Pławno (województwo łódzkie)

Pławno
	wieś
	; Dwór w Pławnie
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	radomszczański
Gmina	Gidle
Sołectwo	Pławno
Liczba ludności (2011)	1147
Strefa numeracyjna	34
Kod pocztowy	97-540
Tablice rejestracyjne	ERA
SIMC	0131647
	Położenie na mapie gminy Gidle Pławno
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pławno
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Pławno
	Położenie na mapie powiatu radomszczańskiego Pławno
	50°58′40″N 19°27′20″E/50,977778 19,455556
	Strona internetowa

Pławno – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie radomszczańskim, w gminie Gidle^[2]. Dawniej miasto; uzyskało lokację miejską w 1554 roku, zdegradowane w 1870 roku^[3]. Do 1954 roku istniała gmina Pławno. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie częstochowskim.

Historia

W 1262 roku pojawiła się pierwsza wzmianka o Pławnie. W tym samym roku polski książę Bolesław V Wstydliwy oddał Pławno wraz z innymi miejscowościami – Rybnem i Mykanowem, klasztorowi klarysek w Zawichoście. Papież Urban IV potwierdził to w swej bulli 29 lutego 1262 roku. W połowie wieku XIV, kiedy to Pławno było niszczone przez najazdy Tatarów i Jaćwingów, klaryski oddały miejscowość na rzecz kapituły włocławskiej. Ówczesnym biskupem diecezji włocławskiej był Wincenty Przerębski. W rękach tej rodziny Pławno było do pierwszych lat XVIII wieku, kiedy to ów ród przestał istnieć. W roku 1544, na prośbę Stanisława Przerębskiego, stolnika, podkomorzego ziemi sieradzkiej, na sejmie w Piotrkowie król Zygmunt I Stary nadał Pławnu prawa miejskie. Po Przerębskich właścicielami dóbr byli Karśniccy, Buczyńscy, Gruszeccy^[4].

Pławno było miastem przez ponad 325 lat, czyli do roku 1870, kiedy to władze carskie (postanowieniem z 23 stycznia^?/ 4 lutego 1870^[5]) za udział 26 mieszkańców w powstaniu styczniowym 1863 roku pozbawiły Pławno praw miejskich.

Główną siłą rozwoju Pławna były jarmarki, które odbywały się co dwa tygodnie, we wtorki. Już w XVI wieku wykorzystywano tu pokłady kamienia wapiennego, glinki ceramicznej i ogniotrwałej. Miejscowi rzemieślnicy: stolarze, szewcy, rymarze i garncarze słynęli w całej okolicy ze swych wyrobów. Istniała tu rezydencja z parkiem, gorzelnia, fabryka sukna i tabaki, ratusz i sąd grodzki.

Pławieńska parafia katolicka została utworzona w 1613 roku W kościele tejże parafii znajdował się tryptyk Hansa z Kulmbachu, ucznia Wita Stwosza, przedstawiający legendę Stanisława ze Szczepanowa, biskupa i męczennika. Ołtarz przeniesiono do Muzeum Narodowego w Warszawie, a w Pławnie umieszczono kopię tego dzieła. Pławno często było niszczone przez pożary, które powodowały masowe migracje ludności. Stąd liczba mieszkańców wahała się od 700 aż do 2400 w różnych okresach. W XVII wieku około 25% społeczności Pławna stanowili żydzi. Od roku 1854 zorganizowano ochronę przeciwpożarową, która później przekształciła się w ochotniczą straż pożarną.

Wyścigi w Pławnie – rycina Edwarda Nicza (1881)

W 1810 roku spłonął kościół, zbudowany przez Przerębskich. Po pożarze została zbudowana niewielka drewniana kaplica – zbyt mała, by mogła pomieścić wszystkich parafian. W 1878 roku zaczęto budowę nowego, już trzeciego kościoła. Większość kosztów pokrył właściciel Pławna Władysław Gruszecki, a po jego śmierci – jego żona, Cezaryna Gruszecka. W 1904 roku kościół konsekrował biskup diecezjalny włocławski Stanisław Kazimierz Zdzitowiecki^[6].

W roku 1879 hodowca i sportsmen Marian Gruszecki (syn Władysława) zorganizował w Pławnie lokalny mityng wyścigowy. Wydzielił wówczas ze swego majątku plac na tor wyścigowy. Pławieńskie Towarzystwo Wyścigowe uzyskało osobowość prawną w roku 1882^[7] (statut został zatwierdzony w grudniu 1881 roku)^[8]. Marian Gruszecki sprzedał w 1888 roku Pławno Stefanowi Lubomirskiemu i przeprowadził się do Skierniewic, gdzie zmarł w 1891 roku. Książę Stefan Lubomirski podarował tor wyścigowy na własność Pławieńskiemu Towarzystwu Wyścigów Konnych.

19 maja 1881 roku doszło do jednego z najtragiczniejszych pożarów w dziejach miejscowości. Około godz. 11:00 zapaliła się stodoła należąca do Teodora Ligockiego, a następnie ogień obejmował kolejne zabudowania. W ciągu trzech godzin spaliło się łącznie 326 budynków (w tym 52 nie były ubezpieczone), ocalało zaledwie 7 domów (od strony wsi Gidle) i 5 stodół. Spłonęły m.in. kaplica katolicka i synagoga. Ogień pozostawił bez dachu nad głową 311 rodzin, tj. łącznie około 2000 osób. W pożarze zginęły 45-letnia Sura-Bajla Szpałtyn i 5-letnia Ryfka Bajgelman. Sumę strat oszacowano na 200 000 rubli. Podczas akcji gaszenia pożaru spaleniu uległy także trzy sikawki i cztery beczki pożarnicze^[9].

W 1920 roku 22 mieszkańców Pławna, jako ochotnicy, wzięło udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Trzech z nich poległo, a trzech odznaczono za waleczność.

Od 1922 roku istnieje tu klub sportowy Warta – Pławno, a od czasów Komisji Edukacji Narodowej datuje swój początek szkoła.

3 i 4 września 1939 żołnierze Wehrmachtu po wkroczeniu do wsi torturowali mieszkańców, a następnie zamordowali 7 z nich^[10].

W czasie II wojny światowej i okupacji ogromna większość mieszkańców należała do Armii Krajowej i czynnie uczestniczyła w akcjach dywersyjnych. Silnie była również rozwinięta partyzantka.

Obecnie większość mieszkańców Pławna i okolic pracuje w Radomsku. Tam też dojeżdża młodzież z Pławna, kontynuująca edukację w szkołach średnich.

14 października 2022 roku patronem Szkoły Podstawowej w Pławnie został dramatopisarz, reformator szkolnictwa i założyciel Collegium Nobilium duchowny Stanisław Konarski ( 1700-1773) ^[11]

Zabytki

Zespół dworski w Pławnie

Według rejestru zabytków NID^[12] na listę zabytków wpisane są obiekty:

cmentarz katolicki, 1831, nr rej.: 421/88 z 27.05.1988,
zespół dworski, obecnie szpital, ul. Radomszczańska 19:
- dwór, XVIII w., XIX/XX w., nr rej.: 10/45 z 29.05.1946 (dec. pałac),
- park, XVIII w., 1910, nr rej.: A/9 z 31.10.2003.

