał i uszlachetniał glebę nawożąc ją wapnem i gliną marglową.
Przed 1870 syn Friedricha wybudował niewielki dwór na miejscu barokowego dworu, który został rozebrany. Przed końcem XIX w. przebudowano i zmodernizowano zabudowania folwarczne, uruchomiona została m.in. parowa gorzelnia[4].
W swoim testamencie córka Friedricha, Emilie Hoene (1825-1917) przekazała będący w posiadaniu rodziny od 1813 Park Oruński mieszkańcom Gdańska[7]
Po 1918 liczący 720 ha majątek został częściowo przejęty przez państwo polskie, które osiedliło na tych terenach górali z Podhala wraz z rodzinami[4].
We wrześniu 1939 dziedzic Pępowa Otto von Hoene otoczył opieką wszystkich mieszkańców, w tym również osadników z gór. Zostali oni jednak wysiedleni przez hitlerowców do Generalnej Guberni. 71-letni Otto von Hoene zmarł w 1943 i został pochowany na rodzinnym cmentarzyku w Pępowie[4].
W czasie natarcia sowietów w latach 1944–1945 Pępowo przechodziło z rąk do rąk aż trzykrotnie. Ostatecznie zostało zajęte przez oddziały Armii Czerwonej 13 marca 1945. Folwark pozostawał w rękach rodziny Hoene do 1945, po czym przez kilka lat opuszczony popadł w ruinę. Po wojnie majątek rozparcelowano i utworzono spółdzielnię produkcyjną, która jednak już w 1954 upadła[4]. Wobec ponawianych postulatów ludności rozpoczęto w 1959 remont dworku rodziny Hoene (na zdjęciu) w 1961 otwarto szkołę podstawową[8], która obecnie nosi im. ppor. Klemensa Wickiego[9].
W Pępowie mieści się prywatne Muzeum Volkswagena, jedyne na Pomorzu i największe w Polsce oraz w Europie Środkowej, oferowane są tu również noclegi i pole campingowe[10].
Dzięki dogodnemu położeniu przy trasie z Przodkowa do Gdańska i przystankowi kolejowemu, dobrze skomunikowane i położone w bezpośredniej bliskości Żukowa Pępowo intensywnie się rozwija. W pobliżu zlokalizowany jest Port Lotniczy Gdańsk im. Lecha Wałęsy[8].
W 2017 w Pępowie mieszkało 1711 osób[4]
Galeria
Cmentarzyk rodziny Hoene, dawnych posiadaczy majątku Pępowo
Grób Friedricha Hoene syna na rodzinnym cmentarzyku w Pępowie
Zobacz też
- Aglomeracja trójmiejska
- Trójmiasto
- Leźno
- Niestępowo
- Rębiechowo
- Park Oruński, odnowiony przez Friedricha Hoene i przekazany mieszkańcom miasta przez jego spadkobierczynię
Przypisy
- ↑ Urząd Gminy w Żukowie, Raport o stanie gminy Żukowo za 2020r., Biuletyn Informacji Publicznej - Urząd Gminy w Żukowie, 31 maja 2020 [dostęp 2021-09-01].
- ↑ Kazimierz Netka, II Rzeczpospolita ją zbudowała...
- ↑ Mapy województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI w. : rozmieszczenie własności ziemskiej, sieć parafialna / Marian Biskup, Andrzej Tomczak. Toruń 1955, s. 90.
- ↑ a b c d e f g h Ellwart 2017 ↓, s. 25.
- ↑ a b Ellwart 2017 ↓, s. 17.
- ↑ Ellwart 2017 ↓, s. 19.
- ↑ Święto Parku Oruńskiego. gdansk.pl, 18 lipca 2015. [dostęp 2019-05-20]. (pol.).
- ↑ a b Ellwart 2017 ↓, s. 26.
- ↑ Szkoła Podstawowa w Pępowie. [dostęp 2016-10-26].
- ↑ Galeria Pępowo. moto-museum.com. [dostęp 2019-06-18].
Bibliografia
- Prit Buttar: Pole walki Prusy. Rebis. ISBN 978-83-7510-670-1.
- Jarosław Ellwart, Gmina Żukowo – przewodnik turystyczny, 2017, ISBN 978-83-7591-527-3.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 54.92 N
- S: 53.40 N
- W: 16.65 E
- E: 19.75 E
Autor:
Mapa powiatu kartuskiego, Polska
Autor:
Mapa gminy Żukowo, Polska
Autor: Katarzyna Katlewicz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pępowo Kartuskie, przystanek kolejowy po remoncie.
Autor: LukaszKatlewa, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cmentarzyk rodziny Hoene, dawnych posiadaczy majątku Pępowo, woj. pomorskie
Autor: LukaszKatlewa, Licencja: CC BY-SA 3.0
Grób Friedricha Hoene syna na rodzinnym cmentarzyku w Pępowie
