PRS-4

PRS-4 – uniwersalny, modułowy minikomputer trzeciej generacji o 16-bitowym słowie, zbudowany w oparciu o układy scalone podstawowej (SSI) oraz średniej (MSI) skali integracji. Prototyp minikomputera, nazwany MKJ-28, powstał w drugiej połowie 1973 roku w Zakładzie Automatyzacji Powierzchniowej (CPA), który wchodził w skład Zakładów Konstrukcyjno-Mechanizacyjnych Przemysłu Węglowego w Katowicach. Został zaprojektowany w sposób zapewniający pełną logiczną zgodność z rodziną minikomputerów firmy Hewlett-Packard[1] (HP2114, HP215, HP2116, HP2100). Minikomputer produkowano w Zakładzie Elektroniki Górniczej w Tychach w latach 1975-1987, początkowo jako SMC-3 (seria informacyjna licząca 17 egzemplarzy), a od 1979 r., po modernizacji wykonanej przez Zakład Systemów Sterowania (BS-3), jako PRS-4 (produkcja seryjna obejmująca ponad 150 egzemplarzy). Nazwę minikomputera zmieniono na PRS-4 (Programowany Rejestrator Cyfrowy), aby obejść obowiązujące w PRL rozporządzenie pozwalające na produkcję komputerów jedynie przez ELWRO i Zjednoczenie MERA[1].

Minikomputer składał się z 16-bitowej jednostki centralnej (CPU), pamięci operacyjnej i kanału wejścia-wyjścia. W kanale wejścia-wyjścia pracowały standardowe karty interfejsu do urządzeń peryferyjnych i pamięci zewnętrznych oraz karty interfejsu kanału przemysłowego. Minikomputer wyposażono standardowo w układ detekcji zaniku napięcia zasilania i restartu, a opcjonalnie w moduł bezpośredniego dostępu do pamięci oraz moduł kontroli parzystości i ochrony pamięci.

Układy jednostki centralnej, karty interfejsu i półprzewodnikową pamięć operacyjną, dostępną od 1984 roku, wykonano w postaci pakietów, w standardzie mechaniki systemu CAMAC i umieszczano w 19-calowej kasecie. Kaseta mieściła do 25 pakietów lokowanych w następujący sposób:

  • pozycje 1–16 karty interfejsu,
  • pozycje 17,18 opcje jednostki centralnej,
  • pozycje 19–23 moduły jednostki centralnej,
  • pozycja 24 układy pulpitu sterowania,
  • pozycja 25 półprzewodnikowa pamięć operacyjna.

Parametry jednostki centralnej

  • równoległa struktura arytmometru,
  • 16-bitowe słowo maszynowe (+ opcjonalnie 2 bity parzystości),
  • 70 rozkazów maszynowych,
  • mikroprogramowanie, pozwalające wykonać do 8 rozkazów w jednym cyklu maszynowym,
  • 9 rejestrów roboczych (7 rejestrów 16-bitowych i 2 rejestry 1-bitowe), w tym 2 równoprawne 16-bitowe akumulatory,
  • adresowanie pamięci bezpośrednie i pośrednie,
  • nieograniczona krotność adresowania pośredniego,
  • 2 μs cykl maszynowy,
  • czas wykonania rozkazu bezadresowego 2 μs,
  • czas wykonania rozkazu adresowego (adresacja bezpośrednia) 4 μs,
  • czas wykonania rozkazu adresowego (adresacja pośrednia jednokrotna) 6 μs.

Parametry pamięci operacyjnej

  • ferrytowa rdzeniowa albo półprzewodnikowa SRAM nieulotna,
  • pojemność pamięci ferrytowej od 4k słów (8k bajtów) do 32k słów (64k bajtów),
  • pojemność pamięci półprzewodnikowej 32k słowa (64k bajtów),
  • organizacja stronicowa,
  • pojemność strony 1k słów (2k bajtów)
  • 2 rodzaje stron: zerowa (zero page) o adresach 0–1777(8) i bieżąca (current page),
  • ostatnie 64 słowa chronione i przeznaczone dla programu wczytującego (loadera).

Urządzenia peryferyjne

  • CT2200 czytnik taśmy perforowanej,
  • DT105S perforator taśmy,
  • MERA 7952 monitor ekranowy,
  • DZM 180 drukarka znakowa mozaikowa,
  • DZM 180 KSR drukarka znakowa mozaikowa z klawiaturą,
  • ASR 390 dalekopis (ang. teletype).

