Pływaczowate (rośliny)

Pływaczowate
Ilustracja
Tłustosz alpejski
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

pływaczowate

Nazwa systematyczna
Lentibulariaceae Rich. in Poit. & Turpin
Fl. Paris 1: ed. fol. 23, ed. qu. 26. 1808
Synonimy
  • Pinguiculaceae Dumortier
  • Utriculariaceae Hoffmannsegg & Link
Mokradło z kwitnącym pływaczem zwyczajnym

Pływaczowate (Lentibulariaceae) – rodzina roślin należąca do rzędu jasnotowców (Lamiales). Należą tu 3 rodzaje z 320 gatunkami spotykanymi na całym niemal świecie z wyjątkiem obszarów pustynnych i bliskich biegunom. Są to rośliny mięsożerne o zróżnicowanej morfologii, przy czym formą wyjściową, spotykaną u dwóch rodzajów są rośliny rozetkowe. Korzeń pierwotny zanika bardzo szybko, a korzenie boczne pozbawione są czapeczki korzeniowej. Liście skrętoległe, często zmodyfikowane[2]. Do polskiej flory należy pięć gatunków z rodzaju pływacz (Utricularia) oraz dwa z rodzaju tłustosz (Pinguicula)[3].

Morfologia

Kwiatostan Utricularia reticulata
Pinguicula esseriana
Pokrój
Mięsożerne rośliny zielne jednoroczne i byliny. Korzenie u dorosłych roślin, czasem nieco bulwiaste, obecne są tylko u rodzaju tłustosz. Łodyga wykształcona bywa w postaci korzeniopodobnego ryzoidu (pływacz), czasem jako rozłogi, bywa bardzo skrócona lub jej brak. Pęcherzykowe pułapki pływaczy i V-kształtne genlisei rozwijają się na ryzoidach, rozłogach lub liściach[4].
Liście
Skrętoległe, często skupione w formie rozety przyziemnej, pojedyncze lub w różny sposób podzielone, czasem bez blaszki. Na liściach znajdować się mogą pułapki u pływaczy i genlisei. U tłustoszy powierzchnia liści pokryta jest gruczołami wydzielającymi lepki śluz działając w efekcie jak lep na muchy[4].
Kwiaty
Czasem zebrane w groniaste i kłosokształtne kwiatostany, ale często też pojedyncze, na wzniesionej szypułce. Kwiaty są obupłciowe i grzbieciste. Kielich jest dwuwargowy, zrośnięte działki tworzą 2, 4 lub 5 ząbków. Pięć zrośniętych płatków tworzy koronę dwuwargową lub zakończoną pięcioma łatkami. Dolna warga może być całobrzega, dwu- trój-, rzadko sześciołatkowa. Górna warga może być całobrzega, dwu- lub trójłatkowa. Pręciki są dwa, o krótkich, prostych lub wygiętych nitkach przyrośniętych do rurki korony. Zalążnia górna, powstaje z dwóch owocolistków tworzących pojedynczą komorę. Pojedyncza szyjka słupka zakończona jest zwykle rozwidlonym znamieniem[4].
Owoce
Najczęściej torebki wsparte trwałym kielichem, rzadko jednonasienny orzeszek[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]

Jedna z rodzin jasnotowców (w grupie o niejasnych powiązaniach filogenetycznych przedstawianej w politomii, obejmującej m.in. połapkowate i pływaczowate) reprezentujących grupę astrowych w obrębie dwuliściennych właściwych:

jasnotowce

Plocospermataceae





Carlemanniaceae



Oleaceae oliwkowate





Tetrachondraceae





Peltantheraceae




Calceolariaceae



Gesneriaceae ostrojowate






Plantaginaceae babkowate




Scrophulariaceae trędownikowate




Stilbaceae





Byblidaceae byblisowate



Linderniaceae linderniowate






Pedaliaceae połapkowate, sezamowate



Martyniaceae martyniowate



Acanthaceae akantowate





Bignoniaceae bignoniowate






Schlegeliaceae



Lentibulariaceae pływaczowate





Thomandersiaceae



Verbenaceae werbenowate






Lamiaceae jasnotowate




Mazaceae




Phrymaceae




Paulowniaceae paulowniowate



Orobanchaceae zarazowate

















Podział rodziny na rodzaje[5]
Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Lamianae Takht., rząd jasnotowce (Lamiales Bromhead), rodzina pływaczowate (Lentibulariaceae Rich. in Poit. & Turpin)[6].

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-01-25] (ang.).
  3. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular plants of Poland - a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. IB PAN, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  4. a b c d Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 555-557. ISBN 978-1-84246-634-6.
  5. List of Genera in LENTIBULARIACEAE, [w:] Vascular plant families and genera [online], Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-01-24] (ang.).
  6. Crescent Bloom: Lentibulariaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-02-25]. (ang.).

Media użyte na tej stronie

Pinguicula esseriana 02.jpg
Autor: H. Zell, Licencja: CC BY-SA 3.0
Habitus. Botanical Garden KIT, Karlsruhe, Germany.
Pinguicula alpina - Slovenia.jpg
Pinguicula alpina Taken in natural habitat in Slovenia near Triglav
Utricularia reticulata 1599.jpg
Autor: Vengolis, Licencja: CC BY-SA 4.0
Utricularia reticulata is a annual carnivorous subaquatic plant belongs to the genus Utricularia. Taken at Madayipara, Kerala.
Teufelsbruch swamp with blooming Utricularia vulgaris 12.jpg
Autor: Leonhard Lenz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Das Teufelsbruch mit blühendem gemeinem Wasserschlauch.