Państwowy Instytut Wydawniczy

Siedziba PIW przy ul. Foksal 17 w Warszawie (2015)

Państwowy Instytut Wydawniczy (PIW) – polskie wydawnictwo założone w 1946 w Warszawie, w latach 2012–2015 w stanie likwidacji; w latach 2005–2015 dyrektorem (od 2012 likwidatorem) wydawnictwa był Rafał Skąpski.

Opis

Pierwsza siedziba Państwowego Instytutu Wydawniczego mieściła się na Pradze, w kamienicy Hersza Gryfenberga przy ul. Targowej 63, skąd została przeniesiona do Śródmieścia, do kamienicy Henryka Lewenfiszana przy ul. Foksal 17^[2].

Do 1989 Państwowy Instytut Wydawniczy był jednym z trzech najważniejszych polskich wydawców literatury pięknej, obok Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik” i Wydawnictwa Literackiego^[3]. Z okazji jubileuszu 60-lecia PIW ukazała się monografia Foksal 17 (2006) Leszka Żulińskiego poświęcona historii wydawnictwa i jego dorobkowi wydawniczemu^[4].

W 2010 minister skarbu państwa Aleksander Grad (PO) ogłosił zamiar likwidacji Państwowego Instytutu Wydawniczego, a w 2012 minister skarbu państwa Mikołaj Budzanowski (PO) wydał zarządzenie o likwidacji Państwowego Instytutu Wydawniczego^[5]; w jej wyniku PIW utracił prawa autorskie do monografii Bogowie, groby i uczeni (1949) C.W. Cerama, pierwszego tytułu serii „Rodowody Cywilizacji”, Płeć mózgu (1989) Anne Moir i Davida Jessela, sztandarowego tytułu serii „Biblioteka Myśli Współczesnej”, i wielu innych^[5].

W 2014 zawiązał się społeczny Komitet Ratowania Państwowego Instytutu Wydawniczego^[3][5]. W 2015 minister skarbu państwa Andrzej Czerwiński (PO) uchylił decyzję o likwidacji Państwowego Instytutu Wydawniczego.

1 grudnia 2015 Państwowy Instytut Wydawniczy został przekształcony w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością^[6]. 19 stycznia 2017 Państwowy Instytut Wydawniczy stał się państwową instytucją kultury, podległą Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Specjalizuje się w literaturze pięknej, historii i filozofii społecznej. PIW wydaje znane i cenione od lat serie wydawnicze jak „Rodowody Cywilizacji”, „Biblioteka Myśli Współczesnej” (zwana popularnie „plus, minus, nieskończoność”), „Biografie Sławnych Ludzi” czy „Współczesna Proza Światowa”.

Nakładem PIW-u ukazały się eseje Polska Jagiellonów (1963) i Rzeczpospolita Obojga Narodów (1967–1972) Pawła Jasienicy.

PIW jest również wydawcą publikacji encyklopedycznych. Do najbardziej znanych należą m.in. Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut” (od 1963), Literatura polska (1993) Jana Tomkowskiego, Słownik mitów i tradycji kultury^[7] (1985) Władysława Kopalińskiego, Skrzydlate słowa (1990, 1998)^[8] Henryka Markiewicza i Andrzeja Romanowskiego, Mądrej głowie dość dwie słowie (1958, 1960) Juliana Krzyżanowskiego, Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich (1969–1972) pod red. Juliana Krzyżanowskiego, Księga cytatów z polskiej literatury pięknej od XIV do XX wieku (1975) Pawła Hertza i Władysława Kopalińskiego.

PIW jest właścicielem polskich praw autorskich do powieści Hermana Hessego i Milana Kundery.

