PT-76

PT-76

Czołg PT-76 w barwach 7 DOW
Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Producent	Wołgogradzka Fabryka Traktorów
Typ pojazdu	lekki czołg pływający
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	3
Historia
Prototypy	1950
Produkcja	1951-1967
Egzemplarze	ok. 3039 szt.
Dane techniczne
Silnik	W-6 o mocy 240 KM
Transmisja	mechaniczna
Poj. zb. paliwa	250 l
Pancerz	spawany z płyt walcowanych
Długość	7,63 m kadłuba: 6,91 m
Szerokość	3,14 m
Wysokość	2,20 m
Prześwit	0,37 m
Masa	bojowa: 14 t
Moc jedn.	17,1 KM/t
Nacisk jedn.	0,5 kg/cm²
Osiągi
Prędkość	44 km/h w wodzie: 10,2 km/h
Zasięg	240-260 km
Pokonywanie przeszkód
Rowy (szer.)	280 cm
Ściany (wys.)	110 cm
Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 armata D-56T (1951), D-56TM (1957) lub D-56TS (PT-76B) kal. 76,2 mm 1 km SGMT(PT-76) lub PKT(PT-76B) kal. 7,62 mm, DSzK(PT-76A) 12,7 mm.
Użytkownicy
Afganistan, Algieria, Angola, Benin, Kambodża, Chiny, Kongo, Kuba, Egipt, Finlandia, Gwinea, Gwinea Bissau, Indie, Indonezja, Irak, Izrael, Korea Północna, Laos, Madagaskar, Nikaragua, Pakistan, Polska, Uganda, ZSRR, Wietnam, Jugosławia, Zambia
Rzuty

PT-76 (ros. ПТ-76) – lekki czołg pływający, konstrukcji radzieckiej, z okresu po II wojnie światowej. Czołg został przyjęty 6 sierpnia 1951 na uzbrojenie Armii Radzieckiej pod oznaczeniem PT-76, pochodzącym od skrótu: Pławajuszczij Tank (Плавающий Танк) – czołg pływający) i kalibru armaty^[1]. Produkowany do 1967 roku.

Historia

Po zakończeniu II wojny światowej powrócono w ZSRR do zagadnienia budowy czołgów lekkich. Miały one być używane w oddziałach rozpoznawczych i z tego powodu musiały być to czołgi pływające, zdolne do pokonywania przeszkód wodnych wprost z marszu. W końcu lat 40. XX wieku powstało wiele prototypów takich wozów. Za najbardziej udany uznano „obiekt 740” opracowany w 1950 roku przez inż. N. Szaszmurina z instytutu WNII-100 w Leningradzie (doświadczalnej filii Zakładów Czelabińskich CzTZ)^[1].

Wóz ten odznaczał się prostą konstrukcją, dobrymi własnościami nawigacyjnymi i dużymi możliwościami pokonywania terenu bagnistego. W wodzie napędzany był pędnikami hydrodynamicznymi – zupełną nowością w tym czasie.

W 1957 roku armatę D-56T z hamulcem wylotowym typu reakcyjnego, stosowaną w pierwszych seriach, zastąpiono ulepszonym działem D-56TM z dwukomorowym hamulcem typu aktywnego i przedmuchiwaczem lufy. Wysokość kadłuba zwiększono o 130 mm. Zmodernizowano też przyrządy obserwacyjne i inne wyposażenie (kierowca otrzymał noktowizor)^[1].

Od roku 1959 produkowano wersję zmodernizowaną, noszącą oznaczenie PT-76B. Zastosowano w niej armatę D-56TS wyposażoną w układ stabilizacji armaty. Czołg wyposażono w układ ochrony przed bronią masowego rażenia i dodatkowe zbiorniki paliwa (jeden wewnętrzny i dwa płaskie zewnętrzne), co zwiększyło ich pojemność do 580 l^[1]. W późniejszym czasie dalszym ulepszeniom podlegało wyposażenie czołgów, a wcześniejsze maszyny modernizowano z nowymi elementami. Od 1967 roku karabin maszynowy SGMT zamieniano na PKT tego samego kalibru^[1].

Warianty

ZSRR

• PT-76 (1951) - pierwszy wariant, uzbrojony w armatę D-56T.
• PT-76 (1957) - wariant z armatą D-56TM z ulepszonym hamulcem wylotowym.

