Państwa nieuznawane

Państwa nieuznawane (inne terminy stosowane zamiennie: państwa powstańcze[1], państwa nieuznane, quasi-państwa, parapaństwa, państwa de facto niepodległe) – termin stosowany dla kilku jednostek politycznych świata, które pomimo braku uznania na arenie międzynarodowej (lub z minimalnym uznaniem) de facto są niepodległymi państwami.

Państwa nieuznawane

     państwa częściowo uznane na arenie międzynarodowej (przynajmniej przez jedno państwo członkowskie ONZ)

     państwa nieuznawane na arenie międzynarodowej, de facto kontrolujące swoje terytorium

     terytoria o nieustalonym statusie politycznym

Charakterystyka

Praktyka uznawania państw pojawiła się pod koniec XVIII wieku w związku z uznaniem niepodległości Stanów Zjednoczonych przez niektóre inne państwa. Później zasada ta się rozszerzała, by osiągnąć kulminację w postaci uznawania niepodległości byłych kolonii.

W myśl dominującej w prawie międzynarodowym zasady uznanie państwa na arenie międzynarodowej nie jest warunkiem koniecznym do jego powstania. W praktyce jednak jest inaczej: państw nieuznawanych na arenie międzynarodowej nie uważa się za niepodległe. Jednak nie zmienia to faktu, że państwa takie funkcjonują, mają swoje terytoria, ludność i rządy sprawujące nad nimi względnie suwerenną lub narzuconą siłą kontrolę. Obszarów separatystycznych, które ogłosiły niepodległość, jest na świecie wiele, lecz tylko nieliczne z nich można zaliczyć do państw de facto niepodległych. Nie będą nimi regiony, które proklamowały niepodległość, lecz w dalszym ciągu pozostają pod faktyczną władzą kraju, do którego dotychczas należały. Państwami nie są również obszary separatystyczne, na których wciąż trwają walki i sytuacja może ciągle ulegać zmianie.

Obecnie za de facto niepodległe można uznać osiem państw, których niepodległość, ogłoszona co najmniej kilkanaście lat temu, zdążyła już okrzepnąć lub została uznana przez co najmniej jedno państwo uznawane na arenie międzynarodowej, a ich rządy bez przeszkód sprawują władzę nad terytorium, mającym w miarę określone granice i stałą ludność.

Podobny nieco charakter do państw nieuznawanych mają terytoria o nieustalonym statusie. Są to terytoria, które domagają się uznania niepodległości i których aspiracje są poważnie brane pod uwagę na arenie międzynarodowej. Zawiłości świata polityki międzynarodowej powodują jednak, że dotychczas kraje te faktycznie pozostają pod władzą państw sąsiednich, a ich ostateczny status, to znaczy nadanie niepodległości lub pozostanie w jakiejś formie związku z państwem administrującym, ma zostać rozstrzygnięty w bliżej nieokreślonej przyszłości. Obecnie na świecie istnieją dwa takie terytoria: Sahara Zachodnia i Palestyna – mimo swojego nieuregulowanego statusu są one przez część państw uznawane za kraje niepodległe.

Państw nieuznawanych nie należy mylić z mikronacjami (na przykład Sealand, Seborga, Hutt River), które w ogóle nie są elementem polityki międzynarodowej (choć część z nich do tego aspiruje), a ich „istnienie” wynika w głównej mierze z ich ignorowania lub traktowania przez władze poszczególnych państw jako swoisty folklor. Obok mikronacji istnieją jeszcze państwa wirtualne będące wytworem społeczności internetowych (na przykład Talossa).

Do grona państw nieuznawanych nie zalicza się terytoriów kontrolowanych przez grupy terrorystyczne. Przykładem jest Państwo Islamskie, które ogłosiło się kalifatem 29 czerwca 2014[2], posiada pełną kontrolę nad opanowanym terytorium i ma znamiona państwowości[3]. Część źródeł z tego powodu rozważa czy Państwo Islamskie można uznać za państwo[4], a niektóre źródła określają Państwo Islamskie mianem quasi-państwa[5]. Jednak nie jest zaliczane do państw nieuznawanych, gdyż przeszkodą jest nie tylko brak uregulowanego statusu międzynarodowego, ale także łamanie międzynarodowych praw człowieka, terroryzm i zbrodniczość wpisane w ideę działania samozwańczego kalifatu[6][7] i krytykę całości idei ze strony Organizacji Narodów Zjednoczonych[8]. Skala zbrodniczości i terroru w rozmiarze domniemanego państwa nie jest spotykana w żadnym kraju na świecie w historii współczesnej – z tych względów Państwo Islamskie określa się mianem organizacji terrorystycznej – z silną i rozbudowaną strukturą – ale nie państwem nieuznawanym[9]. Również znaczna większość środowiska muzułmańskiego neguje państwowość (także w rozumieniu ponadnarodowego kalifatu) i określa Państwo Islamskie mianem organizacji terrorystycznej[7][10].

Państwa częściowo uznane na arenie międzynarodowej

Państwa częściowo nieuznawane na arenie międzynarodowej

Niektóre powszechnie uznawane państwa są nieuznawane przez jedno lub kilka uznanych państw członkowskich ONZ, jednak powszechnie nie kwestionuje się ich istnienia i suwerenności.

Państwa nieuznawane

Lista państw nieuznawanych na arenie międzynarodowej, ale de facto kontrolujących swoje terytoria:

Terytoria o nieustalonym statusie

  •  Palestyna (uznawana za państwo przez ONZ ze statusem państwa-obserwatora w organizacji) oraz ponad 100 państw, z czego część, w tym państwo polskie, uznaje za podmiot prawa międzynarodowego Palestyńskie Władze Narodowe, a nie państwo palestyńskie)
  •  Sahara Zachodnia od 1976 (w 2013 uznawana przez 51 państw i 1 państwo nieuznawane (Osetię Południową) za niepodległe państwo, pełnoprawny członek Unii Afrykańskiej, większość terenów pozostaje pod administracją marokańską)

Historyczne państwa nieuznawane lub częściowo uznane (po II wojnie światowej)

Lista istniejących po 1945 roku, nieuznawanych lub częściowo uznawanych, państw historycznych, które de facto kontrolowały własne terytoria:

PaństwoRok powstaniaRok likwidacjiObecnie część
Adżaria19912005Gruzji
Anguilla19671969terytorium zamorskie Wielkiej Brytanii
Anjouan19972002Komorów
Biafra19671970Nigerii
Bophuthatswana19771994Republiki Południowej Afryki
Buganda[29]19601962Uganda
Ciskei19811994Republiki Południowej Afryki
 Czeczenia19961999Rosji
Doniecka Republika Ludowa Doniecka Republika Ludowa20142022Ukrainy okupowana przez Rosję
 Gagauzja19901994Mołdawii
Flag of the Croatian Republic of Herzeg-Bosnia.svg Herceg-Bośnia19921994Bośni i Hercegowiny
Jubaland19982001Somalii
Kabinda19751976Angoli
Kaczin19621994Mjanmy
Kasai Południowe19601961Demokratycznej Republiki Konga
Katanga19601964Demokratycznej Republiki Konga
Krym20142014Ukrainy okupowana przez Rosję
Ługańska Republika Ludowa Ługańska Republika Ludowa20142022Ukrainy okupowana przez Rosję
Mohéli19971998Komorów
Nachiczewan19901990Azerbejdżanu
Południowe Moluki19501950Indonezji
Republika Serbska19921995Bośni i Hercegowiny
Republika Serbskiej Krajiny19911995Chorwacji
Rodezja Rodezja19651980Zimbabwe
Rotuma19871988Fidżi
Suwadiwy19591963Malediwów
Tanna19801980Vanuatu
 Tatarstan19911994Rosji
Transkei19761994Republiki Południowej Afryki
Tybet19121951Chińskiej Republiki Ludowej
Vemerana19801980Vanuatu
Venda19791994Republiki Południowej Afryki
Waziristan20062006Pakistanu
Wyspa Bougainville’a19901997Papui-Nowej Gwinei
Zachodnia Bośnia19931995Bośni i Hercegowiny

Zobacz też

Uwagi

  1. W przypadku trzech państw – Nigerii, Ugandy oraz Wysp Świętego Tomasza i Książęcej – władze Kosowa twierdzą, że uznanie nastąpiło, zaś władze tych państw temu zaprzeczają.

Przypisy

  1. Marek Sobczyński, Państwa i terytoria zależne. Ujęcie geograficzno-polityczne, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2006, s. 241.
  2. Kalif bez przyszłości. wiadomosci.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-16)]., wiadomosci.onet.pl.
  3. Kalifat Państwo Islamskie – spełniony sen Al Kaidy, mpolska24.pl.
  4. Czy Państwo Islamskie jest państwem?, politykaglobalna.pl.
  5. Czym jest Islamskie Państwo Iraku i Lewantu?, politykaglobalna.pl.
  6. Self-Appointed ‘Caliph’ Makes First Public Appearance, CNS News.
  7. a b Grzegorz Małyga, Czy Państwo Islamskie to islamskie państwo?, [w:] Magazyn Uniwersal, Instytut Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Wrocławskiego [1].
  8. United Nations Official Document.
  9. Krzysztof Strachota, Bliski Wschód w cieniu Państwa Islamskiego, [w:] Punkt Widzenia nr 52, Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia, Warszawa 2015, ISBN 978-83-62936-67-0.
  10. Dr hab. Alona Maria Piwko, Od kalifatu do Państwa Islamskiego. Historia i teraźniejszość w aktualnej sytuacji Iraku, [w:] półrocznik Nurt SVD nr 1 (2016), s. 93–110, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.
  11. Cтраны, признавшие независимость Республики Абхазия | Посольство Республики Абхазия в Боливарианской Республике Венесуэла. abjasia.org. [dostęp 2017-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-18)]. (ros.).
  12. a b NEWSru.com :: Абхазия, Южная Осетия и Приднестровье признали независимость друг друга и призвали всех к этому же. newsru.com. [dostęp 2017-11-25].
  13. Embassy Of Abkhazia to Russia Opened in Moscow. abkhaziagov.org. [dostęp 2017-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-29)].
  14. georgiandaily.com – Semi-Recognized Western Sahara to Recognize South Ossetia. georgiandaily.com. [dostęp 2017-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-03)].
  15. South Ossetia Opens Home-Office Embassy – Kanal PIK TV. pik.tv. [dostęp 2017-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-21)].
  16. Abjasia.org.ve | Sitio oficial de la Embajada de la República de Abjasia en Venezuela. [dostęp 2017-06-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-20)].
  17. U.S. House of Representatives 110TH CONGRESS 2D SESSION H. RES. 1249.
  18. DPRK Diplomatic Relations, NCNK, 11 kwietnia 2017 [dostęp 2021-01-09] (ang.).
  19. North Korea Policy: Japan and the Great Powers, Routledge & CRC Press [dostęp 2021-01-09] (ang.).
  20. Seung-Ho Joo, Tae-Hwan Kwak, Korea in the 21st Century, Nova Publishers, 2001, ISBN 978-1-56072-990-7 [dostęp 2021-01-09] (ang.).
  21. Taiwanese suspected of shipping coal from North Korea to Vietnam, archive.vn, 30 stycznia 2018 [dostęp 2021-01-09].
  22. Artur Adamczyk, Trudne sąsiedztwo – wpływ relacji Turcji z sąsiadami na proces akcesji do Unii Europejskiej, „Studia Europejskie / Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego” (nr 4), 2013, s. 73–100, ISSN 1428-149X [dostęp 2022-02-22], Cytat: Naruszenie integralności terytorialnej Cypru symbolicznie utożsamiane jest z okupacją części terytorium Unii Europejskiej. Poza tym Turcja oficjalnie nie uznaje Republiki Cypryjskiej na arenie międzynarodowej. [...] W 1983 r. Turcja zadecydowała, że na terenach zamieszkanych przez Turków cypryjskich (tzn. zajętych przez jej armię) zostanie proklamowana Turecka Republika Północnego Cypru, którą rząd w Ankarze uznaje za jedyne legalne państwo na Cyprze. (pol.).
  23. Cyprus says willing to engage on defining maritime zones, „Reuters”, 18 sierpnia 2020 [dostęp 2022-02-22], Cytat: „Turkey does not recognise the Republic of Cyprus, so any take-up of Nicosia’s offer would be unlikely.” (ang.).
  24. Turcja nie uznaje prezydencji Cypru, Newsweek.pl [dostęp 2022-02-22] (pol.).
  25. James Sterngold, China, Backing North Korea, Quits Armistice Commission (Published 1994), „The New York Times”, 3 września 1994, ISSN 0362-4331 [dostęp 2021-01-09] (ang.).
  26. Pakistan-Armenia Friction Has Intensified, Jamestown [dostęp 2021-01-09] (ang.).
  27. Вице-спикер парламента Абхазии: Выборы в НКР соответствуют всем международным стандартам » Ararat-online.ru – Армянский информационный интернет портал. ararat-online.ru. [dostęp 2017-11-25].
  28. Pyrzowice – Lotnisko w Katowicach – Naddniestrze, pyrzowice.pl [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2014-11-29].
  29. British Pathé, Uganda: Buganda Parliament Votes Immediate Independence, britishpathe.com [dostęp 2022-10-06] (ang.).

