Płaca

Płaca (z łac. pensio, inne nazwy pensja, wynagrodzenie, zapłata, gratyfikacja) – ogół wydatków pieniężnych i innych świadczeń wypłacanych pracownikom z tytułu zatrudnienia w podmiocie gospodarczym. Obejmuje wypłaty pieniężne, inne świadczenia oraz wartość tzw. świadczeń w naturze (towary, materiały, usługi itp.) lub ekwiwalenty wypłacane pracownikom lub innym osobom fizycznym przez pracodawcę za wykonaną na jego rzecz pracę.

Prawo międzynarodowe

Konwencja MOP Nr 95 o ochronie płacy z 1 lipca 1949 r.[1] ustanawia, że zarobki powinny być wypłacane w regularnych odstępach czasu (art. 12), zabrania takich sposobów wypłaty, które pozbawiają pracownika istotnej możliwości porzucenia pracy[2]. Zabrania też by pracodawca ograniczał w jakikolwiek sposób wolność pracownika w dysponowaniu swą płacą (art. 6). W razie upadku przedsiębiorstwa pracownicy w nim zatrudnieni mają być traktowani jako wierzyciele uprzywilejowani, ich roszczenia mają pierwszeństwo (art. 11). Zabronione jest wypłacanie w środkach odurzających (art. 4) lub dokonywanie wypłaty w sklepach sprzedaży takich środków (art. 13).

Postanowienia te uzupełnia Konwencja nr 173 dotycząca ochrony roszczeń pracowników w wypadku niewypłacalności pracodawcy z 3 czerwca 1992 r.[3] Konwencja nr 100 z 29 czerwca 1951 gwarantuje jednakowe wynagrodzenie dla pracujących mężczyzn i kobiet za pracę jednakowej wartości[4]. O prawie do godziwego wynagrodzenia mówi także Powszechna Deklaracja Praw Człowieka w art. 23 oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych w art. 7.

Wysokość wynagrodzenia

Wysokość wynagrodzenia jest ustalana przy zawieraniu umowy, a więc przed wykonaniem pracy lub dzieła. Wynagrodzenie obciążone jest podatkiem dochodowym oraz składkami ubezpieczeń społecznych, dlatego rozróżnia się:

  • płacę brutto – jest to łączna kwota wynagrodzenia uwzględniająca obciążenia podatkowe i składki na ubezpieczenia społeczne (w części płaconej przez pracownika);
  • płacę netto – jest to kwota wynagrodzenia brutto pomniejszona o kwotę należnego podatku dochodowego oraz składek ubezpieczeniowych (w części płaconej przez pracownika).

Wysokość wynagrodzenia jest uzależniona od wielu czynników. Na wysokość wynagrodzenia wpływają czynniki z makrootoczenia, takie jak poziom rozwoju gospodarczego kraju i regionu, regulacje prawne, sytuacja na rynku pracy oraz pozycja związków zawodowych i organizacji pracodawców. Wysokość płacy wynika również z cech organizacji, w której pracownik jest zatrudniony: branży, jej sytuacji finansowej, technologii wytwarzania oraz kultury organizacyjnej. Istotny wpływ mają także charakterystyki pracownika: jego wykształcenie, umiejętności, pełnione role oraz osiągane wyniki.

Płaca w Polsce

Minimalna płaca

Od 1 stycznia 2021 roku minimalna płaca pracownika zatrudnionego na umowę o pracę zwiększyła się o 200 zł i wynosi 2800 zł brutto. Minimalna stawka za godzinę pracy, która dotyczy osób zatrudnionych na zlecenie lub umowę o świadczenie usług, wynosi 18,30 zł brutto[5].

Rodzaje i składniki wynagrodzeń

Z punktu widzenia pracodawcy wynagrodzenia dzielą się na:

Na wynagrodzenia osobowe składają się:

  • wynagrodzenie zasadnicze,
  • dopłaty (premie, wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, dodatek stażowy, dodatek funkcyjny, dodatek za pracę w warunkach szkodliwych itp.),
  • płace uzupełniające (za czas nieprzepracowany np. wynagrodzenie za czas choroby),
  • ekwiwalenty za niewykorzystany urlop.