Pamięci zewnętrzne

Standardowe karty interfejsu

  • KI-420 uniwersalny, dwukierunkowy rejestr 8-bitowy równoległy (CENTRONICS),
  • KI-430 uniwersalny, dwukierunkowy rejestr 8-bitowy szeregowy, asynchroniczny (RS232C, TTY),
  • KI-432 V24 uniwersalny, dwukierunkowy rejestr 8-bitowy szeregowy (modem EC8006),
  • KI-440, KI-441 sterownik pamięci PK-1,
  • KI-442 sterownik pamięci SP45DE (dyski elastyczne).

Karty interfejsu kanału przemysłowego

  • KI-410 programowany generator przerwań,
  • KI-412 zegar czasu astronomicznego,
  • KI-424 uniwersalny pakiet zawierający standardowy układ współpracy z magistralą wejściowo-wyjściową, służący do samodzielnego wykonania specjalizowanego sterownika,
  • KI-450 64-wejścia 2-stanowe, nieprzerywające (4x16-bitów), z separacją galwaniczną albo bez,
  • KI-452 16-wejść 2-stanowych przerywających, z separacją galwaniczną albo bez,
  • KI-460 64-wyjścia 2-stanowe (4x16-bitów), z separacją galwaniczną albo bez,
  • KI-470 przetwornik częstotliwość/wartość liczbowa,
  • KI-473, KI-474 przetworniki napięcie/czas,
  • KI-480 szybki, kompensacyjny przetwornik A/C,
  • KI-482 przetwornik A/C z podwójnym całkowaniem,
  • KI-483 wzmacniacz z programowanym wzmocnieniem,
  • KI-484 multipekser stykowy 16-kanałowy,
  • KI-486, KI-487 multipleksery analogowe 8-kanałowe,
  • KI-500A multiplekser rozszerzenia kanału wejścia-wyjścia,
  • KI-500B sterownik kasety rozszerzenia kanału wejścia-wyjścia.

Oprogramowanie

Zastosowania

90 egzemplarzy programowanego rejestratora PRS-4 zastosowano w polskim górnictwie węgla kamiennego w następujących modułach systemu dyspozytorskiego MSD-80:

  • HADES – monitorowania parametrów produkcji (26 kopalń),
  • SAK – monitorowania zagrożeń tąpaniami pasywnymi metodami sejsmoakustyki (32 kopalnie),
  • SYLOK – lokalizacji wstrząsów i określania ich energii (16 kopalń),
  • CMC1/2 – monitorowania zagrożenia wybuchem metanu (7 kopalń),
  • SWWP – wczesnego wykrywania pożarów endo- i egzogenicznych (2 kopalnie).

34 minikomputery PRS-4 sprzedano za granicę: 26 do Chin w systemach HADES (6 egzemplarzy), SAK (5 egzemplarzy), SYLOK (5 egzemplarzy) i CMC1/2 (10 egzemplarzy) oraz 8 do Rumunii w systemach HADES. Licencję na wytwarzanie systemów SAK i SYLOK sprzedano Chinom w połowie lat 80. XX stulecia. Był to wtedy jedyny w Polsce przypadek sprzedaży licencji systemu komputerowego. Pozostałe egzemplarze minikomputera PRS-4 zastosowano w górnictwie rud miedzi, w kombinatach górniczo-hutniczych metali kolorowych, w kolejnictwie, a także w placówkach naukowo-badawczych.

Komputery takie są w ekspozycji Muzeum Historii Komputerów i Informatyki w Katowicach[2].

Przypisy

Bibliografia

  • Mokrosz M., Suchy J., Żymełka K.. Programowany rejestrator PRS-4 – podstawa automatyzacji kopalni węgla kamiennego. „INFORMATYKA”. 8–9, 1982. INDEKS 36124. 
  • Żymełka K.. Komputerowe systemy dyspozytorskie w latach 1975-1995. „Mechanizacja i Automatyzacja Górnictwa”. 9–10 (303), 1995. Katowice. ISSN 0208-7446. 
  • Żymełka K.: Monitorowanie procesów technologicznych i stanu bezpieczeństwa w dyspozytorniach polskich kopalń węgla kamiennego. Chorzów: Wydawnictwo Instytutu Systemów Sterowania, 2000, seria: Prace Instytutu Systemów Sterowania.
  • Żymełka K.. Minikomputer PRS-4. Wspomnienia konstruktora. „ANALECTA Studia i materiały z dziejów nauki”. 1–2, 2010. ISSN 1230-1159. 

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Komputery PRS4 .jpg
Autor: SMZI, Licencja: CC BY-SA 4.0
PRS 4 w Muzeum Historii komputerów i Informatyki w Katowicach uratowane z budynku DOKP Katowice