Płonniki

Płonniki
(c) James Lindsey at Ecology of Commanster, CC BY-SA 3.0 Płonnik pospolity
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	mchy
Klasa	płonniki
Nazwa systematyczna
Polytrichopsida

Dawsonia superba

Płonniki (Polytrichopsida) – klasa roślin należąca do gromady mchów, obejmująca gatunki charakteryzujące się wysokim stopniem organizacji gametofitów.

Morfologia

Polytrichum juniperinum

Splątek

Drobny^[3], w postaci silnie rozgałęziających się nici rozwijających się na powierzchni gleby. Nici zróżnicowane są na asymilacyjne zwane chloronemą i te, z których wyrastają łodyżki gametofitów, zwane kaulonemą. Z nici kontaktujących się z podłożem wyrastają chwytniki. Splątek często zachowuje się nawet po rozwinięciu się łodyżek gametofitów^[4].

Gametofit

Rośliny osiągające znaczne jak na mchy rozmiary, w przypadku dousonii Dawsonia osiągające 60 cm^[4]. Ich łodyżki są wzniesione i ulistnione, czasem też poza tym także bezlistne i płożące. Przez środek łodyżek przebiega wiązka przewodząca z hydroidami i leptoidami, w przypadku łodyżek bezlistnych wiązka otoczona jest cylindrem komórek przypominających endodermę. Rozgałęzienia wiązki przewodzącej wnikają do listków łącząc się z żebrami (wyjątek wśród mchów). Listki posiadają pochwiastą nasadę, a na górnej (doosiowej) powierzchni pokryte są wzdłuż blaszkowatymi wyrostkami (tzw. lamellami) tworzonymi przez komórki z licznymi chloroplastami^[4].

Rośliny są dwupienne^[3]. Gametangia, czyli plemnie i rodnie, powstają w odrębnych skupieniach. Perygonia, czyli skupienia plemni, wsparte są listkami większymi od innych, o zachodzących na siebie brzegach. Nadają one perygoniom kształt miseczki. W czasie deszczu krople wody uderzające w perygonia wyrzucają plemniki lub całe plemnie ułatwiając zapłodnienie. Skupienia rodni zwane są perychecjami, a liście je wspierające nazywa się perychecjalnymi. W skupieniach plemni i rodni często występują między gametangiami także płonne, nitkowate wstawki zwane parafizami^[4].

Sporofit

Składa się z długiej sety, o budowie wewnętrznej podobnej do łodyżki gametofitu, oraz zarodni przykrytej okazałym czepkiem^[4]. Zarodnia jest walcowata, od 2- do 6-kanciastej^[3]. Perystom (ozębnia) jest typu komórkozębnego i składa się z 32 lub 64 ząbków (rzadko innej ich liczby). Czepek gęsto pokryty jest długimi włoskami^[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna płonników na drzewie filogenetycznym mchów^[5]

Systemetyka płonników

Płonniki Polytrichopsida są jedną z 8 klas wyróżnianych w obrębie współczesnych mchów Bryophyta^[5][2]. W obrębie gromady zajmują pozycję siostrzaną względem Tetraphidopsida, a bazalną grupą dla tej pary jest monotypowa klasa Oedipodiopsida^[5]. W części systemów klasyfikacyjnych ranga klas dla tych taksonów jest utrzymana^[5][1] i wówczas wąsko ujmowana klasa płonników jest monotypowa i dzieli się następująco^[5][1]:

klasa Polytrichopsida Doweld – płonniki

• rząd Polytrichales M. Fleisch. – płonnikowce
  • rodzina Polytrichaceae Schwägr. – płonnikowate

Cała wymieniona wyżej grupa blisko spokrewnionych mchów bywa łączona w szeroko ujmowaną klasę Polytrichopsida i wówczas jej klasyfikacja wygląda następująco:

klasa Polytrichopsida Doweld – płonniki

• rząd Oedipodiales Goffinet & W. R. Buck
  • rodzina Oedipodiaceae Schimp.
• rząd Tetraphidales M. Fleisch. – czterozębowce
  • rodzina Tetraphidaceae Schimp. – czterozębowate
• rząd Polytrichales M. Fleisch. – płonnikowce
  • rodzina Polytrichaceae Schwägr. – płonnikowate

Jeszcze na początku XXI wieku do klasy też włączano rząd bezlistowców Buxbaumiales^[6], współcześnie zajmujących pozycję bazalną w obrębie prątników Bryopsida^[5][2].

Przypisy