PDP-11

PDP-11, Minikomputer DEC PDP-11/40

PDP-11 – seria 16-bitowych minikomputerów sprzedawanych przez firmę Digital Equipment Corporation od roku 1970[1][2] aż do lat 90[2]. Jakkolwiek nie był oficjalnie określany mianem następcy Digitala PDP-8 w ramach serii PDP (obie linie produktów współistniały na rynku ponad 10 lat), PDP-11 zastąpił PDP-8 w wielu zastosowaniach związanych z obliczeniami czasu rzeczywistego. Komputer miał wiele cech innowacyjnych i był łatwiejszy w programowaniu od swojego poprzednika. Był lubiany przez programistów i został zastąpiony dopiero przez VAX-1132-bitowe rozwinięcie PDP-11. Ostatecznie (jak inne minikomputery) został wyparty z rynku przez komputery osobiste, takie jak IBM PC i Apple II, oraz stacje robocze, w tym te wytwarzane przez Sun. Przez dekady PDP-11 był najmniejszym komputerem obsługującym system operacyjny Unix. Pierwszym modelem, który oficjalnie potrafił to robić był PDP-11/20, stworzony w 1970 roku[3]. Łącznie sprzedano ponad 600 tysięcy egzemplarzy[2].

Najważniejsze modele serii

(c) Photograph by Rama, Wikimedia Commons, Cc-by-sa-2.0-fr
Przedni panel komputera PDP-11/20

Najważniejsze modele serii[2]:

  • PDP-11/20 (1970) – pierwszy minikomputer łączący wszystkie podzespoły systemu: procesor, pamięć i urządzenia peryferyjne za pomocą jednej dwukierunkowej i asynchronicznej szyny o nazwie UNIBUS. Pozwala ona szybkim urządzeniom peryferyjnym na wymianę danych bez pośredniego buforowania w pamięci.
  • PDP-11/45 (1971) – przeznaczony dla szerokiej grupy użytkowników o zróżnicowanych wymaganiach. Dzięki mechanizmowi zarządzania pamięcią, może ona być rozszerzona do 128 kB. Komputer miał rozbudowany procesor zmiennopozycyjny w porównaniu do swoich poprzedników.
  • PDP-11/40 (1972) – miał dwukrotnie większą moc obliczeniową niż PDP-11/20. Moduł zmiennoprzecinkowy był instalowany opcjonalnie, co pozwalało znacząco obniżyć cenę w porównaniu z modelem PDP-11/20.
  • PDP-11/05 i PDP-11/10 (1972) – komputery te zbudowane w oparciu o ten sam model procesora. PDP-11/05 był produkowany fabrycznie, podczas gdy PDP-11/10 był projektowany i produkowany specjalnie dla klienta końcowego. Jako pierwsze z serii PDP-11 miały czteropoziomowy system przerwań oraz wiele akumulatorów.
Moduł LSI-11/2
  • LSI-11 (1975) – moduł będący w pełni funkcjonalnym komputerem, był przeznaczony głównie dla producentów sprzętu. Na jego płycie głównej znajdował się procesor, pamięć oraz porty wejścia/wyjścia[4].
PDP-11/70
  • PDP-11/70 (1975) – komputer o wysokiej wydajności, charakteryzujący się szybkością działania oraz dużą przepustowością danych. Dzięki temu wykorzystywany był w olbrzymich i skomplikowanych aplikacjach. Jest to pierwszy komputer z serii PDP-11 w którym użyto pamięć podręczną.
PDP-11/34
  • PDP-11/34 (1975) – komputer o znacznie zmniejszonych wymiarach względem swoich poprzedników (dzięki czemu odniósł sukces). Obudowa jak na tamte czasy była tak mała, że elementy procesora znajdowały się na dwóch płytkach drukowanych. Komputer ma przestrzeń pozwalającą na rozbudowę systemu.
  • PDP-11/60 (1977) – komputer miał funkcjonalności spotykane w ówczesnych czasach tylko w dużych i drogich komputerach. Zbudowany na sprawdzonej architekturze UNIBUS. Miał panel sterowania użytkownika, wcześniej nie występujący w konstrukcjach firmy DEC. Komputer wyposażony jest w pamięć podręczną.
  • PDP-11/23 (1979) – komputer stworzony z myślą o uzupełnieniu luki cenowej i wydajnościowej pomiędzy mało wydajnym PDP-11/03, a wysoko wydajnym PDP-11/34.
  • PDP-11/44 (1979) – miał możliwość rozszerzenia pamięci do 1 MB.
  • PDP-11/24 (1981) – komputer czwartej generacji stworzony z myślą o zajęciu większej części rynku przez DEC. Ma wysoką kompatybilność z zewnętrznymi urządzeniami. Wyposażony jest w 1 MB pamięci oraz oparty jest na architekturze UNIBUS.
  • PDP-11/83 (1985) – wyposażony w procesor o wysokiej wydajności KDJ11-BF oraz szynę Private Memory Interconnect pozwalającą na szybki transfer danych.
  • PDP-11/93 i PDP-11/94 (1990) – komputery te oferowały 40% większą wydajność w stosunku do poprzednich komputerów serii PDP-11. Są to ostatnie komputery z tej serii.

