Pałac Kronenberga w Warszawie

Pałac Kronenberga
	; Pałac Kronenberga krótko po ukończeniu budowy
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Mazowiecka 22
Typ budynku	pałac
Styl architektoniczny	eklektyzm
Architekt	Friedrich Hitzig
Rozpoczęcie budowy	1868
Ukończenie budowy	1871
Zniszczono	1939, 1962
Pierwszy właściciel	Leopold Stanisław Kronenberg
	Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Pałac Kronenberga
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pałac Kronenberga
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Pałac Kronenberga
	52°14′22,22″N 21°00′45,35″E/52,239506 21,012597

Pałac Leopolda Kronenberga, zwany też Domem Kronenberga – budynek w Warszawie wybudowany w stylu eklektycznym, który znajdował się u zbiegu ulicy Królewskiej i placu Małachowskiego. Został spalony podczas działań wojennych we wrześniu 1939 i rozebrany w 1962.

Historia

W 1867 bankier warszawski Leopold Stanisław Kronenberg nabył od Bernarda Kohena posesję nr 1348 przy ówczesnym placu Ewangelickim, a w następnym roku dokupił część posesji nr 1076. Projekt pałacu zamówił u architekta berlińskiego Friedricha Hitziga (1811–1881) – ucznia Karla Friedricha Schinkla^[1]. Projekt został sporządzony w 1868. Po wyburzeniu kamienicy Augusta Arndta rozpoczęto budowę, którą ukończono w 1871.

Do pałacu od strony ulicy Traugutta w pierwszych latach XX wieku dobudowano kamienicę Krasińskich według projektu architekta Jana Heuricha.

W pałacu miało swoją siedzibę szereg instytucji:

Kasa im. Józefa Mianowskiego (1881–1924)^[2]
Komitet Obywatelski miasta Warszawy (w bocznym skrzydle pałacu od strony ul. Królewskiej) (1914–1915)^[3]
Tymczasowa Rada Stanu (1917)
Rada Stanu (1918)^[4]
Ministerstwo Spraw Zagranicznych (1918–1922)^[5]
Poselstwo Danii (1930)
Towarzystwo Ubezpieczeń „Prudential” (parter budynku) (?–1931)^[5]
Gdynia–Ameryka Linie Żeglugowe S.A. GAL (1934–1939)
Poselstwo Portugalii (1938)
Stowarzyszenie Elektryków Polskich – Zarząd Główny oraz Oddział Warszawski^[6]

W dniach 9–10 czerwca 1930 w pomieszczeniach pałacu Kronenberga odbyło się, pierwsze w Warszawie, Walne Zgromadzenie Stowarzyszenia Elektryków Polskich (SEP). W styczniu 1935 do pałacu przeniósł się Oddział Warszawski, gdzie już wcześniej mieściły się pomieszczenia zajmowane przez Zarząd Główny SEP. W pałacu znajdowały się również Biblioteka Centralna SEP, laboratorium Biura Znaku Przepisowego SEP, redakcja Przeglądu Elektrotechnicznego.

W sobotę 18 marca 1939 w godzinach porannych w pałacu wybuchł pożar. Zniszczenia powstałe w wyniku pożaru były duże. Spłonął dach pałacu oraz dwie sale zajmowane przez SEP i centrala telefoniczna SEP. Pozostałe pomieszczenia, w tym Biblioteka Centralna, zostały zalane wodą. Jednak to nie był koniec pożarów w pałacu. Na początku września 1939 pałac został zbombardowany bombami zapalającymi i spłonęło całe jego wyposażenie.

Dzięki wysokiej jakości robót budowlanych pałac przetrwał pożar w pierwszych dniach II wojny światowej w stanie pozwalającym na odbudowę. W pożarze utracił tylko dach i część stropów, mury pozostały prawie nie uszkodzone.

