PWS-20

PWS-20
Ilustracja
Prototyp PWS-20
Dane podstawowe
Państwo Polska
ProducentPodlaska Wytwórnia Samolotów
KonstruktorZbysław Ciołkosz
Typsamolot pasażerski
Konstrukcjagórnopłat o konstrukcji mieszanej
Załoga2
Historia
Data oblotu12 marca 1929
Wycofanie ze służby1933
Liczba egzemplarzy2
Dane techniczne
Napęd1 silnik widlasty Lorraine-Dietrich 12 Eb
Moc336 kW (450 KM)
Wymiary
Rozpiętość17,6 m
Długość12,67 m
Wysokość3,71 m
Powierzchnia nośna52,9 m²
Profil skrzydłaBobek B4
Masa
Własna1850 kg
Użyteczna1350 kg
Startowa3200 kg
Zapas paliwa600 l
Osiągi
Prędkość maks.178 km/h
Prędkość przelotowa160 km/h
Prędkość minimalna93 km/h
Prędkość wznoszenia3,4 m/s
Pułap3800 m
Zasięg800 km
Rozbieg150 m
Współczynnik obciążenia konstrukcji7
Dane operacyjne
Liczba miejsc
6
Użytkownicy
PLL LOT

PWS-20 – polski ośmiomiejscowy samolot pasażerski w układzie górnopłata z końca lat 20. XX wieku konstrukcji inż. Zbysława Ciołkosza, zbudowany w Podlaskiej Wytwórni Samolotów w Białej Podlaskiej. Oblatana w marcu 1929 roku maszyna była pierwszym samolotem pasażerskim polskiej konstrukcji. Zbudowano dwa egzemplarze PWS-20, które były testowane w PLL LOT, jednak okazały się droższe w eksploatacji od Fokkerów F.VII/1m i model nie został skierowany do produkcji seryjnej. Powstał też projekt wersji wojskowej – wodnosamolotu pływakowego PWS-20ter/hydro, jednak nie został zrealizowany.

Historia

W drugiej połowie 1927 roku Ministerstwo Komunikacji ogłosiło konkurs na projekt ośmiomiejscowego samolotu pasażerskiego dla sześciu pasażerów i dwóch członków załogi, przeznaczonego do przewozu osób i towarów w krajowej komunikacji lotniczej[1][2]. Najlepsze miejsce w rozstrzygniętym 10 grudnia 1928 roku konkursie – II – przypadło konstrukcji inż. Zbysława Ciołkosza z Podlaskiej Wytwórni Samolotów oznaczonej PWS-20[1][3]. Samolot PWS pokonał w rywalizacji sześciu rywali, wśród których znajdowały się cztery projekty PZL (T.200, T.400, T.600 i Y), jeden zakładów Plage i Laśkiewicz (Lublin R.IX) i jeden z WWS Samolot (MN-2)[2]. Dzięki subwencji w wysokości 75 000 złotych pochodzącej z Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej w 1928 roku rozpoczęła się budowa prototypu samolotu zgodnie z dokumentacją opracowaną przez inż. Ciołkosza wspólnie z inż. Antonim Uszackim[1]. Płatowiec, nazwany PWS-20T (litera „T” oznaczała „transportowy”) oblatany został 12 marca 1929 roku na lotnisku w Białej Podlaskiej przez pilota fabrycznego Franciszka Rutkowskiego, w pierwszym locie zamiast kół zamontowane były narty[1][3]. 16 marca dokonano pierwszego startu na podwoziu kołowym, podczas którego w pełni obciążony samolot uzyskał pułap 3850 metrów[4].

PWS-20 (z lewej) i Lublin R.IX (z prawej) na Międzynarodowej Wystawie Komunikacji i Turystyki w Poznaniu.

