Pałac Michajłowski

Pałac Michajłowski Михайловский дворец
Pałac Michajłowski w nocy
Państwo	Rosja
Miasto wydzielone	Petersburg
Miejscowość	Petersburg
Adres	Inżeniernaja 4
Typ budynku	Pałac
Styl architektoniczny	Neoklasycyzm
Architekt	Carlo Rossi
Inwestor	Aleksander I
Rozpoczęcie budowy	1819
Ukończenie budowy	1825
Pierwszy właściciel	Michał Pawłowicz Romanow
Obecny właściciel	Muzeum Rosyjskie
Położenie na mapie Petersburga Pałac Michajłowski
Położenie na mapie Rosji Pałac Michajłowski
59°56′19″N 30°19′56″E/59,938611 30,332222

Pałac Michajłowski (ros. Михайловский дворец) – neoklasycystyczny pałac znajdujący się w Petersburgu. Zbudowany w latach 1819–1825 według projektu Carla Rossiego jako siedziba dla wielkiego księcia Michała Pawłowicza, brata cesarzy Aleksandra I i Mikołaja I. Obecnie główny gmach Muzeum Rosyjskiego.

Położenie

Kompleks pałacowy położony jest w historycznym centrum Petersburga między rzekami Mojką, Fontanką i Kanałem Gribojedowa, w niedalekiej odległości od Soboru Zmartwychwstania Pańskiego i Zamku Michajłowskiego. Z Newskim Prospektem połączony jest ulicą Michajłowską.

Projekt

Początki

Pomysł wybudowania rezydencji dla Wielkiego Księcia Michała Pawłowicza powstał jeszcze za życia jego ojca, imperatora Pawła I, który w 1798 r. zarządził zabezpieczenie funduszy na poczet budowy^[1]. Z uwagi na wielkie sumy pochłaniane przez budowę Zamku Michajłowskiego projekt nie wszedł w fazę realizacji. W 1801 r. Paweł został zamordowany w wyniku spisku pałacowego. Do pomysłu wrócił po kilkunastu latach jego następca, Aleksander I, który wyasygnował na ten cel ponad dziewięć milionów rubli^[2].

Budowa

Na głównego architekta został wyznaczony Carlo Rossi, który czuwał także m.in. nad projektem Budynku Sztabu Generalnego. Wybór miejsca w jakim zostanie wzniesiona rezydencja najmłodszego syna cesarza Pawła nie był od początku przesądzony. Brano pod uwagę np. teren przy placu Isakijewskim (placu św. Izaaka), gdzie obecnie stoi Pałac Maryjski^[3]. Prace przygotowawcze rozpoczęły się w 1817 roku. W kwietniu 1819 r. powołano specjalną komisję mającą czuwać nad budową pałacu. Kamień węgielny położono uroczyście 14 lipca 1819 r., a budowa oficjalnie rozpoczęła się 26 lipca^[1]. Budynek został uroczyście otwarty 30 sierpnia 1825 roku. Budowa pałacu pochłonęła 7,6 milionów rubli^[1].

Kompleks pałacowy

Pałac Michajłowski

Architektura

Carlo Rossi przemodelował całe otoczenie pałacu, przedłużając niektóre ulice i tworząc ich nowe odnogi. Tak by mimo odmienności w stylach, w sposób harmonijny wpasować nowy obiekt w dotychczasowe zabudowania, tworząc tzw. Plac Sztuk Pięknych^[4]. Zgodnie z zamierzeniami architekta Pałac Michajłowski jest doskonale widoczny z Newskiego Prospektu^[5], łączy go z nim ulica Michajłowska. Przed nowym pałacem Rossi stworzył paradny dziedziniec ze skwerem, który od ulicy odgrodzony był metalowym parkanem. Potężna brama wejściowa składa się z czterech masywnych kolumn o ornamentyce militarnej, m.in. włóczni z wieńcami laurowymi i skrzyżowanych mieczy. Całość została zwieńczona złotym dwugłowym orłem. Taka stylistyka miała symbolizować potęgę Armii Imperium Rosyjskiego^[6]. Na głównej fasadzie budynku portyk złożony z ośmiu korynckich kolumn podtrzymujących bogato dekorowaną arkadę. Fasada zdobiona scenami mitologicznymi oraz wyobrażeniami z Iliady i Odysei^[6]. Tam też znajduje się centralne wejście do kompleksu pałacowego, do którego prowadzą szerokie granitowe schody. Obok nich dwa lwy wykonane z białego marmuru, zwane medycyjskimi. Są one kopią starożytnych lwów, znalezionych w Rzymie w XVI wieku^[1]. Po obu krańcach głównej fasady umieszczone zostały ryzality, charakteryzujące się gładkimi ścianami. Między nimi i kolumnadą główną Rossi zaprojektował szereg ciągnących się kolumn o tej samej wysokości^[7].