Po wojnie pałac planowano odbudować m.in. z przeznaczeniem na siedzibę Centralnego Biura Wystaw Artystycznych. Pojawiła się także propozycja ulokowania w nim ambasady Niemieckiej Republiki Demokratycznej. W 1958 gmach przekazano Francji z przeznaczeniem na ambasadę tego kraju, jednak Francuzi poinformowali stronę polską, że adaptacja istniejących murów pałacu jest niemożliwa. Motywem odrzucenia tej oferty przez oba państwa była „burżuazyjna niemieckość” pałacu^[7]. W 1959 Pałac Kronenberga został skreślony z rejestru zabytków^[8].

Gmach został rozebrany w 1962^[9]. Z pałacu po rozbiórce ocalały tylko cztery granitowe trzony kolumn. Trzy z nich zostały wykorzystane przez Zofię Woźną jako materiał do wykonania rzeźby Samotność ustawionej w parku im. Romualda Traugutta^[10]. Czwartej użyto do budowy pomnika Electio Viritim na warszawskiej Woli^[11].

W miejscu pałacu wybudowano hotel Sofitel Victoria.

Architektura

W przewodniku po Warszawie z 1904 pałac opisany był jako „ciężki, renesansowy budynek wzniesiony przez architekta z Berlina”^[12].

Pałac o dwóch piętrach i bardzo wysokim dachu mansardowym został usytuowany fasadą frontową w stronę placu Ewangelickiego. Pośrodku elewacji widniała loggia o arkadach opartych na zdwojonych kolumnach korynckich. Na końcach fasady znajdowały się trzyosiowe ryzality. W środkowej części budynku znajdowała się reprezentacyjna klatka schodowa o przeszklonym suficie, białych marmurowych schodach i ścianach pokrytych wiśniową marmoryzacją^[13].

Budynek zdobiony był ozdobami architektonicznymi z gliny palonej pochodzącymi z fabryki Stalewskich (później zakład zduński R. Steinkellera na Solcu)^[14]. Na dziedzińcu mieściły się powozownia, mieszkania dla oficjalistów i obszerna stajnia. W podziemiach umieszczono urządzenia do gazowego oświetlania i do ogrzewania pomieszczeń pałacu gorącym powietrzem. Pierwsze piętro zajmowały pomieszczenia reprezentacyjne i mieszkanie właściciela pałacu. Drugie piętro przeznaczono na mieszkania synów właściciela i pokoje gościnne.

Wystrój rzeźbiarski fasad budynku był dziełem rzeźbiarza Leonarda Marconiego^[1]: kompozycja rzeźbiarska wypełniająca tympanon nad loggią oraz cztery kariatydy w środkowym ryzalicie.

Galeria

Pałac Kronenberga
Klatka schodowa
Dekoracja wnętrza jadalni, litografia z „Architektonisches Skizzenbuch”, Wydawnictwo Ernst & Korn, Berlin 1874
Pałac Kronenberga – Widok od ulicy Mazowieckiej, litografia z „Atlas zur Zeitschrift für Bauwesen”, pod redakcją G. Erbkama, 1874
Duża Sala, ściana okienna, litografia z „Architektonisches Skizzenbuch”, Wydawnictwo Ernst & Korn, Berlin 1874
Detale zewnętrzne, litografia z „Atlas zur Zeitschrift für Bauwesen”, pod redakcją G. Erbkama, 1874
Wnętrze jadalni, litografia z „Atlas zur Zeitschrift für Bauwesen”, pod redakcją G. Erbkama 1874
Główna klatka schodowa, litografia z „Atlas zur Zeitschrift für Bauwesen”, pod redakcją G. Erbkama 1874
Ściana frontowa budynku, litografia z „Atlas zur Zeitschrift für Bauwesen”, pod redakcją. G. Erbkama 1874
Dekoracja Małej Sali, litografia z „Architektonisches Skizzenbuch”, Wydawnictwo Ernst & Korn, Berlin 1872
Widok górnej klatki schodowej od strony ogrodu zimowego, litografia z „Architektonisches Skizzenbuch”, Wydawnictwo Ernst & Korn, Berlin 1874
Biblioteka z dekoracją sufitu, litografia z „Architektonisches Skizzenbuch”, Wydawnictwo Ernst & Korn, Berlin 1873, sygnowana W. Loeillot
Dekoracja sufitu Małej Sali, litografia z „Architektonisches Skizzenbuch”, Wydawnictwo Ernst & Korn, Berlin 1873, sygnowana W. Loeillot