Po pomyślnym zakończeniu prób fabrycznych samolot został zakupiony przez Ministerstwo Komunikacji, a 9 kwietnia 1929 roku nadano mu imię „Gniezno”. W czerwcu tego roku samolot przeszedł próby statyczne, po czym został zaprezentowany publiczności na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu[1][5]. Jesienią PWS-20 testowany był zarówno w IBTL, jak też w PLL LOT. Po przeprowadzeniu prób użytkowych LOT zwrócił samolot do wytwórni w celu dokonania modyfikacji: poszerzenia podwozia, poprawy chłodzenia silnika i rozmieszczenia rur wydechowych oraz przebudowy kabiny pasażerskiej. Po dokonaniu przeróbek w 1930 roku prototyp otrzymał oznaczenie PWS-20bis i znaki rejestracyjne SP-AAZ, po czym powrócił do PLL LOT, gdzie otrzymał imię „Zula”. W tym samym czasie powstał drugi egzemplarz PWS-20 (numer fabryczny 1), który otrzymał znaki rejestracyjne SP-AAY i także trafił do LOT, nazwany „Yaga”[1][3]. W lipcu i sierpniu 1930 roku PWS-20bis eksponowano na Międzynarodowej Wystawie Komunikacji i Turystyki w Poznaniu (m.in. wraz z Lublinem R.IX, Lublinem R.XI i Fokkerem F.VIIb/3m)[6]. Do 1931 roku obie maszyny wykonały loty o łącznym czasie 130 godzin, początkowo obsługując trasę Warszawa – Bukareszt, a następnie przewożąc m.in. na trasie ze Lwowa do Warszawy ciastka z cukierni Ludwika Zalewskiego czy wyroby czekoladowe Wedla[3][5]. Samoloty oceniono pozytywnie pod względem własności pilotażowych i osiągów, jednak miały dużo wyższe koszty eksploatacji w stosunku do używanych przez LOT Fokkerów F.VII/1m[3][7]. Z tego względu maszyny nie weszły do eksploatacji i skasowano je w 1933 roku – jeden w Poznaniu, a drugi w Warszawie[5][8].

W budowie znajdował się też trzeci egzemplarz PWS-20, dla którego zarezerwowano znaki rejestracyjne SP-AAX. Po wycofaniu się Ministerstwa Komunikacji z finansowania jego budowy, próbowano ukończyć go jako samolot długodystansowy, przeznaczony do lotów rekordowych (przelot przez Atlantyk czy lot dookoła świata). W tym celu miał on mieć pływaki oraz zbiorniki paliwa powiększone do 1500 litrów, co zapewniałoby zasięg wynoszący 6450 km[8][9]. Planowano też wykorzystanie go do obsługi połączeń lotniczych z Danią i Szwecją, jednak z powodów finansowych budowy samolotu nie dokończono[3][8].

PWS-20 był pierwszym skonstruowanym i wykonanym w Polsce samolotem pasażerskim[8].

Wersja wojskowa (PWS-20ter/hydro)

PWS-20 oferowany był także lotnictwu wojskowemu w wersji torpedowo-bombowej. Wodnosamolot miał mieć szeroko rozstawione drewniane pływaki konstrukcji PWS i załogę składającą się z trzech osób (pilota, obserwatora i strzelca pokładowego). W założeniu mógł przenosić torpedę lotniczą lub bomby głębinowe o masie 700 kg[10]. Uzbrojenie obronne miało się składać z dwóch ruchomych karabinów maszynowych: jeden umieszczony na obrotnicy na grzbiecie kadłuba oraz drugi do osłony tylnej dolnej półsfery. Projekt miał być konkurencyjny wobec pomysłu adaptacji samolotów bombowych Farman F-68 Goliath na morskie, jednak żadnego z tych przedsięwzięć nie zrealizowano[10].

Opis konstrukcji i dane techniczne

PWS-20 był jednosilnikowym, ośmiomiejscowym górnopłatem pasażerskim o konstrukcji mieszanej. Kadłub tworzyła kratownica z prostokątnych rur duralowych (przód) oraz spawanych rur stalowych (część tylna), wykrzyżowana cięgnami stalowymi, pokryta sklejką. Kabina załogi dwumiejscowa, umieszczona powyżej kabiny pasażerskiej i oddzielona od przedziału silnikowego ścianą ogniową z otwieranym włazem. Miejsce pilota znajdowało się z prawej strony, wyposażone w wolant i orczyk. Samolot miał zdublowane sterowanie (drążek sterowy przed fotelem mechanika wyjmowany)[8][9]. Osłona kabiny stała, z możliwością awaryjnego zrzutu do wykonania skoku ze spadochronem[11].

Kabina pasażerska wyposażona była w sześć foteli z możliwością zamontowania dwóch siedzeń składanych, kryta od wewnątrz sklejką oklejoną dermą, o wymiarach 1,54 × 1,80 × 3,15 metra; za kabiną znajdowała się toaleta[8][12]. Drzwi do kabiny usytuowane z lewej strony kadłuba; w suficie znajdował się oszklony właz awaryjny[8]. Bagażnik główny znajdował się pod kabiną załogi i mieścił bagaż o masie do 170 kg, bagażnik dodatkowy na 50 kg umieszczony był za toaletą[8][12].

Płaty prostokątne z zaokrąglonymi końcówkami, dwudźwigarowe, dwudzielne, konstrukcji drewnianej; do pierwszego dźwigara kryte sklejką, dalej płótnem[13]. Skrzydła o rozpiętości 17,6 metra podparte były dwiema parami zastrzałów i ważyły 500 kg[14]. Profil płata Bobek B4[9][13]. Powierzchnia nośna wynosiła 52,9 m²[3][8]. Lotki kryte płótnem, ze skrzydełkami odciążającymi[13]. Obciążenie powierzchni wynosiło 60,5 kg/m², zaś współczynnik obciążenia niszczącego miał wartość 7[8].

Długość samolotu wynosiła 12,67 metra, a wysokość 3,71 metra[3][8]. Masa własna płatowca wynosiła 1850 kg, masa użyteczna 1350 kg, zaś masa całkowita (startowa) 3200 kg[8][a]. Usterzenie klasyczne, drewniane, kryte płótnem, ze statecznikiem pionowym usztywnionym cięgnami oraz statecznikami poziomymi podpartymi pojedynczymi zastrzałami. Podwozie główne początkowo osiowe, z rur stalowych i duralowych, o rozstawie 2,5 metra, amortyzowane sznurem gumowym; po przeróbce trójgoleniowe wsparte o kadłub i zastrzały, amortyzowane sznurem gumowym, z rozstawem kół powiększonym do 3,54 metra[12][13]. Z tyłu płoza ogonowa, wykonana ze blachy duralowej, także amortyzowana sznurem gumowym[13].

Silnik Lorraine Dietrich 12 Eb eksponowany w MLP w Krakowie.

Napęd stanowił chłodzony cieczą 12-cylindrowy silnik widlasty w układzie W Lorraine-Dietrich 12 Eb produkcji Polskich Zakładów Škody o mocy nominalnej 336 kW (450 KM) przy 1850 obr./min, mocy startowej 478 KM i masie 400 kg, napędzający stałe, metalowe, dwułopatowe śmigło ciągnące firmy HKW o średnicy 3,3 metra[12][13]. Łoże silnika spawane z rur, belek i wręg stalowych, osłony z blachy duralowej[13]. Pod silnikiem znajdowała się chłodnica Lamblin[12][13]. Obciążenie mocy wynosiło 7,1 kg/KM[8]. Umieszczone w skrzydłach zbiorniki paliwa miały pojemność 600 litrów; w tyle kadłuba znajdował się dodatkowy zbiornik mieszczący 80 litrów, napełniany w celu wyważenia samolotu[3][13]. Prędkość maksymalna wynosiła 178 km/h, prędkość przelotowa 160 km/h, zaś prędkość minimalna 93 km/h[3][8][b]. Przelotowe zużycie paliwa wynosiło 100-110 litrów/h. Maszyna osiągała pułap 3800 metrów z prędkością wznoszenia wynoszącą 3,4 m/s[3][13]. Samolot charakteryzował się rozbiegiem wynoszącym 150 metrów, zaś zasięg wynosił 800 km[3][8].

Malowanie

Samoloty PWS-20 malowane były na kolor srebrny, z ciemnoniebieskimi krawędziami płatów, usterzenia oraz przodem i spodem kadłuba[3][15]. Znaki rejestracyjne w kolorze czarnym malowane były na płacie oraz kadłubie[16][17].

Uwagi

  1. ↑ Po przebudowie masa własna wynosiła 1940 kg, masa użyteczna 1260 kg, zaś masa startowa nie zmieniła się[3][8].
  2. ↑ Według danych fabrycznych prędkość maksymalna na poziomie morza wynosiła 200 km/h[12].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f Glass 2004 ↓, s. 315.
  2. ↑ a b Cynk 1971 ↓, s. 436.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Chwałczyk i Glass 1990 ↓, s. 168.
  4. ↑ Cynk 1971 ↓, s. 437.
  5. ↑ a b c Cynk 1971 ↓, s. 438.
  6. ↑ NAC ↓.
  7. ↑ Glass 2004 ↓, s. 315-316.
  8. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Glass 2004 ↓, s. 316.
  9. ↑ a b c Cynk 1971 ↓, s. 439.
  10. ↑ a b Morgała 2003 ↓, s. 373.
  11. ↑ Pilot 1929 ↓, s. 118.
  12. ↑ a b c d e f Cynk 1971 ↓, s. 440.
  13. ↑ a b c d e f g h i j Glass 2004 ↓, s. 317.
  14. ↑ Glass 2004 ↓, s. 316-317.
  15. ↑ Glass 2004 ↓, s. 317-318.
  16. ↑ Glass 2004 ↓, s. 318.
  17. ↑ Jońca 1986 ↓, s. 25.

Bibliografia

  • Tadeusz Chwałczyk, Andrzej Glass: Samoloty PWS. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1990, seria: Biblioteczka Skrzydlatej Polski. ISBN 83-206-0899-6.
  • Jerzy B. Cynk: Polish aircraft 1893-1939. London: Putman & Company Limited, 1971. ISBN 0-370-00085-4.
  • Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze do 1939 r. T. 1. Sandomierz: Stratus, 2004. ISBN 83-916327-8-4.
  • Adam Jońca: Samoloty linii lotniczych 1919-1930. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1986, seria: Barwa w lotnictwie polskim. Tom 2. ISBN 83-206-0485-0.
  • Andrzej Morgała: Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939. Warszawa: Bellona, 2003. ISBN 83-11-09319-9.
  • Międzynarodowa Wystawa Komunikacji i Turystyki w Poznaniu. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2020-04-25].
  • PWS 20. „Pilot: organ Klubu Pilotów Województwa Śląskiego”. 7-8/1929, lipiec-sierpień 1929. Katowice: Klub Pilotów Województwa Śląskiego. OCLC 750925353. 

Linki zewnętrzne

Ciąg oznaczeń samolotów PWS
Polskie samoloty wojskowe do 1939 roku
Myśliwskie
Bombowe
Samoloty rozpoznawcze
i łącznikowe (towarzyszące)
Szkolne
Szturmowe
Transportowe i sanitarne
Wodnosamoloty
Balony i sterowce
Samoloty prototypowe
Projekty
Produkowane na eksport


  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf bg bh bi bj bk bl bm bn bo bp bq br bs bt bu bv bw bx by bz ca cb cc cd ce cf cg ch ci cj ck cl cm cn co cp cq cr cs ct obcej produkcji lub konstrukcji, używane przez Wojsko Polskie

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Roundel of Poland (1918-1921).svg
Roundel of the Polish Air Force (1918–1921).
Roundel of Poland (1918–1921).svg
Roundel of the Polish Air Force (1918–1921).
Roundel of Poland (1921-1993).svg
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
Roundel of Poland (1921–1993).svg
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
PWS-20.jpg
Pierwszy polski 8-osobowy samolot komunikacji pasażerskiej "PWS 20".
Lorraine Dietrich 12 Eb MLP 02.jpg
Autor: Zala, Licencja: CC BY-SA 4.0
Francuski 12-cylindrowy silnik rzędowy Lorraine Dietrich 12 Eb z okresu po 1924 r., ze zbiorów Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie.
PWS-20T & Lublin R-IX Poz.jpg
Dział lotniczy Międzynarodowej Wystawy Komunikacji i Turystyki w Poznaniu. Na pierwszym planie widoczne samoloty: PWS-20T o znaku rejestracyjnym SP-AAZ (z lewej) i Lublin R-IX (z prawej).