Zobacz też

Cmentarz żydowski w Pławnie

Przypisy

↑ Wieś Pławno w liczbach, Polska w liczbach (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2013-06-02].
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 60-61.
↑ [bez autora]: Pławno. [w:] Oficjalny Serwis Internetowy Gminy Gidle. gidle.pl > O gminie > Ważniejsze miejscowości w gminie > Pławno [on-line]. Urząd Gminy Gidle. [dostęp 2016-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-18)].
↑ Postanowienie z 23 stycznia (4 lutego) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 77).
↑ Marcin Gonera. Cztery wieki parafii. „Niedziela. Tygodnik katolicki”. Rok LVI (nr 18 [edycja częstochowska]), s. 7, 2013-04-26. ks. inf. dr Ireneusz Skubiś (red. nacz.). Częstochowa: Kuria Metropolitarna w Częstochowie. ISSN 0208-872X. OCLC 68766373. [dostęp 2016-09-16].
↑ Małgorzata Caprari: Historia Widzowa: od Liry do Intensa. [w:] „Bomba w górę”. Serwis o wyścigach konnych i hodowli [on-line]. www.bombawgore.pl. [dostęp 2016-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-15)].
↑ [bez autora]. Wiadomości bieżące. W Pławnie.... „Tydzień”. Rok IX (nr 51), s. 4, 1881-12-18. Mirosław Dobrzański (red.). Petroków (Piotrków Trybunalski): Mirosław Dobrzański. [dostęp 2016-09-18].
↑ [bez autora]. Wiadomości bieżące. Pożar Pławna. „Tydzień”. Rok IX (nr 22), s. 3, 1881-05-29. Mirosław Dobrzański (red.). Petroków (Piotrków Trybunalski): Mirosław Dobrzański. [dostęp 2016-09-16].
↑ Józef Fajkowski, Jan Religa, Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945, Warszawa 1981, s. 74.
↑ MałgorzataM. Kulka MałgorzataM., Gmina Gidle. PSP w Pławnie ma nowego patrona i sztandar. Uroczystości odbyły się w Dniu Nauczyciela. ZDJĘCIA, Radomsko Nasze Miasto, 14 października 2022 [dostęp 2022-11-04] (pol.).
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2016-09-19] .

Linki zewnętrzne

Pławno. gidle.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-14)]. (w Oficjalnym Serwisie Internetowym Gminy Gidle).
Pławno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 279 .
Pławno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 459 .

[1] Wieś Pławno w liczbach, Polska w liczbach (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[teryt-2] Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2013-06-02].

[3] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 60-61.

[4] [bez autora]: Pławno. [w:] Oficjalny Serwis Internetowy Gminy Gidle. gidle.pl > O gminie > Ważniejsze miejscowości w gminie > Pławno [on-line]. Urząd Gminy Gidle. [dostęp 2016-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-18)].

[5] Postanowienie z 23 stycznia (4 lutego) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 77).

[6] Marcin Gonera. Cztery wieki parafii. „Niedziela. Tygodnik katolicki”. Rok LVI (nr 18 [edycja częstochowska]), s. 7, 2013-04-26. ks. inf. dr Ireneusz Skubiś (red. nacz.). Częstochowa: Kuria Metropolitarna w Częstochowie. ISSN 0208-872X. OCLC 68766373. [dostęp 2016-09-16].

[7] Małgorzata Caprari: Historia Widzowa: od Liry do Intensa. [w:] „Bomba w górę”. Serwis o wyścigach konnych i hodowli [on-line]. www.bombawgore.pl. [dostęp 2016-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-15)].

[8] [bez autora]. Wiadomości bieżące. W Pławnie.... „Tydzień”. Rok IX (nr 51), s. 4, 1881-12-18. Mirosław Dobrzański (red.). Petroków (Piotrków Trybunalski): Mirosław Dobrzański. [dostęp 2016-09-18].

[9] [bez autora]. Wiadomości bieżące. Pożar Pławna. „Tydzień”. Rok IX (nr 22), s. 3, 1881-05-29. Mirosław Dobrzański (red.). Petroków (Piotrków Trybunalski): Mirosław Dobrzański. [dostęp 2016-09-16].

[10] Józef Fajkowski, Jan Religa, Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945, Warszawa 1981, s. 74.

[11] MałgorzataM. Kulka MałgorzataM., Gmina Gidle. PSP w Pławnie ma nowego patrona i sztandar. Uroczystości odbyły się w Dniu Nauczyciela. ZDJĘCIA, Radomsko Nasze Miasto, 14 października 2022 [dostęp 2022-11-04] (pol.).

[12] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2016-09-19] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Siedziba gminy	Gidle
Sołectwa	Borowa Chrostowa Ciężkowice Gidle Gowarzów Górka Graby Kajetanowice Kotfin Ludwików Michałopol Piaski Pławno Ruda Stanisławice Stęszów Włynice Wojnowice Wygoda Zabrodzie Zagórze
Miejscowości niesołeckie	Borki (kolonia) Borki (osada) Borowa (osada) Budy Górki Huby Kotfińskie Mękwa Młynek Niesulów Ojrzeń Skrzypiec Strzała Wojnowice (osada) Zielonka
Integralne części wsi	Kartuzy Nadolnik Spalastry
Miejscowości zniesione	Lasek

Przynależność wojewódzka	gubernia piotrkowska (1867–1915) woj. łódzkie (1919–39) woj. łódzkie (1945–75)
Miasta	Brzeźnica (do 1870) Koniecpol (do 1870 i 1927–59 →) Pajęczno (do 1870) Pławno (do 1870) Radomsko*
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Borowno (do 1868) Borzykowa (do 1868) Brudzice (do 1954) Brzeźnica (1877–1954) Dąbrowa Zielona Dmenin (1868–1954) Dobryszyce Dworszowice (do 1877) Dziepułć (do 1868) Garnek (do 1954) Gidle Gomunice (od 1973) Gosławice (do 1954) Kłomnice (od 1948) Kobiele (Wielkie) Kodrąb (od 1973) Konary (do 1953) Koniecpol (do 1954) Kruszyna Lgota Wielka (od 1973) Ładzice (od 1953) Maluszyn (do 1954) Masłowice Pajęczno (do 1954) Pławno (1927–54) Prusicko (do 1874) Przerąb (do 1954) Radomsk(o) (1867-1914, 1919-54 i od 1973) Radziechowice (do 1953) Rudniki (1916-19) Rząśnia (do 1954) Rzeki (do 1947) Stobiecko Miejskie (1914-19) Sulmierzyce (do 1954) Smotryszów (do 1868) Wielgomłyny Zamoście (do 1954) Zawada (1953–54) Żytno
Gromady (1954–72)	Bartodzieje Bankowe (1954–61) Bąkowa Góra (1954–72) Biała (1954–55 →) Bogumiłowice (1954–55 →) Borowno (1954–57 →) Borzykowa (1954–72) Brudzice (1954–59) Brzeźnica Nowa (1954–55 →) Chorzenice (1954–55 →) Chrzanowice (1954–68) Cielętniki (1954–68) Ciężkowice (1954–61) Dąbrowa Zielona (1954–72) Dmenin (1954–72) Dobryszyce (1954–72) Dubidze (1954–55 →) Dworszowice Pakoszowe (1954–55 →) Gajęcice (1954–55 →) Garnek (1954–72) Gidle (1954–72) Gomunice (1954–72) Gosławice (1954–72) Huta Drewniana (1954–59) Jedlno Poduchowne (1954–72) Kietlin (1954–61) Kłomnice (1954–72) Kobiele Wielkie (1954–72) Kodrąb (1954–72) Koniecpol (1959 →) Koniecpol Stary (1954–58) Konstantynów (1954–55 →) Kraszewice (1954–68) Kruszyna (1954–72) Krzemieniewice (1954–61) Krzętów (1954–59) Lgota Wielka (1954–72) Ładzice (1954–72) Łęg (1954–57) Łysiny (1954–58) Makowiska (1954–55 →) Maluszyn (1954–72) Masłowice (1954–72) Okołowice (1954–58) Orzechów (1954–58) Pacierzów (1954–57) Pajęczno (1954–55 →) Piaski (1954–57) Pławno (1954–72) Płoszów (1954–61) Prusicko (1954–55 →) Przerąb (1954–72) Radomsko (1961–72) Rząśnia (1954–55 →) Rzejowice (1954–72) Rzerzęczyca / Rzerzęczyce (1954–72) Silnica (1954–58) Silniczka (1954–58) Skrzydlów (1954–61) Soborzyce (1954–68) Sokola Góra (1954–68) Stobiecko Miejskie (1954–61) Stróża (1954–55 →) Strzałków (1954–72) Sulmierzyce (1954–55 →) Teklinów (1954–72) Wielgomłyny (1954–72) Wiewiec (1954–55 →) Wistka (1954–55 →) Witkowice (1954–61) Włynice (1954–57) Wola Blakowa (1954–59) Wólka Prusicka (1954–55 →) Zagórze (1954–68) Zakrzówek (1954–72) Zamoście (1954–55 →) Zawada (1954–72) Żytno (1954–72)
Legenda	do 1922 Nowo–Radomsk

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne