Pałac Kazimierzowski w Warszawie

Pałac Kazimierzowski

Villa Regia

nr rej. 243/1 z 1 lipca 1965
Pałac Kazimierzowski, fragment fasady frontowej
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Krakowskie Przedmieście 26/28
Styl architektoniczny	wczesny barok
Architekt	Giovanni Trevano
Rozpoczęcie budowy	1637
Ukończenie budowy	1641
Zniszczono	1656, 1695, 1944
Odbudowano	1660, 1737–1739, 1954
Pierwszy właściciel	Władysław IV Waza
Kolejni właściciele	Jan II Kazimierz Waza, Aleksander Józef Sułkowski, Stanisław August Poniatowski
Obecny właściciel	Uniwersytet Warszawski
Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Pałac Kazimierzowski
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pałac Kazimierzowski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Pałac Kazimierzowski
52°14′25,51″N 21°01′10,02″E/52,240419 21,019450

Pałac Kazimierzowski – pałac w Warszawie, znajdujący się na terenie kampusu centralnego Uniwersytetu Warszawskiego przy ul. Krakowskie Przedmieście 26/28.

Zbudowany w latach 1637–1641, w latach 1765–1794 siedziba Szkoły Rycerskiej, od 1824 roku Uniwersytetu Warszawskiego. Obecnie siedziba rektoratu.

Historia

Pałac, obecnie noszący nazwę Kazimierzowski, został wzniesiony w latach 1637–1641 jako pałac letni Villa Regia, według projektu włoskiego architekta, Giovanniego Trevano, w stylu wczesnego baroku dla króla Władysława IV^[1]. Był to budynek prywatny rodziny Wazów, znajdujący się poza ówczesnymi granicami miasta. Od strony zachodniej i wschodniej znajdowały się loggie widokowe. Od strony Wisły widok rozciągał się na położony u podnóża ogród oraz równinę za rzeką. W narożach zbudowano cztery dekoracyjne wieżyczki.

Po śmierci króla Władysława IV pałac został przebudowany przez Jana Kazimierza w roku 1652, ale w 1656 roku został zniszczony przez wojska szwedzkie w czasie ich najazdu na Polskę. W 1660 roku pałac został odbudowany w nowej formie według projektu Izydora Affaita starszego lub Tytusa Burattiniego. Nazwany został pałacem Kazimierzowskim na cześć fundatora, króla Jana Kazimierza^[2], dla którego pałac ten stał się ulubioną siedzibą. Opuszczony po abdykacji króla w 1668 roku, stał się później własnością żony palatyna reńskiego, Anny Gonzagi de Clèves-Nevers (starszej siostry żony króla), a potem króla Jana III Sobieskiego. W 1695 roku budynek został całkowicie zniszczony przez pożar.

Od ok. 1724 roku własność króla Augusta II Mocnego. W tym okresie powstała brama wjazdowa od strony ul. Krakowskie Przedmieście, a na dziedzińcu osiem budynków koszarowych poprzecznie do fasady pałacu. W 1735 roku stał się własnością hrabiego Aleksandra Sułkowskiego. Powstały tam cegielnia, fabryka pieców i browar, a w latach 1737–1739 przebudował on pałac prawdopodobnie według projektu Jana Zygmunta Deybla i Joachima Daniela Jaucha.

W roku 1765 lub 1766 nowym właścicielem został Stanisław August Poniatowski, który ulokował tu Korpus Kadetów Szkoły Rycerskiej, po przebudowie wnętrz przez Dominika Merliniego. Po upadku insurekcji kościuszkowskiej w 1794 roku szkoła ta została zniesiona.

W 1814 roku pożar zniszczył saskie budynki koszar przed pałacem i w 1816 roku na ich miejscu powstały początkowo dwa boczne pawilony projektu Jakuba Kubickiego. W tym też roku pałac stał się siedzibą Uniwersytetu Warszawskiego. Jednocześnie od 1817 do 1831 roku mieściło się w nim Liceum Warszawskie. W latach 1818–1822 nastąpiła rozbudowa o dwa równoległe do Krakowskiego Przedmieścia pawilony projektu Michała Kado.

W 1824 roku pałac został gruntownie przebudowany w stylu klasycystycznym według projektu prawdopodobnie Hilarego Szpilowskiego i Wacława Ritschela. W tym czasie powstały kolejne dwa pawilony przy samym budynku pałacu – północny i południowy. Następnie w latach 1840–1841 kolejny pawilon projektu Antonia Corazziego, pierwotnie przeznaczony na siedzibę gimnazjum realnego, później Szkoły Głównej. Około roku 1863 przebudowano pawilony według projektów Antoniego Sulimowskiego.

W latach 1891–1894 na dziedzińcu pałacu, pomiędzy bramą od strony Krakowskiego Przedmieścia a korpusem pałacu, powstał gmach Biblioteki projektu Antoniego Jabłońskiego-Jasieńczyka i Stefana Szyllera, a w 1910 roku – nowa brama wjazdowa.

W latach 1929–1931 dokonano przebudowy gmachu biblioteki, a w roku 1930 wzniesiony został gmach Auditorium Maximum według projektu Aleksandra Bojemskiego. W okresie II wojny światowej pałac został zniszczony wraz z innymi budynkami uniwersyteckimi – ucierpiał zarówno w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku^[3], jak i w czasie powstania warszawskiego^[4]. Zniszczenia budynku oszacowano na ok. 50%^[5].

Po wojnie został odbudowany w latach 1945–1954 według projektu Piotra Biegańskiego. Odbudowa całego kampusu zakończyła się w 1960 roku.

Pałac jest siedzibą rektoratu Uniwersytetu Warszawskiego.

Inne informacje

• Na skarpie za pałacem znajduje się trzytonowa armata upamiętniająca udział studentów w walkach o niepodległość Polski w latach 1918–1920^[6].
• Pałac był plenerem wielu polskich filmów, m.in. Przedwiośnie Filipa Bajona.

Galeria

• 

  Villa Regia, fragment panoramy Dahlbergha z 1656
• 

  Makieta "Villa Regia"
• 

  Pałac Sułkowskich ok. 1720 – fasada główna
• 

  Pałac w 1845 r.
• 

  Zygmunt Vogel, Pałac Kadetów, 1785
• 

  Pałac przed rokiem 1939

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Architektura przedwojennej Warszawy Pałac Kazimierzowski
• Archiwalne widoki pałacu w bibliotece Polona