Urządzenia peryferyjne[5]

Dalekopisy i drukarki

  • ASR33 – pierwszy dalekopis posiadający tylko duże litery. Wydajność przetwarzania tekstu wynosi 10 znaków na sekundę, a transfer 110 bps, miał możliwość zamontowania taśmy perforowanej.
  • ASR38 – model ASR33 z obsługą dużych i małych liter.
  • LA30 DECwriter – drukarka o wydajności przetwarzania tekstu 30 znaków na sekundę.
  • LA36 DecWriter II – drukarka, której wydajność przetwarzania tekstu wynosi 30 znaków na sekundę, a transfer 300 bps. Sprzedawane były dwa modele, jeden działa tylko w trybie odbioru, a drugi w trybie odbioru i nadawania danych.
  • LA100 LetterWriter – drukarka posiadająca dwa zbiory czcionek oraz dwa tryby drukowania. W trybie szkicu osiąga wydajność 240 znaków na sekundę, a w trybie jakości 30 znaków na sekundę.
  • LA120 DecWriter III - drukarka o wydajności druku 180 znaków na sekundę i transferze od 75 bps do 9600 bps.
  • LP11 – wydajna drukarka o prędkości 1100 linii na minutę.
  • LS11 – standardowa drukarka wierszowa o wydajności 60 linii na minutę.
  • LV11 – wydajna drukarka o prędkości druku 122 880 punktów na minutę.

Terminale CRT

  • VT05 – pierwszy terminal.
  • VT52 – terminal z kursorem, klawiszami numerycznymi i funkcyjnymi.
  • VT55 – model VT52 z wbudowaną drukarką graficzną.
  • VT62 – model VT52 z obsługą wideo.
  • VT100 – posiada wyświetlacz o rozdzielczości 80x24 znaki lub 132x14 znaków oraz odłączaną klawiaturę z 83-ma przyciskami.
  • VT103 – model VT100 wyposażony w płytę LSI.
  • VT125 – model VT100 z możliwościami graficznymi.
  • VT220 – posiada 12" ekran o rozdzielczości 80x24 znaki lub 132x24 znaki. Wyposażony jest w tryb emulacji terminala VT52, 105 klawiszy oraz port drukarki. Prędkość transmisji wynosi od 75 bps do 19200 bps.
  • VT240 – posiada 12" monochromatyczny ekran o rozdzielczości 800x240.
  • VT241 – model VT240 z kolorowym ekranem o przekątnej 13".

Czytniki kart perforowanych

  • CR11 – wydajność 300 kart (80-kolumnowych) na minutę.
  • CD11 – wydajność 1200 kart (80-kolumnowych) na minutę.
  • PC11/PR11 – odczyt 300 znaków na sekundę, zapis 50 znaków na sekundę.
Stacja komputera PDP-11 obsługująca DECTape
Stacja komputera PDP-11 obsługująca taśmy 9-ścieżkowe

Stacje taśm magnetycznych

  • TU10 – obsługa klasycznych taśm 5 MB – 20 MB, 2400ft, 0.5".
  • TU55 – obsługa DECTape.
  • TU56 – udoskonalona wersja TU55.
  • TU58 – obsługa DECTape-II.
  • TU60 – obsługa DECasette.
  • TU80, TU81, TU81+ – obsługa taśm 9-ścieżkowych, używanych przeważnie do robienia kopii zapasowych.

Stacje dyskietek

  • RX01 – wejście na dwie dyskietki 8". Każda o pojemności 250 KB.
  • RX02 – wejście na dwie dyskietki 8". Każda o pojemności 500 KB.
  • RX50 – wejście na pojedynczą dyskietkę 5.25" 0,8 MB.
  • RX33 – wejście na pojedynczą dyskietkę 5.25" 1,2 MB.

