Płoczyniec

Płoczyniec
Ilustracja
Brasenia schreberi
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

grzybieniopodobne

Rząd

grzybieniowce

Rodzina

pływcowate

Rodzaj

płoczyniec
Brasenia Schreb.

Nazwa systematyczna
Brasenia schreberi J.F.Gmel.
Systema Naturae ed. 13, 1 1791
Liście płoczyńca

Płoczyniec (Brasenia Schreb.) – monotypowy rodzaj zawierający współcześnie tylko jeden gatunek – Brasenia schreberi J.F.Gmel. (Systema Naturae ed. 13, 1 1791). Roślina wodna o zasięgu obejmującym rozległe obszary w strefie klimatu umiarkowanego, zwłaszcza na półkuli północnej, poza tym notowany na terenach wyżej położonych w strefie międzyzwrotnikowej. Wszędzie jest jednak rośliną znaną ze stosunkowo nielicznych stanowisk[3]. Nie występuje w ogóle w naturze w zachodniej części Azji oraz w Europie[4], skąd jednak roślina znana jest z wielu stanowisk z kopalnych flor trzeciorzędowych i plejstoceńskich (także z ziem polskich). Z nieznanych bliżej powodów płoczyniec ustąpił z kontynentu europejskiego ok. 115 tys. lat temu[5].

Nazwa rodzajowa upamiętnia Christopha Brasena, misjonarza z Moraw, badacza i kolekcjonera roślin z Grenlandii i Labradoru[6].

Gatunek bez większego znaczenia ekonomicznego[3]. Bywa uprawiany w Azji Wschodniej jako warzywo. Śluz wydzielany na zanurzonych organach tego gatunku ma potencjalnie zastosowanie do kontroli rozwoju glonów i bakterii w stawach[7].

Morfologia

Pokrój
Roślina przypomina wodne rośliny z rodziny grzybieniowatych (do tej rodziny dawniej też była zaliczana). Młode rośliny są mocno śluzowate[6], śluzem okryte są też podwodne części dojrzałych roślin[3].
Kłącze
Mięsiste, rosnące na dnie zbiornika[3].
Liście
Skrętoległe[3]. Wszystkie pływające (tylko siewki mają młode liście zanurzone[3]), długoogonkowe. Tarczowate, eliptyczne, z ogonkami kończącymi się pośrodku całobrzegiej blaszki. Blaszka osiąga rozmiary 3,5-13,5 × 2-8 cm[6].
Kwiaty
Długoogonkowe i niepozorne (do 2 cm średnicy). Zewnętrzny okółek ciemnopurpurowego okwiatu składa się z trzech wąskojajowatych listków, wewnętrznym tworzą także trzy nieco dłuższe i węższe, wąskopodługowate płatki. Pręciki liczne od 18 do 36, czasem nawet ponad 50. Wytwarzają wielkie ilości pyłku. Słupków jest od 4 do 18, są jednokomorowe i zawierają po dwa, czasem jeden zalążek[6].
Owoce
Mniej lub bardziej wrzecionowate, o długości 6–10 mm. Zawierają 1–2 jajowate nasiona o długości 2–4 mm[6].

Biologia i ekologia

Bylina zasiedlająca wody stojące i wolno płynące, głównie jeziora oligo- i mezotroficzne na wysokości do 2000 m n.p.m. Kwitnienie następuje późną wiosną i wczesnym latem. Płoczyniec jest rośliną wiatropylną[6].

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj w ramach rodziny pływcowate (Cabombaceae) wchodzi w skład rzędu grzybieniowców (Nympheales), stanowiącego jedną z najstarszych linii rozwojowych okrytonasiennych[2].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-01-24] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f Christopher D.K. Cook i in.: Water plants of the world. Hague: Dr. W. Junk b,v, Publishers, 1974, s. 168.
  4. ↑ Brasenia. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-10-08]. (ang.).
  5. ↑ Andrzej Środoń. Dlaczego Brasenia nie rośnie dziś w Polsce?. „Wiadomości Botaniczne”. 31, 3: 181-184, 1987. 
  6. ↑ a b c d e f Brasenia. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-10-08]. (ang.).
  7. ↑ Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 90. ISBN 978-1842466346.

Media użyte na tej stronie

Brasenia schreberi inat2.jpg
Autor: Sara Hollerich Giles, Licencja: CC0
Brasenia schreberi in Schoolcraft County, MI, USA
BraseniaAlt.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Dacrycarpus~commonswiki (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Brasenia schreberi photographed in Belize 2006