Płetwal antarktyczny

Płetwal antarktyczny
	Balaenoptera bonaerensis
	Burmeister, 1867
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	Cetartiodactyla
Podrząd	Whippomorpha
Infrarząd	walenie
Parvordo	fiszbinowce
Rodzina	płetwalowate
Rodzaj	płetwal
Gatunek	płetwal antarktyczny
Synonimy
	Balænoptera bonærensis Burmeister, 1867; Balaenoptera acutorostrata bonaerensis: Deraniyagala, 1960; Balaenoptera bonaerensis: Kasuya & Ichibara, 1965; Balænoptera Huttoni J.E. Gray, 1874; B[alænoptera] D[actylana] Huttoni: J.E. Gray, 187; B[alaenoptera] Racovitzai Lahille, 1905;
	Balænoptera bonærensis Burmeister, 1867; Balaenoptera acutorostrata bonaerensis: Deraniyagala, 1960; Balaenoptera bonaerensis: Kasuya & Ichibara, 1965; Balænoptera Huttoni J.E. Gray, 1874; B[alænoptera] D[actylana] Huttoni: J.E. Gray, 187; B[alaenoptera] Racovitzai Lahille, 1905;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Zasięg występowania

Płetwal antarktyczny^[9] (Balaenoptera bonaerensis) – gatunek ssaka morskiego z rodziny płetwalowatych (Balaenopteridae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1867 roku niemiecko-argentyński zoolog Hermann Burmeister nadając mu nazwę Balænoptera bonærensis^[2]. Holotyp pochodził z obszaru ujścia Riachuelo Medrano, na zachodnim brzegu estuarium La Platy, w pobliżu Belgrano, w prowincji Buenos Aires, w Argentynie^[10]^[11]^[12]. Holotypem był kompletny szkielet samca (numer katalogowy MACN 15626) znaleziony 3 lutego 1867 roku^[12] (obecnie ocalała jedynie czaszka^[13]).

Do lat 90. XX wieku B. bonaerensis był traktowany jako duży podgatunek półkuli południowej w obrębie B. acutorostrata^[11]. Na podstawie badań mitochondrialnego DNA ustalono, że gatunki te prawdopodobnie oddzieliły się od siebie 5 milionów lat temu, w pliocenie^[14]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy^[11].

Etymologia

Balaenoptera: rodzaj Balaena Linnaeus, 1758 (wal); gr. πτερον pteron „płetwa”^[15].
bonaerensis: Buenos Aires, Argentyna^[2].

Zasięg występowania

Płetwal antarktyczny występuje na półkuli południowej, od wód tropikalnych (7° szerokości geograficznej południowej) do krawędzi paku lodowego (65° szerokości geograficznej południowej) wokół kontynentu antarktycznego i w obrębie paku lodowego; jeden zapis u wybrzeży Surinamu (4° szerokości geograficznej północnej) na półkuli północnej^[11].

Morfologia

Długość ciała 840–1020 cm; masa ciała 6800–11000 kg^[16]. Występuje dymorfizm płciowy – dorosłe samice płetwala antarktycznego mogą być do 100 cm dłuższe od dorosłych samców^[16]. Średnia długość dojrzałych płciowo samic i samców wynosi odpowiednio 900 cm i 840 cm^[16]. Noworodki osiągają długość ciała około 280 cm przy ciężarze 455 kg^[16]. Podobny do, nieco mniejszego od niego, płetwala karłowatego. Grzbiet ciemnoszary, brzuch jasny. Od płetwala karłowatego odróżnia go brak białej plamy na płetwach, a także nieco większa czaszka.

Ekologia

Tryb życia

Mogą żyć samotnie, ale zazwyczaj tworzą grupy składające się z 2–4 osobników. Pływają dość szybko – osiągają prędkość 20 km/h. Zazwyczaj na powierzchnię wody wypływają co 2–6 minut, by zaczerpnąć 5-8 oddechów, mogą jednak przebywać pod wodą do 20 minut. Żywią się krylem, zwłaszcza krylem antarktycznym. W ich żołądkach znajdowano także kryle z gatunków Euphasia frigida i Thysanoessa macrura. Zwyczaje żywieniowe odróżniają je od żywiących się rybami płetwali karłowatych. Pożywiają się zazwyczaj wczesnym rankiem i późnym wieczorem.

Rozmnażanie

Niewiele wiadomo o zwyczajach rozrodczych tych waleni. Rozmnażają się w lecie. Samica po 10-miesięcznej ciąży rodzi jedno młode, które karmi mlekiem przez 3–6 miesięcy. Samce nie biorą udziału w wychowaniu potomstwa. Młode opuszcza matkę w wieku 2 lat, dojrzałość płciową osiąga w wieku 7 lat. Najstarszy znany osobnik żył 73 lata.

Zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii NT (ang. near threatened „bliski zagrożenia”)^[8]. Głównym naturalnym wrogiem tych zwierząt jest orka. Często poławiane są także przez japońskich wielorybników. Dane dotyczące liczebności gatunku nie są znane, jednak prawdopodobnie spadła ona znacznie pod koniec XX wieku.

Przypisy

↑ Balaenoptera bonaerensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b ^c C.H.C. Burmeister. Sesion del 8 de mayo. „Actas de la Sociedad Paleontológica de Buenos Aires”, s. xxiv, 1867. (hiszp.).
↑ P.E.P. Deraniyagala. Some southern temperate zone snakes, birds and whales that enter the Ceylon area. „Spolia Zeylanica”. 29, s. 84, 1960. (ang.).
↑ T. Kasuya & T. Ichihara. Some informations on minke whales from the Antarctic. „Scientific reports the Whales Research Institute”. 19, s. 37, 1965. (ang.).
↑ Gray 1874 ↓, s. 448, 450.
↑ Gray 1874 ↓, s. 449.
↑ F. Lahille. Las ballenas de nuestros mares, sus costumbres y aprovechamiento. „Revista del Jardín Zoológico de Buenos Aires”. Época II. 1, s. 74, 1905. (hiszp.).
↑ ^a ^b J.G.J.G. Cooke J.G.J.G., A.N. Zerbini & B.L.A.N.Z.& B.L. Taylor A.N. Zerbini & B.L.A.N.Z.& B.L., Balaenoptera bonaerensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018 [online], wersja 2022-1 [dostęp 2022-08-30] (ang.).
↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 187. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Balaenoptera bonaerensis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-30].
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 282. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b P. Hershkovitz. Catalog of Living Whales. „Bulletin of the United States National Museum”. 246, s. 156, 1966. (ang.).
↑ O.B. Vaccaro & M.J. Piantanida. Type Specimens Of Recent Mammals Housed In National Collections Of Argentina. „Iheringia”. 85, s. 69, 1998. (ang.).
↑ Balaenoptera bonaerensis. Animal Diversity Web. [dostęp 2010-09-09]. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 103, 1904. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d T. Deméré: Family Balaenopteridae (Rorquals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 286–287. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

Bibliografia

J.E. Gray. On the skeleton of the New-Zealand pike whale, Balænoptera Huttoni (Physalus antarcticus, Hutton). „The Annals and Magazine of Natural History”. Fourth series. 13 (78), s. 448–452, 1874. (ang.).

[itis-1] Balaenoptera bonaerensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[bur-2] C.H.C. Burmeister. Sesion del 8 de mayo. „Actas de la Sociedad Paleontológica de Buenos Aires”, s. xxiv, 1867. (hiszp.).

[der-3] P.E.P. Deraniyagala. Some southern temperate zone snakes, birds and whales that enter the Ceylon area. „Spolia Zeylanica”. 29, s. 84, 1960. (ang.).

[kas&ich-4] T. Kasuya & T. Ichihara. Some informations on minke whales from the Antarctic. „Scientific reports the Whales Research Institute”. 19, s. 37, 1965. (ang.).

[CITEREFGray1874[https://www.biodiversitylibrary.org/page/24342836_448],_[https://www.biodiversitylibrary.org/page/24342838_450]-5] Gray 1874 ↓, s. 448, 450.

[CITEREFGray1874[https://www.biodiversitylibrary.org/page/24342837_449]-6] Gray 1874 ↓, s. 449.

[lah-7] F. Lahille. Las ballenas de nuestros mares, sus costumbres y aprovechamiento. „Revista del Jardín Zoológico de Buenos Aires”. Época II. 1, s. 74, 1905. (hiszp.).

[iucn-8] J.G.J.G. Cooke J.G.J.G., A.N. Zerbini & B.L.A.N.Z.& B.L. Taylor A.N. Zerbini & B.L.A.N.Z.& B.L., Balaenoptera bonaerensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018 [online], wersja 2022-1 [dostęp 2022-08-30] (ang.).

[miiz-9] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 187. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[msw-10] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Balaenoptera bonaerensis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-30].

[icmw-11] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 282. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[her-12] P. Hershkovitz. Catalog of Living Whales. „Bulletin of the United States National Museum”. 246, s. 156, 1966. (ang.).

[vac&pia-13] O.B. Vaccaro & M.J. Piantanida. Type Specimens Of Recent Mammals Housed In National Collections Of Argentina. „Iheringia”. 85, s. 69, 1998. (ang.).

[adw-14] Balaenoptera bonaerensis. Animal Diversity Web. [dostęp 2010-09-09]. (ang.).

[pal-15] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 103, 1904. (ang.).

[hmw-16] T. Deméré: Family Balaenopteridae (Rorquals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 286–287. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne