Pałac Królewski w Łobzowie

Pałac Królewski w Łobzowie
Symbol zabytku nr rej. A-127 oraz A-645 z 18 listopada 1983
Ilustracja
Widok od frontu
Państwo

 Polska

Miejscowość

Kraków, ul. Podchorążych 1

Typ budynku

pałac

Położenie na mapie Krakowa
Mapa konturowa Krakowa, po lewej nieco u góry znajduje się ikonka pałacu z opisem „Pałac Królewski w Łobzowie”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się ikonka pałacu z opisem „Pałac Królewski w Łobzowie”
Ziemia50°04′32,131″N 19°54′33,235″E/50,075592 19,909232

Pałac Królewski w Łobzowie – zabytkowy pałac z XVI w. zlokalizowany w Krakowie przy ul. Podchorążych 1 (dawne przedmieście Krakowa), będący częścią zespołu pałacowo-parkowego w Łobzowie, stanowiącego własność królewską.

Historia

Gotycki Zamek Królewski XIV–XVI wiek

Historia tej królewskiej rezydencji zaczyna się w XIV wieku za panowania Kazimierza Wielkiego. Wówczas przy trakcie handlowym, który wiódł z Krakowa na Śląsk wzniesiono murowany budynek o charakterze wieży mieszkalno-obronnej, zwany w źródłach fortalicium, którego relikty do dzisiaj tkwią w murach pałacu. Drewniany gotycki zameczek z wieżą (castellum) wybudowany został w 1357 r. (lub 1367 r.)[1] przez Kazimierza Wielkiego i pełnił funkcję letniej rezydencji królewskiej. Według legendy zamieszkiwały tam kochanki Kazimierza Wielkiego, w tym piękna Esterka, z którą według Jana Długosza miał dwóch synów, Niemierzę i Pełkę, a także córki.

Manierystyczny Pałac Królewski XVI–XVII wiek

Za panowania Stefana Batorego i Anny Jagiellonki, na przełomie XVI i XVII wieku gotycką rezydencję przekształcono w manierystyczny pałac. Pracę zlecił Batory Santiemu Gucciemu. Zaprojektował on także rozległy ogród. Na południe od części reprezentacyjnej, poza traktem królewskim, znajdował się obszar gospodarczy z folwarkiem (w części zachodniej) oraz dwoma stawami (w części wschodniej). Pomiędzy stawami a folwarkiem, od strony wsi Łobzów biegła droga prowadząca do zamku. Wejście do pałacu prowadziło przez bramę w murze zamykającym zespół od strony wschodniej. Południową granicę zespołu stanowiła Młynówka Królewska, nad którą znajdował się most z budynkiem bramnym.

Barokowy Pałac Królewski XVII–XVIII wiek

Kolejne przemiany miały miejsce za panowania Zygmunta III, kiedy to, w latach 1602–1605, Giovanni Trevano nadał pałacowi szatę barokową. W latach 1642–1646 budowlę odrestaurowano. Kolejni Wazowie – Władysław IV i Jan Kazimierz również nie szczędzili środków na utrzymanie reprezentacyjnego charakteru rezydencji. Źródła historyczne wskazują, że pałac w Łobzowie budził zachwyt wśród ówczesnych. W 1655 roku rezydencja została zniszczona przez wojska szwedzkie.

W okresie panowania Jana III Sobieskiego (1674–1696) pałac został wyremontowany. Podczas wojny z Turcją w pałacu zamieszkała królowa Maria Kazimiera z dziećmi. Po powrocie król świętował zwycięstwo w Łobzowie, nie zaś na Wawelu. W pałacu wystawiano trofea wojenne.

W XVIII wieku rezydencja królewska w Łobzowie podupadła, głównie ze względu na brak zainteresowania nią ze strony królów z dynastii Wettynów.

Losy rezydencji w XIX i XX wieku

Za czasów zaborów losy pałacu były różne. Austriacy początkowo oddali posiadłość w wieczystą dzierżawę niejakiemu Beniszowi w zamian za zobowiązanie się do utrzymywania pałacu i ogrodu w stanie jego świetności. Gdy jego spadkobiercy nie wywiązali się z nałożonego zadania, Austriacy wykupili Łobzów z wieczystej dzierżawy przeznaczając go na Szkołę Kadetów (tzw. C.K. Instytut Kadetów). Po 1918 ulokowano tu Szkołę Podchorążych.