Dyski twarde

ModelPojemnośćŚredni czas dostępuCzas zmiany ścieżkiTransferPrędkość obrotu
RS64128 KB17 ms1800 rpm
RS11512 KB17 ms1800 rpm
RK032,4 MB15 ms
RK052,5 MB
RK0614 MB
RK0728 MB49 ms6,5 ms538 KB/s2400 rpm
RL015,2 MB67,5 ms15 ms512 KB/s2400 rpm
RL0210,4 MB
RM0267 MB42,5 ms6 ms806 KB/s2400 rpm
RM0367 MB38,3 ms6 ms1200 KB/s3600 rpm
RM05256 MB31,3 ms6 ms1200 KB/s3600 rpm
RP0540 MB2400 rpm
RP06178 MB38,3 ms10 ms806 KB/s3600 rpm
RP07516 MB31,3 ms5 ms1300 KB/s3633 rpm
RA60205 MB50 ms6,7 ms1300 KB/s3600 rpm
RA70280 MB27 ms1,4 MB/sec
RA80121 MB
RM80121 MB33,3 ms6 ms1200 KB/s3600 rpm
RA81456 MB36 ms2,2 MB/s
RA82622 MB32 ms2,4 MB/s
RD3130 MB
RD3242 MB
RD5231 MB
RD5371 MB
RD54159 MB

Jednoukładowy procesor PDP-11

Popularność PDP-11 była tak duża, że pierwszy oficjalnie produkowany komputer Elektronika (model BK-0010)[6] do osobistego użytku w ZSRR, nie był oparty na architekturze Intel 8086, ale właśnie na PDP-11. W ZSRR opracowano kopie procesora w jednym układzie. Jako komputer szkolny w tamtym okresie wybrano oparty o taki mikroprocesor[7]. Gra Tetris została opracowana pierwotnie na jeden z komputerów serii Elektronika, które były właśnie odpowiednikiem PDP-11[8].

PDP 11 w muzeach

Obecnie w Polsce PDP 11/34 jako jedyny, jest dostępny dla zwiedzających. Maszyna jest sprawna technicznie i jest prezentowana w działaniu.[9]

PDP 11/34 w Muzeum Historii Komputerów i Informatyki


Przypisy

  1. Bell, Gordon & Strecker, Bill What We Learned From the PDP-11. (1975). p139. Accessed September 10, 2008.
  2. a b c d 16-bit Timeline. Accessed September 10, 2008.
  3. Byte Magazine Volume 08 Number 10 – UNIX, archive.org [dostęp 2016-02-07].
  4. LSI-11, simh.trailing-edge.com [dostęp 2016-02-07].
  5. Peripherals, www.hampage.hu [dostęp 2016-02-07].
  6. BK-0010 Nostalgia Page, mailcom.com [dostęp 2017-12-03].
  7. The PDP-11 FAQ, www.village.org [dostęp 2017-12-03] [zarchiwizowane z adresu 2008-02-23].
  8. First Versions: Tetris, www.firstversions.com [dostęp 2017-12-03].
  9. DEC PDP 11/34, Muzeum Historii Komputerów i Informatyki [dostęp 2022-09-08] (pol.).

Media użyte na tej stronie

PDP11-34.jpg
Autor: MHKII, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zestaw PDP 11/34 w Muzeum Historii Komputerów i Informatyki w Katowicach
Digital PDP11-IMG 1498.jpg
(c) Photograph by Rama, Wikimedia Commons, Cc-by-sa-2.0-fr

PDP-11/20. On display at the Musée Bolo, EPFL, Lausanne.

Wikimédia CH The making of this document was supported by Wikimedia CH. (Submit your project!)

For all the files concerned, please see the category Supported by Wikimedia CH.


PDP-11-34 front panel.jpg
Autor: Autopilot, Licencja: CC BY-SA 3.0
PDP-11/34 front panel with the octal keypad and LED read-out.
DECTape unit for the DEC PDP-11.jpg
Autor: ndiggity, Licencja: CC BY-SA 3.0
A DECtape unit made for the DEC PDP-11, as seen at the Living Computer Museum in Seattle, WA.
Pdp-11-40.jpg
Autor: Stefan_Kögl, Licencja: CC-BY-SA-3.0
PDP11/40 as exhibited in Vienna Technical Museum
DEC TU10 tape drive.jpg
Autor: Autopilot, Licencja: CC BY-SA 3.0
A DEC TU10 9 track tape drive attached to a PDP-11/34 computer.
PDP-11-M7270.jpg
Autor:

Google-user:ShieldforyourDevice

Institution:Computing Society of Rhode Island, Licencja: CC BY-SA 3.0
M7270 PDP-11 CPU board with LSI-11/2 chipset. From the collection of the RCS/RI.
Pdp11-70.jpg
Autor: Florian Schäffer, Licencja: CC BY-SA 4.0
PDP-11/70