Komitet Ratowania Państwowego Instytutu Wydawniczego

W 2014 z inicjatywy prof. Janusza Deglera i Przemysława Pawlaka zawiązał się społeczny Komitet Ratowania Państwowego Instytutu Wydawniczego. W 2015 komitet zwrócił się do ministra skarbu państwa Włodzimierza Karpińskiego z apelem o wykreślenie Państwowego Instytutu Wydawniczego z wykazu przedsiębiorstw państwowych postawionych w stan likwidacji^[3]; apel poparło szereg osób, m.in. Janusz Anderman, Władysław Bartoszewski, Zbigniew Benedyktowicz, prof. Andrzej Blikle, Tomasz Bocheński, prof. Maria Bokszczanin, prof. Włodzimierz Bolecki, Stan Borys, prof. Jerzy Bralczyk, Maria Braunstein, Ernest Bryll, prof. Stefan Chwin, Jacek Cygan, Barbara Czarniawska, Maria Czubaszek, prezes Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych Wojciech Dudzik, Leszek Elektorowicz, prezes Stowarzyszenia Autorów ZAiKS Janusz Fogler, Kira Gałczyńska, Jacek Głomb, Jan Gondowicz, Józef Hen, Krzysztof Andrzej Jeżewski, Julia Hartwig, Maria Iwaszkiewicz, Tadeusz Iwiński, Michał Jagiełło, Wiesław Juszczak, Ignacy Karpowicz, prof. Danuta Knysz-Tomaszewska, Krystyna Kofta, prof. Grzegorz Kołodko, prof. Maja Komorowska, prof. Monika Kostera, Andrzej Stanisław Kowalczyk, Dorota Kozińska, Stanisław Krasnowolski, Antoni Libera, Ewa Lipska, prezes Związku Artystów Scen Polskich Olgierd Łukaszewicz, prof. Zbigniew Majchrowski, Andrzej Makowiecki, sekretarz generalny Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich Andrzej Maślankiewicz, Piotr Matywiecki, prof. Andrzej Mencwel, Grzegorz Miecugow, prof. Jan Miodek, prof. Piotr Mitzner, Roman Nowoszewski, Krzysztof Mroziewicz, Joanna Olczak-Ronikier, Jan Ordyński, Wiktor Osiatyński, Barbara Osterloff, Włodzimierz Paszyński, Leonard Pietraszak, Henk Proeme, Jerzy Radziwiłowicz, Hanna Samson, prof. Henryk Samsonowicz, Lech Sokół, Piotr Sommer, prezes Stowarzyszenia Pisarzy Polskich Sergiusz Sterna-Wachowiak, Joanna Szczepkowska, Lech Śliwonik, Janusz Termer, prof. Wojciech Tomasik, Barbara Toruńczyk, prof. Łukasz Turski, Agata Tuszyńska, Barbara Wachowicz, prezes Związku Literatów Polskich Marek Wawrzkiewicz, Maciej Witkiewicz, Maciej Wojtyszko, prof. Jan Woleński, prof. Wojciech Zabłocki, Adam Zagajewski, Ewa Ziegler-Brodnicka, Aleksandra Ziółkowska^[3][5].

Serie wydawnicze PIW

• „Biblioteka Krytyki Współczesnej”
• „Biblioteka Myśli Współczesnej”
• „Biblioteka Poetów”
• „Biblioteka Poezji i Prozy”
• „Bibliotheca Mundi”
• „Biografie Sławnych Ludzi”
• „Klub Interesującej Książki” (KIK)
• „Kolekcja Poezji Polskiej XX Wieku”
• „Kolekcja Prozy Polskiej XX Wieku”
• „Nowa Proza polska”
• „Ostroga. Książki najlepsze”
• „Powieści XX wieku”
• „Rodowody Cywilizacji”
• „Współczesna Proza Światowa”
• „Życie Codzienne”

Dyrektorzy PIW^[6]

• Aleksander Bachrach – od 10.10.1945 do 31.05.1949
• Karol Kuryluk – od 1.06.1949 do 31.10.1951
• Stanisław Witold Balicki – od 1.11.1951 do 31.12.1953
• Józef Różański – od 15.07.1954 do 24.11.1954
• Adam Ostrowski – od 1.12.1954 do 31.01.1967
• Stanisław Bębenek – od 1.02.1967 do 30.05.1971
• Andrzej Wasilewski – od 1.06.1971 do 2.07.1986
• Michał Kabata – od 1.08.1986 do 31.05.1991
• Andrzej Gruszecki – od 1.06.1991 do 31.03.1995
• Wojciech M. Żyłko – od 1.04.1995 do 28.03.1997
• Tadeusz Nowakowski – od 28.03.1997 do 3.06.2001
• Radosław J. Utnik – od 4.06.2001 do 3.02.2005
• Rafał Skąpski – od 1.02.2005, od 16.02.2012 do 3.07.2015 (likwidator PIW-u)
• Maciej Szudek – od 3.07.2015 do 15.10.2015 (likwidator PIW-u)
• Wioleta Mikołajewska – od października 2015 (prezes PIW Sp. z o.o.)
• Łukasz Michalski – od 21 marca 2017 (dyrektor PIW – państwowej instytucji kultury)

Zobacz też

• Zakład Narodowy im. Ossolińskich
• Klub Międzynarodowej Prasy i Książki

Przypisy