Współczesność (XXI wiek)

Po II wojnie światowej posiadłość przekazano Politechnice Krakowskiej. Część parku dworskiego została wykarczowana pod budowę stadionu WKS Wawel otwartego w 1953 r. Obecnie gmach pałacu nadal należy do Politechniki; mieści się w nim Wydział Architektury oraz Wydział Inżynierii Materiałowej i Fizyki (kiedyś Wydział Fizyki, Matematyki i Informatyki). Pałac wpisano do rejestru zabytków 18 listopada 1983 r. pod pozycjami A-127 i A-645 jako "założenie pałacowo-parkowe na Łobzowie". Miłośnicy zabytków oraz historycy sztuki postulują odrestaurowanie pałacu, który niegdyś był określany mianem drugiego Wersalu. Uwzględniając jego lokalizację w obecnym centrum Krakowa, niewątpliwie byłby ogromną atrakcją turystyczną, tym bardziej, że odtworzenia wymagałby tylko ogród, zaś pałac jedynie rewitalizacji.

Galeria

Zobacz też

  • Pałace Krakowa – lista wszystkich zabytkowych pałaców znajdujących się w Krakowie
  • Kopiec Esterki

Przypisy

  1. http://www.wilanow-palac.pl/lobzow_krolewski_ogrod_pod_krakowem.html L.Frey, Łobzów - królewski ogród pod Krakowem Portal Pałacu w Wilanowie (dostęp: 2003-03-11)]
  2. Reprodukcja lepszej jakości [Dostęp 13.02.2011]

Bibliografia

  • Aleksander Filipowicz, Marian Myszka, Wyniki badań archeologiczno-architektonicznych dawnego folwarku królewskiego w Łobzowie [w:] ZNMHMK "Krzysztofory", nr 24, Kraków 2006, s. 21

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Kraków location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Kraków. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.15 N
  • S: 49.95 N
  • W: 19.76 E
  • E: 20.26 E
Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Cracovia-lobzovia.jpg
Szczegółowa panorama Krakowa z ok. 1603/1605 zamieszczona w dziele G. Brauna i F. Hogenberga "Civitates orbis terrarum", wydanego w Kolonii najpóźniej w 1617, zatytułowana "Cracovia Metropolis Regni Poloniae" (tł. Kraków Metropolia Królestwa Polskiego")
Franc repl merian łobzów.jpg
Fragment wydanej w Paryżu w I poł. XVII w., z opisami w języku francuskim, panoramy nieznanego autora, replika widoku M. Meriana z 1619 roku. Jej tytuł (w tł.): "Kraków nad Wisłą. Miasto w wysokiej Polsce. Stolica Królestwa, z Uniwersytetem i Biskupstwem, Arcybiskupstwa Gnieźnieńskiego. Była siedziba królów". Na tym fragmencie widoczny zespół folwarczny w Łobzowie z pałacem królewskim
Szkolalobzow.png
Szkoła Kadetów
Łobzów-Stachowicz.jpg
"Ruiny pałacu królewskiego w Łobzowie" - od południowego-wschodu 1820
Łobzów.jpg
Fragment Planu Kołłątajowskiego z 1785 z zarysem budynków folwarku łobzowskiego
Legenda dwor.svg
Symbol dworu do legendy mapy
Łobzów333.jpg
Autor: Ricardo77, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pałac w Łobzowie
Łobzów-Lange.jpg
"Ruiny pałacu królewskiego w Łobzowie" - od północy 1825-1827
Łobzów-Vogel.jpg
"Ruiny pałacu królewskiego w Łobzowie" - od północnego-wschodu, 1806
Lobzow100latpozniej~1.png
Autor: Ricardo77, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pałac_w_Łobzowie
Zdjęcie0759 mur.jpg
Autor: Ricardo77, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mur_Łobzów