• 

  PT-76 uzbrojony w armatę D56-TM

• PT-76B - wariant z armatą D-56TS.
• PT-76A - wariant z karabinem DSzK na obrotowej podstawie, nad włazem ładowniczego.

Polska

• PT-76 - polski wariant z karabinem DSzK na obrotowej podstawie oraz z oddzielnym włazem dla dowódcy.

Chiny

• Typ 60 - chiński wariant czołgu.

Opis konstrukcji

W kadłubie pojazdu można wyróżnić trzy przedziały: kierowania z przodu, za nim bojowy, przykryty wieżą z uzbrojeniem, oraz napędowy. Kadłub wykonano spawając jednorodne płyty pancerne. Wieżę pojazdu wykonano spawając elementy stalowe. Odporność pojazdu na ostrzał nie jest duża.

Załoga PT-76 jest trzyosobowa. Kierowca ma swoje stanowisko w osi wozu w przedziale kierowania. Miejsce zajmuje przez właz, do obserwacji służą mu trzy peryskopy. W nocy środkowy peryskop jest zastępowany urządzeniem noktowizyjnym TWN 2B o zasięgu maksymalnej obserwacji 60 m. W przedziale bojowym swoje stanowiska mają dwaj pozostali członkowie załogi: dowódca-działonowy i ładowniczy. W stropie wieży wykonano duży właz, wykorzystywany przez obu członków załogi, a w tylnej części zamontowano wentylator do usuwania gazów prochowych. Dowódca zajmuje miejsce z lewej strony wieży. Do jego zadań, oprócz obserwacji sytuacji na polu walki i dowodzenia czołgiem, należy też niszczenie celów, a więc pełni dodatkowo rolę działonowego. Do obserwacji wykorzystuje trzy peryskopy, osadzone w małej obrotowej wieży. Do prowadzenia ognia służy celownik-dalmierz TSZ 66. Trzeci członek załogi, ładowniczy, zajmuje miejsce z prawej strony wieży i ma do dyspozycji jeden peryskop.

Uzbrojenie wozu umieszczono w obrotowej wieży. Zastosowano armatę D-56T kalibru 76,2 mm o bruzdowanym przewodzie lufy, z reakcyjnym hamulcem wylotowym, bez stabilizacji (w PT-76 1957 roku montowano D-56TM z dwukomorowym hamulcem wylotowym i przedmuchiwaczem, a w wersji PT-76B – D-56TS ze stabilizacją w dwóch płaszczyznach). Lufa jest pozbawiona przedmuchiwacza. PT-76 przewozi 40 sztuk amunicji (etatowo: 24 naboje odłamkowo-burzące, 4 przeciwpancerne pełnokalibrowe, 4 podkalibrowe, 8 kumulacyjnych)[1]. Z armatą jest sprzężony karabin maszynowy SGMT kalibru 7,62 mm, do którego przewozi się 1000 sztuk amunicji (w PT-76B było montowano PKT). W PT-76A montowano DSzK kalibru 12,7 mm.

W tylnej części wozu znajduje się przedział napędowy. Zastosowano sześciocylindrowy, rzędowy, chłodzony cieczą silnik W 6 o zapłonie samoczynnym, który rozwija moc 176 kW (263 KM) przy 1800 obr/min. Jednostka napędowa zapewnia współczynnik mocy jednostkowej na poziomie 12,6 kW/t. W układzie przeniesienia napędu zastosowano suche sprzęgło wielotarczowe, skrzynię biegów (cztery biegi do przodu, jeden wsteczny) oraz sprzęgła boczne, umożliwiające skręt pojazdu. Czołg może skręcać z promieniem równym rozstawowi gąsienic (gąsienica nieruchoma hamowana hamulcem taśmowym) lub z promieniem zależnym od aktualnych warunków (gąsienica nieruchoma jest odłączona od napędu za pomocą sprzęgła bocznego). Czołg PT-76 porusza się na dwunastu pojedynczych, ogumionych, wykonanych z lekkich stopów kołach nośnych. Koła osadzono na wahaczach wleczonych. Jako elementy sprężyste zastosowano wałki skrętne oraz amortyzatory hydrauliczne przy pierwszej i ostatniej parze kół nośnych. Koła napędowe znajdują się z tyłu pojazdu, napinające z przodu. Zmiana napięcia gąsienicy dokonywana jest za pomocą układu korbowo-śrubowego.