Przypisy

↑ ^a ^b Jerzy S. Majewski, Tomasz Markiewicz: Warszawa nie odbudowana. Wyd. DiG, 1998, s. 79. ISBN 83-7181-027-X.
↑ Historia. W: Kasa im. Józefa Mianowskiego Fundacja Popierania Nauki [on-line]. mianowski.waw.pl. [dostęp 2021-06-04].
↑ Barbara Hensel-Moszczyńska, Anna Topolska (red.): Odzyskana społeczność. Warszawa 1915–1918. Muzeum Warszawy, 2018, s. 66. ISBN 978-83-65777-56-0.
↑ Małgorzata Omilanowska. Pierwsza siedziba Sejmu II Rzeczypospolitej. Addenda et corrigenda. „Biuletyn Historii Sztuki”. LXXXIII nr 1, s. 122, 2021.
↑ ^a ^b Tadeusz Stefan Jaroszewski: Dzieje Pałacu Kronenberga. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 62.
↑ SEP Warszawa – Historia Oddziału, sep.warszawa.pl [dostęp 2020-09-05] .
↑ Pałac Kronenberga – niechciane cudo | Warszawy historia ukryta, whu.org.pl [dostęp 2017-11-15] (pol.).
↑ Tadeusz Stefan Jaroszewski: Dzieje Pałacu Kroneberga. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 68.
↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 300. ISBN 83-01-08836-2.
↑ Zygmunt Stępiński: Gawędy warszawskiego architekta. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984, s. 154. ISBN 83-03-00447-6.
↑ Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 199. ISBN 83-88973-59-2.
↑ Przewodnik po Warszawie (do 1944). [dostęp 2011-04-23].
↑ Tadeusz Stefan Jaroszewski: Dzieje pałacu Kronenberga. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 23.
↑ Julian Kołaczkowski: Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce. Kraków: 1888, s. 175. [dostęp 2011-04-23].

Bibliografia

Tadeusz Stefan Jaroszewski: Dzieje Pałacu Kronenberga. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972.

Linki zewnętrzne

[Majewski79-1] Jerzy S. Majewski, Tomasz Markiewicz: Warszawa nie odbudowana. Wyd. DiG, 1998, s. 79. ISBN 83-7181-027-X.

[2] Historia. W: Kasa im. Józefa Mianowskiego Fundacja Popierania Nauki [on-line]. mianowski.waw.pl. [dostęp 2021-06-04].

[3] Barbara Hensel-Moszczyńska, Anna Topolska (red.): Odzyskana społeczność. Warszawa 1915–1918. Muzeum Warszawy, 2018, s. 66. ISBN 978-83-65777-56-0.

[4] Małgorzata Omilanowska. Pierwsza siedziba Sejmu II Rzeczypospolitej. Addenda et corrigenda. „Biuletyn Historii Sztuki”. LXXXIII nr 1, s. 122, 2021.

[Jaroszewski62-5] Tadeusz Stefan Jaroszewski: Dzieje Pałacu Kronenberga. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 62.

[:0-6] SEP Warszawa – Historia Oddziału, sep.warszawa.pl [dostęp 2020-09-05] .

[7] Pałac Kronenberga – niechciane cudo | Warszawy historia ukryta, whu.org.pl [dostęp 2017-11-15] (pol.).

[8] Tadeusz Stefan Jaroszewski: Dzieje Pałacu Kroneberga. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 68.

[9] Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 300. ISBN 83-01-08836-2.

[10] Zygmunt Stępiński: Gawędy warszawskiego architekta. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984, s. 154. ISBN 83-03-00447-6.

[11] Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 199. ISBN 83-88973-59-2.

[12] Przewodnik po Warszawie (do 1944). [dostęp 2011-04-23].

[Jaroszewski23-13] Tadeusz Stefan Jaroszewski: Dzieje pałacu Kronenberga. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 23.

[14] Julian Kołaczkowski: Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce. Kraków: 1888, s. 175. [dostęp 2011-04-23].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne