Pałac Jabłonowskich w Warszawie
 Fasada pałacu po rekonstrukcji | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | ul. Senatorska 14/16 |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Rozpoczęcie budowy | 1773 |
| Ukończenie budowy | 1785 |
| Ważniejsze przebudowy | 1817–1819 |
| Zniszczono | spalono w 1944, ruiny rozebrano w 1952 |
| Odbudowano | 1995–1997 |
| Właściciel | Bank Handlowy w Warszawie S.A. |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°14′41″N 21°00′35″E/52,244722 21,009722 | |
Pałac Jabłonowskich – pałac w Warszawie przy placu Teatralnym, pod adresem ul. Senatorska 14/16. Został wzniesiony w XVIII wieku, zniszczony w czasie II wojny światowej, zrekonstruowany w latach 1995–1997.
Opis
Zbudowany w latach 1773–1785 dla Antoniego Jabłonowskiego według projektu Jakuba Fontany i Domenico Merliniego. W latach 1817–1819 przebudowywany na ratusz miejski według projektu Fryderyka Alberta Lessla i Józefa Grzegorza Lessla, przejmując funkcje rozebranego starego ratusza na Rynku Starego Miasta. Około roku 1823 na dachu pałacu dodano belwederek, czyli podstawę pod telegraf optyczny. W tym samym czasie na tyłach pałacu wzniesiono budynek z przeznaczeniem na areszt policyjny[1].
W roku 1863, w czasie powstania styczniowego, pałac uległ pożarowi. Odbudowa w stylu neorenesansowym odbyła się w latach 1864–1868 według projektu Józefa Orłowskiego[2]. Nadała mu ona nowy kształt dachu z facjatkami, balkony, nowe skrzydło w miejscu domu Łagiewnickich i charakterystyczną wieżę wykorzystywaną przez do obserwowania tej części miasta przez Warszawską Straż Ogniową (wieża była tzw. czatownią)[3], z zegarami po jej trzech stronach. W sali Berga (późniejszej sali Dekerta) sufit ozdobił plafon „Tryumf Prawdy” autorstwa Marcelo Bacciarellego przeniesiony z sali balowej pałacu Prymasowskiego[4]. Od końca XIX wieku w budynku działało centralne ogrzewanie[5].
W sali balowej (do 1915 Aleksandrowskiej) odbywały się posiedzenia Rady Miejskiej[4], w sali portretowej z 25 podobiznami znanych Polaków obradował magistrat.
W październiku 1917, w związku z setną rocznicą śmierci Tadeusza Kościuszki, na fasadzie pałacu odsłonięto tablicę pamiątkową[6]. Kolejną tablicę odsłonięto w czerwcu 1918 w związku z analogiczną rocznicą śmierci Jana Henryka Dąbrowskiego[6].
W latach 1936–1939 odbyła się kolejna modernizacja pałacu według projektu Oskara Sosnowskiego, która objęła przebudowę dachu w 1936 oraz wzniesienie nowego, siedmiopiętrowego budynku od strony ul. Daniłłowiczowskiej. We wrześniu 1939 roku w czasie obrony Warszawy z ratusza cywilną obroną Warszawy dowodził Stefan Starzyński. Po zniszczeniu części gmachu biura Komisarza Cywilnego przy Dowództwie Obrony Warszawy przeniesiono do piwnic budynku[7].
Po zniszczeniach w czasie II wojny światowej w roku 1952 rozebrano wypalone ruiny pałacu, a fundamenty zasypano. W 1964 w miejscu, w którym znajdował się pałac, odsłonięto pomnik Bohaterów Warszawy[8].
Na przełomie 1989/1990 roku podjęta została decyzja o odbudowie północnej pierzei placu Teatralnego. W latach 1995–1997 budynek pałacu został zrekonstruowany na siedziby Banku Rozwoju Eksportu i Citibanku, co poprzedziły wykopaliska archeologiczne. Budynek zrealizowano w formie żelbetowej, zachowując pierwotną bryłę (z odbudową wieży włącznie) i rekonstruując fasadę według stanu sprzed roku 1936[8]. Pozostałe elewacje pałacu zyskały wygląd współczesny. W czasie odbudowy wydobyto też fragmenty wyposażenia pałacu (dwa fragmenty żeliwnych podpór i żeliwną kolumnę z sali balowej), które wyeksponowano na dziedzińcu[8]. Autorami projektu rekonstrukcji byli: Jerzy Czyż, Lech Klajnert, Janusz Matyjaszkiewicz, Marek Różański i Maciej Szwedziński[8].
W 2011 na budynku odsłonięto tablicę upamiętniającą prezydenta powstańczej Warszawy Marcelego Porowskiego[9].
W 2017 na budynku odsłonięto tablicę upamiętniającą Juliana Kulskiego[10].
.jpg)
.jpg)
Przypisy
- ↑ Jarosław Zieliński. Tajemnice Centralniaka. „Stolica”, s. 74, wrzesień 2017.
- ↑ Stanisław Łoza: Architekci i budowniczowie w Polsce. Warszawa: Budownictwo i Architektura, 1954, s. 223.
- ↑ Franciszek Galiński: Gawędy o Warszawie. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska“, 1939, s. 48.
- ↑ a b Franciszek Galiński: Gawędy o Warszawie. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska“, 1939, s. 47.
- ↑ Stefan Kieniewicz: Warszawa w latach 1795–1914. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976, s. 200.
- ↑ a b Krzysztof Dunin-Wąsowicz: Warszawa w czasie pierwszej wojny światowej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974, s. 228.
- ↑ Marian Marek Drozdowski: Alarm dla Warszawy. Ludność cywilna w obronie stolicy we wrześniu 1939 r.. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1969, s. 279.
- ↑ a b c d Patrycja Jastrzębska. Pałac Jabłonowskich. „Stolica”, s. 82, styczeń−luty 2022.
- ↑ Odsłonięto tablicę ku czci prezydenta Marcelego Porowskiego, um.warszawa.pl [dostęp 2022-10-01] (pol.).
- ↑ Odsłonięcie tablicy Juliana S. Kulskiego. mon.gov.pl, 4 lipca 2017. [dostęp 2017-07-04].
Bibliografia
- Z warszawskiego albumu. „Stolica”, Nr 36 (1602), 3 września 1978 r.
Linki zewnętrzne
- Archiwalne widoki pałacu w bibliotece Polona
Media użyte na tej stronie
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.55N
- S: 50.95 N
- W: 19.15 E
- E: 23.25 E
Symbol dworu do legendy mapy
Plac Teatralny w Warszawie około roku 1900 - widok na budynek ratusza miejskiego
Sala Sztandarowa (inaczej Namiestnikowska) w pałacu Jabłonowskich w Warszawie.
Autor: Marcin Białek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pałac Jabłonowskich przy pl. Teatralnym w Warszawie.
Sala balowa (inaczej Aleksandrowska) w pałacu Jabłonowskich w Warszawie.