Napęd czołgu w wodzie zapewniają pędniki strugowodne. Otwory zasysające wodę znajdują się pod kadłubem, natomiast główne otwory wylotowe z tyłu kadłuba. Dodatkowe otwory pomocnicze wylotowe znajdują się z boku kadłuba, nad ostatnimi kołami nośnymi. Przymknięcie za pomocą specjalnych klap głównego wylotu powoduje wyrzucanie wody przez wylot pomocniczy i skręt czołgu na wodzie. PT 76 może pływać także do tyłu, w tym celu zamyka się oba główne wyloty i woda jest wyrzucana przez boczne pomocnicze otwory. Do pływania podnosi się też falochron na przedzie pojazdu i montuje podwyższony peryskop dla kierowcy. Pojazd wyposażono w dwie wydajne elektryczne pompy oraz awaryjną pompę ręczną służące do usuwania przeciekającej wody.

Użytkownicy czołgu

Czołgi PT-76 znalazły się na uzbrojeniu pododdziałów rozpoznawczych przy dywizjach pancernych i zmechanizowanych Armii Radzieckiej. Znalazły się też w radzieckiej piechocie morskiej.

Czołgi PT-76 były i są używane w wielu krajach (liczba sztuk w 1996 roku):

• Afganistan – 60 czołgów
• Angola – 12 czołgów
• Benin – 20 czołgów
• Finlandia – 15 czołgów
• Gwinea – 18 czołgów
• Indie – 90 czołgów
• Indonezja – 60 czołgów
• Kongo
• Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna – 300 czołgów
• Kuba – 50 czołgów
• Laos – 30 czołgów
• Madagaskar
• Mozambik
• Rosja – 1100 czołgów
• Syria – 100 czołgów
• Uganda
• Wietnam – 500 czołgów
• Zambia
• Bułgaria
• Chiny
• Węgry
• Czechy
• Egipt
• NRD
• Irak
• Izrael (zdobyczne)
• Słowacja
• Jugosławia

Polska

Wojsko Polskie używało PT-76 w 7 Łużyckiej Dywizji Desantowej, a wcześniej w pododdziałach rozpoznawczych wojsk zmechanizowanych i pancernych. Dostawy sprzętu rozpoczęto w 1957 roku. Zakupiono łącznie 112 czołgów, z których część używana była do roku 1989.

W wojnach

Czołgi tego typu brały udział w wielu wojnach: w Czeczenii, Wietnamie, Izrael – Syria, Izrael – Egipt oraz Indie – Pakistan^[2].

Pojazdy na podstawie PT-76

ZSRR

• BTR-50 – gąsienicowy transporter opancerzony.
• ASU-85 – działo samobieżne.
• ZSU-23-4 – samobieżne działo przeciwlotnicze
• 2K12 Kub (KWADRAT) – system kierowanych rakiet ziemia–powietrze
• 2K1 Mars – taktyczny zestaw rakietowy
• 2P16 – taktyczny zestaw rakietowy

Czechosłowacja-Polska

• TOPAS – gąsienicowy transporter opancerzony

Chiny

• Typ 63 – chiński czołg lekki amfibijny

Egzemplarze muzealne

PT-76 dysponują następujące placówki muzealne:

• Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy nr taktyczny 8956, barwy 7 Łużyckiej Dywizji Desantowej
• Muzeum Regionalne w Dębicy.
• Lubuskie Muzeum Wojskowe w Drzonowie
• Muzeum Ziemi Grodziskiej w Grodzisku Wielkopolskim
• Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu
• Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
  • Park plenerowy przed główną siedzibą MWP
  • Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej nr taktyczny 8857
• Muzeum Miejskie "Sztygarka" w Dąbrowie Górniczej

Inne zachowane egzemplarze

• Czołg-pomnik w miejscowości Lubrza, poświęcony poległym w czasie II wojny światowej. Czołg postawiony w zastępstwie działa samobieżnego SU-76, które trafiło do zbiorów Muzeum Wojska Polskiego.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• PT-76 na FAS.org
• Czołg lekki PT-76 na enemyforces.com
• PT-76 Model 2 na battletanks.com
• PT-76