Do wynagrodzeń nie zalicza się w rozumieniu przepisów:

  • świadczeń wypłacanych ze środków ZUS,
  • ekwiwalentów (np. za odzież roboczą, używanie własnych samochodów itp.),
  • kosztów podróży służbowych,
  • wypłat z tytułu projektów wynalazczych i racjonalizatorskich.

Potrącenia od wynagrodzeń

Z ustalonego w umowie wynagrodzenia brutto są obligatoryjnie potrącane różne elementy, w zależności od rodzaju zawartej umowy oraz kilku innych warunków:

Tytuł potrąceniaUmowa o pracęUmowa zlecenie i agencyjnaUmowa o dzieło
zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznychwedług skali podatkowejwedług skali podatkowej pomniejszone o 20% zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodówwedług skali podatkowej pomniejszone o 20% lub 50%[6] zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodów
składki na ubezpieczeniaemerytalnezawszeuwarunkowanejeśli umowę zawarto z własnym pracownikiem
rentowezawsze
chorobowezawsze
zdrowotneczęściowo potrącane z zaliczki podatku dochodowego
inne potrącenia obowiązkowe wynikające z tytułów egzekucyjnych i wykonawczych

Potrącenia dobrowolne dotyczą wynagrodzeń wypłacanych z tytułu umowy o pracę. Pracownik musi na nie złożyć pisemną zgodę. Do takich potrąceń należą np. składki na ubezpieczenie grupowe, składki na związki zawodowe, kluby sportowe, wpłaty do kasy zapomogowo-pożyczkowej itp.

ZUS – stopy procentowe

Stopa procentowa składek na ubezpieczenia jest zróżnicowana dla poszczególnych płatników składek. Wysokość stopy procentowej składek obowiązujących w 2017 roku[7][8]:

Rodzaj składkiWartość %Obciąża:
zatrudnionego z kwoty brutto wynagrodzeniapracodawcę niezależnie od kwoty brutto wynagrodzenia
Emerytalna19,52%Połowa (19,52% / 2)Połowa (19,52% / 2)
Rentowa8%1,5%6,5%
Chorobowa2,45%2,45%0%
Wypadkowa1,80%0%1,80%
Zdrowotna9%Naliczana 9%0%
Odliczana od podatku 7,75%0%
Fundusz Pracy2,45%0%2,45%
FGŚP0,1%0%0,1%
FEP1,5%0%1,5%
  • Z tytułu prawidłowej wypłaty świadczeń chorobowych wypłacającemu przysługuje wynagrodzenie w wartości 0,1% wypłacanych kwot.

Przykład

Przykładowe obliczenie wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę dla pracownika, który nie dojeżdża do pracy do innej miejscowości i przysługuje mu odliczenie ulgi podatkowej, według parametrów obowiązujących w 2017 roku:

OpisKwota[9]%
Wynagrodzenie brutto2000 zł100,0
Składka ubezpieczenia emerytalnego (9,76%)195,20 zł
Składka ubezpieczenia rentowego (1,50%)30 zł
Składka ubezpieczenia chorobowego (2,45%)49 zł
Razem składki ubezpieczeń społecznych274,20 zł
Podstawa naliczenia składki ubezpieczenia zdrowotnego1725,80 zł
Składka ubezpieczenia zdrowotnego (9%)155,32 zł
Zaliczka na podatek dochodowy po umniejszeniu o część składki ubezpieczenia zdrowotnego111 zł
Wynagrodzenie netto1459,48 zł73
Potrącenia (np. ubezpieczenie grupowe)30 zł
Kwota do wypłaty1429,48 zł71

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

  • A. Pocztowski, Zarządzanie zasobami ludzkimi, PWN, 2008, s. 327–331.

Linki zewnętrzne