Bibliografia

  • Państwa nieuznawane i terytoria o nieustalonym statusie w: Wielki atlas świata, Wyd. EM, Warszawa 2006
  • W. Malendowski, Zbrojne konflikty i spory międzynarodowe u progu XXI wieku. Atla 2.
  • K. Kubiak, Wojny, konflikty zbrojne i punkty zapalne na świecie. Wyd. Trio, Warszawa 2005.
  • L. Antonowicz, Pojęcie państwa w prawie międzynarodowym. PWN, Warszawa 1974

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of Israel.svg
Flag of Israel. Shows a Magen David (“Shield of David”) between two stripes. The Shield of David is a traditional Jewish symbol. The stripes symbolize a Jewish prayer shawl (tallit).
Bandera Vemerana Vanuatu.svg
Autor: Walden 69 amb inskape, Licencja: CC BY-SA 2.5
Bandra de vemerana, Vanuatu
Flag of Rhodesia (1968–1979).svg
Flag of Rhodesia (11 November 1968 – 31 May 1979) and of Zimbabwe Rhodesia (1 June 1979 – 1 September 1979).
Flag of the Republika Srpska.svg
Flag of the Serb Republic (not to be confused with the Republic of Serbia).
Flag of Donetsk People's Republic.svg
Flaga Donieckiej Republiki Ludowej
Flag of Bougainville.svg
Flag of Bougainville
Bandera Tanna Vanuatu.svg
Autor: Walden69, Licencja: CC BY-SA 2.5
Flagge der Sezessionisten von Tanna: "Nation of Tanna"
Flag of Transnistria.svg
Flaga Naddniestrzańskiej Republiki Mołdawskiej (rewers), bez sierpa i młota
Flag of South Ossetia.svg
Flag of South Ossetia
Flag of the Croatian Republic of Herzeg-Bosnia.svg
Flag of Croatian Republic of Herzeg-Bosnia
Flag of the United Suvadive Republic.svg
Flag of the United Suvadive Republic
Flag of Anjouan.svg
Flag of Anjouan
Flag of Waziristan resistance (1930s).svg
Autor: User:...., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Flag of the resistance in Waziristan in the 1930s

Note: not the flag of Waziristan, nor of the Islamic Emirate of Waziristan nor further still of any current resistance movement in Waziristan.
Flag of Rotuma (1987-1988).svg
The personal flag of the "King of Rotuma", Fiji (1987-1988).
Flag of Anjouan (official).svg
Autor: Orange Tuesday, Licencja: CC BY-SA 3.0
Flag of Anjouan since 2012
Flag of the Luhansk People's Republic.svg
Flaga Ługańskiej Republiki Ludowej
Flag of Cabinda.svg
Flag of Cabinda province, in Angola.
Flag of the Republic of Western Bosnia (1995).svg
Flag of the Republic of Western Bosnia (1995)
Jubaland flag.jpg
Jubaland State's flag with correct colours
Flag of Serbian Krajina (1991).svg
Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape .
Flag of South Moluccas.svg
Flag of South Moluccas, Republic of South Maluku.
Flag of Katanga.svg
Flag of State of Katanga (1960-1963). This digital reproduction has its design (dimensions 3:4), all four crosses (arms have same length and are coloured red; called "croisettes" in Katanga) and colours ("rouge vermilion", "vert clair" and "blanc") based on Katanga / Shaba (Democratic Republic of Congo) (FOTW), Neue Publikation: Katanga (1960/63) at www.flaggenkunde.de and the official regulations concerning the Katangese flag. According to these sources, the flag was designed by an architect named Louis Dressen. The flag was introduced on 1960-07-18 and ratified by the national essembly on 1960-07-28 until its last usage on 1963-05-24. During its short existence, the flag had many variations primarily in its design and colour of the three crosses. Secondary sources included Self-proclaimed states in the Congo 1960-1963 (flag), Katanga 10 Francs ND (1960) (obverse side of banknote located at banknotes_com/KAT5AR.JPG), Repubblica del Katanga, République du Katanga, fino al 1871 (www.rbvex.it), Republic of Katanga - 1961 - Drapeau du Katanga, Gendarmerie Katangaise, The Republic of Katanga Mining Projects and Histoire de l'Independance de la Republic du Katanga.
Państwa nieuznawane2.png
Autor: Aotearoa, Licencja: CC BY-SA 3.0
Państwa nieuznawane
Flag of Buganda (1963).png
Autor: Jolle, Licencja: CC BY 3.0
Buganda flag 1963
Kachin Independence Army flag.svg
Flaga Armii Wyzwolenia (Niepodległości) Kaczinu.