Płytka nazębna

Zdjęcie zębów żuchwy człowieka: niedokładne usuwanie płytki nazębnej doprowadziło do powstania kamienia nazębnego przy podstawie niemal wszystkich zębów (ciemne przebarwienia)

Płytka nazębna, zwana również płytką bakteryjną lub osadem nazębnym – miękki nalot, ściśle przylegający do powierzchni zęba i dający się łatwo usunąć mechanicznie.

Etiopatogeneza

Natychmiast po ostatnim czyszczeniu zębów zaczyna tworzyć się tzw. błonka nabyta (pellicula), która zbudowana jest z substancji zawartych w ślinie, głównie glikoprotein^[1]. Następnie osad ten zostaje zasiedlony przez bakterie – najpierw niepróchnicotwórcze, później także próchnicotwórcze, które stanowią bezpośrednie zagrożenie dla twardych tkanek zęba (patrz niżej). Bakteriami próchnicotwórczymi są głównie Lactobacillus i Streptococcus mutans, które w stadium dojrzałej płytki stanowią jej 60-80%^[1], resztę płytki stanowi matryca (matrix), na którą składają się glikoproteiny pochodzące ze śliny, polisacharydy będące produktami metabolizmu bakterii, złuszczone komórki nabłonka, leukocyty, wapń oraz fosfor^[2].

Płytki nazębnej nie można usunąć strumieniem samej wody, nawet pod znacznym ciśnieniem – może być usunięta jedynie mechanicznie przy użyciu szczoteczki do zębów, nici dentystycznej lub innych narzędzi dentystycznych (np. poprzez piaskowanie).

W zależności od innych substancji dostających się do jamy ustnej, płytka nazębna może przybierać różne odcienie. Zazwyczaj jest ona znacznie ciemniejsza od koloru zębów, jednak przy spożywaniu np. kawy i herbaty lub wdychaniu dymu papierosowego mogą wystąpić silne ciemne przebarwienia.

Próchnicogenność

Nieusunięta płytka bakteryjna przyczynia się znacznie do powstania próchnicy zębów, ponieważ zawarte w niej bakterie podczas stałej lub okresowej podaży cukrów wytwarzając kwas powodują spadek pH i w rezultacie demineralizację szkliwa zębów. W zaawansowanym stadium płytki – szczególnie w płytce poddziąsłowej – następuje sukcesja bakterii beztlenowych (np. Porphyromonas, Trepomena) uczestniczących w patogenezie zapalenia dziąseł.

Przekształcenie w kamień nazębny

Po kilkudziesięciu godzinach rozpoczyna się proces odkładania soli mineralnych, które są naturalnym składnikiem śliny. Jest to równoznaczne z powstawaniem kamienia nazębnego, który jest zmineralizowaną postacią płytki nazębnej.

Płytka nazębna i kamień nazębny występują u wszystkich ssaków (z wyjątkiem gatunków, u których zęby wtórnie zanikły).

Przypisy

Bibliografia

• Praca grupowa Stomatologia zachowawcza Zarys kliniczny pod redakcją Zbigniewa Jańczuka, Wydanie III, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004 ISBN 83-200-3034-X
• Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.