Pałac Hatzfeldów we Wrocławiu

Pałac Hatzfeldtów

nr rej. 173
Pozostałości po Pałacu zaadaptowane na galerię
Państwo	Polska
Miejscowość	Wrocław
Adres	ul. Wita Stwosza (Albrechtstrasse) 32
Typ budynku	biurowiec
Styl architektoniczny	klasycyzm
Architekt	Carl Gotthard Langhans
Kondygnacje	4
Rozpoczęcie budowy	1765
Ukończenie budowy	1773
Ważniejsze przebudowy	lata 60. XX w.
Zniszczono	1945
Pierwszy właściciel	Hatzfeldtowie
Kolejni właściciele	Królestwo Prus, Biuro Wystaw Artystycznych we Wrocławiu
Położenie na mapie Wrocławia Pałac Hatzfeldtów
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pałac Hatzfeldtów
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Pałac Hatzfeldtów
51°06′34,99″N 17°02′15,13″E/51,109719 17,037536

Pałac Hatzfeldtów – budynek przy ulicy Wita Stwosza 32 we Wrocławiu, pozostałość siedziby książęcej rodziny Hatzfeldtów, zaadaptowana po II wojnie światowej przez Edmunda Małachowicza na siedzibę galerii sztuki współczesnej Awangarda.

Pałac barokowy^[1]

Barokowy Pałac Franza von Hatzfeld

W latach 1715–1719, na połączonej działce nr 31-32, wzniesiono pałac w stylu barokowym według projektu Christopha Hacknera dla hrabiego Franza von Hatzfeld^[2]. Nie zajmował on całej szerokości kwartału, na działce zachodniej znajdowała się siedziba kurii książąt oleśnicko-wirtemberskich. Budynek padł w 1760 ofiarą wojny siedmioletniej (spłonął w wyniku ostrzału podczas austriackiego oblężenia). Oba budynki (pałac i dawną kurię) w latach 1763-1764 rozebrano^[3].

Pałac klasycystyczny

Klasycystyczny Pałac Hatzfeldtów, rys. Carl Würbs (1807–1876); Ludwig Rohbock (1824-1893), XIX wiek

W latach 1765–1773 (lub 1764-1774^[2]) wzniesiono nowy pałac dla księcia Franza Philippa Adriana von Hatzfelda. Nad jego projektem czuwał jeden z najwybitniejszych architektów niemieckich, Carl Gotthard Langhans^[2]. Projekt, który okazał się prekursorskim dziełem wczesnego klasycyzmu i neorenesansu we Wrocławiu, przyniósł późniejszemu autorowi berlińskiej Bramy Brandenburskiej znaczny rozgłos.

Odbudowana rezydencja zaliczała się do największych tego typu obiektów nie tylko we Wrocławiu, ale w całym regionie. Zajmowała już całą szerokość kwartału pomiędzy ulicami Krowią a św. Wita. Trzy kondygnacje i mezzanino czyniło z miejskiej siedziby Hatzfeldtów znaczący element architektury miasta. Zdyscyplinowana elewacja, nawiązująca do najlepszych wzorów włoskich, należała do najwybitniejszych współczesnych realizacji na skalę europejską.

W 1802 pałac zakupiło miasto i przeznaczyło na siedzibę władz prowincjonalnych i okręgowych. Do budynku, z budynku Kamery Cesarskiej znajdującej się przy placu Biskupa Nankiera 4, przeniesiony został Urząd Kamery Królewsko-Pruskiej^[4]. Część jego pomieszczeń zajmowała Kamera Wojenna i Dominialna, przekształcona w lutym 1809 w Rejencję Wrocławską.

Po wojnie

W czasie oblężenia Festung Breslau pałac został bardzo poważnie zniszczony. Na Nowym Targu znajdowała się bateria artylerii. Obawiano się, że pociski mogą zawadzać o budynek, wysadzono więc jego wyższe kondygnacje, aby ułatwić ostrzał. Główna fasada była odspojona i ostatecznie runęła w 1946. Wojnę przetrwał jednak nie tylko portyk balkonowy, hall i boczna ściana od ul. Krowiej, ale cały parter, którego znaczną część rozebrano ze względu na zapotrzebowanie na cegłę do odbudowy Warszawy. Ocalała jedynie sklepiona sień z zabytkowymi kolumnami pochodzącymi z wcześniejszej siedziby Piastów.

Ruiny pałacu Hatzfeldtów przez kilkanaście lat po wojnie pełniły rolę planu zdjęciowego. Wrocławska Wytwórnia Filmów Fabularnych organizowała tu ujęcia niektórych filmów wojennych, w których miejsce to służyło jako filmowe miejsce akcji.

Początkowo planowano pełną odbudowę pałacu, powstały nawet bardzo konkretne projekty, później jednak zaniechano odbudowy, m.in. z tego powodu, że był on m.in. siedzibą gauleitera Karla Hanke. Architekci i historycy sztuki, w tym Edmund Małachowicz, próbowali uratować Pałac przed ideologicznym wyrokiem, argumentując, że potomek rodu Hatzfeldtów pomagał królowi polskiemu w jednej z bitew, a architekt Langhans to w rzeczywistości rodowity Ślązak, nazywający się Jan Długi^[5]. Nic to nie dało i władze zatwierdziły projekt galerii BWA autorstwa Małachowicza (trzeci z kolei, dwa pierwsze zakładały odbudowę pałacu). Projekt ten opracowano jednak w taki sposób, by ocalić jak najwięcej z istniejącej ruiny i nie zamykać drogi do późniejszej rekonstrukcji.

Pod koniec lat 60. XX wieku, ruiny zostały usunięte, pozostawiono jedynie niepełny obrysu rzutu parteru i półpiętra. Od blisko 50 lat budynek mieści galerię sztuki współczesnej „Awangarda”. W 2019 roku budynek został przeznaczony do remontu ze względu na zły stan techniczny, a galerię przeniesiono na dworzec główny PKP.

Remont w 2006

W 2006 w pałacu dokonano pewnych prac remontowych: wymieniono stolarkę okienną oraz drzwi, a także ocieplono fragment przedniej fasady i zamontowano na szczytach przeszklonych galerii jaskrawoczerwone żaluzje. Efekt tego remontu wywołał jednak kontrowersje wśród mieszkańców.

Rekonstrukcja

W marcu 2007 Rada Miejska Wrocławia wydała uchwałę o przygotowaniu postępowania administracyjnego w sprawie wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji polegającej na odbudowie historycznego budynku. Według zapisów w budżecie miasta, przygotowania do odbudowy miały trwać w latach 2007–2008, a prace budowlane w latach przewidziano na lata 2008–2009^[6] po zakończeniu których miano ulokować biura Urzędu Miasta Wrocławia. Ze względu na brak wystarczających środków finansowych, odbudowa została przełożona na bliżej nieokreśloną przyszłość.

W kwietniu 2021 działka wraz z pozostałościami pałacu zostały wystawione na przetarg w cenie wywoławczej 37 800 000 zł. Przetarg wygrała Rafin sp. z.o.o^[7], która niedługo potem ogłosiła, że pałac zostanie odbudowany wedle projektu pracowni GREG Architekci, a w środku znajdzie się pięciogwiazdkowy hotel^[8].

Przypisy

Bibliografia

• Zofia Ostrowska-Kębłowska: Dylematy klasycyzmu. O sztuce Wrocławia XVIII-XIX wieku i jej europejskich kontekstach. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1994.
• Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.

Linki zewnętrzne

• Galeria zdjęć Pałacu na dolny-slask.org.pl
• Galeria zdjęć wnętrz Pałacu na dolny-slask.org.pl