Ogrody

Od strony skrzydła północnego znajdują się ogrody, założone także według projektu Rossiego. Przed budową pałacu teren ten zajmowały inne kompleksy parkowo-ogrodowe, najpierw należące do Katarzyny I, żony Piotra I Wielkiego, później wchodzące w skład Pałacu Letniego cesarzowej Elżbiety, a następnie pobliskiego Zamku Michajłowskiego. Ogród zaprojektowany przez Rossiego łączy w sobie dwa typy ogrodów: francuski oraz angielski^[8]. Rossi zachował dawny system alejek, zasypał część znajdujących się na tym terenie stawów oraz polecił budowę kilku pawilonów. Jeden z nich znajdował się nad rzeką Mojką, do którego dobudowano przystań. W zamiarze Rossiego Ogród Michajłowski miał idealnie komponować się z północną fasadą pałacową^[8], która miała też być widoczna z Pola Marsowego^[4]. Na fasadzie tej architekt główny zaprojektował składającą się z dwunastu kolumn loggię^[7]. Po przewrocie bolszewickim Park Ogrodu Michajłowskiego przemianowano oficjalnie na Park imienia Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom^[8].

Wnętrza

Wnętrza Pałacu Michajłowskiego zostały zaprojektowane przez Carla Rossiego w stylu Empire. Były one bogato zdobione rzeźbami, obrazami, dywanami, złoceniami i wyszukaną boazerią. Ściany niektórych pomieszczeń wyłożono adamaszkiem^[5]. Sufity ozdabiały kryształowe żyrandole. W głównym westybulu znajduje się reprezentacyjna granitowa klatka schodowa, prowadząca na piętro, ozdobiona 18 białymi korynckimi kolumnami^[5]. Na piętrze zyskuje ona stylizacja rzymskiego atrium, a jej sufit dekorowany jest freskami^[5]. Piętrowe apartamenty spełniać miały funkcje reprezentacyjne i publiczne. Tu odbywały się oficjalne spotkania rodziny wielkoksiążęcej, tu organizowano też koncerty i przyjęcia. Na uwagę zwraca też tzw. Biała Sala, odznaczająca się szczególną symetrią i harmonią^[2]. Długa na 24 metry rozciągała się wzdłuż fasady północnej, dając widok na Ogród Michajłowski^[5]. Model Białej Sali został przekazany w darze królowi Wielkiej Brytanii Jerzy IV Hanowerskiemu^[2]. Na wyposażenie pałacu specjalnie zamówiono kolekcje porcelanowych serwisów^[5]. Po śmierci Michała Pawłowicza (1849 r.) z inicjatywy jego żony w pałacu powstał teatr oraz przypałacowa cerkiew, dokonano też zmiany dekoracji zgodnie z nowymi trendami^[1].

Historia

Rezydencja Wielkiego Księcia

Reprezentacyjna klatka schodowa Pałacu

Pałac Michajłowski został otwarty 11 września 1825 roku, a dzień później sprowadził się do niego Wielki Książę Michał Pawłowicz wraz z małżonką, Eleną oraz córką. Pałac robił wielkie wrażenie. Angielski dyplomata hrabia Granville, który w 1826 r. wizytował Petersburg opisywał go jako budowlę unikatową, która według niego przewyższa wszystko co widział w Tuileries i innych rezydencjach monarszych^[2]. Pałac stał się ważnym miejscem na kulturalnej mapie stolicy nad Newą. Co tydzień organizowano koncerty, a Wielka Księżna wkrótce udostępniła niektóre sale pałacowe uzdolnionym studentom, którzy mogli tutaj pobierać lekcje muzyki^[6]. Kilkanaście lat później miały one stać się zalążkiem powstania Konserwatorim Petersburskiego^[4]. Wielki Książę Michał, znany z zamiłowania do wojska, spotykał się tutaj z oficerami, stąd prowadził także akcje pomocy weteranom wojennym. Na spotkaniach w pałacu bywali najwięksi twórcy kultury, m.in. Aleksander Puszkin, Fiodor Tiutczew, Wasilij Żukowski, Aleksandr Iwanow, Karl Briułłow, Iwan Ajwazowski, ale także politycy i dyplomaci, np. Otto von Bismarck^[4]. Latem Pałac Michajłowski obsługiwało 300 służących, zimą ta liczba zwiększała się do 600^[1]. Wielki Książę Michał zmarł w 1849 r., a pałac przeszedł na własność jego żony Eleny. Utrzymała ona znaczenie tego miejsca jako ważnego centrum kultury i sztuki. Jej salon nadal był odwiedzany przez muzyków, pisarzy, poetów i polityków. W czasie Wojny krymskiej (1853–1856) Wielka Księżna otwarła w pałacu szpital dla rannych żołnierzy.

Powolny upadek i powstanie Muzeum Rosyjskiego

Elena Pawłowna zmarła w 1873 r., a Pałac Michajłowski odziedziczyła trzecia córka wielkoksiążęcej pary Katarzyna Michajłowna Romanowa. Przestał on wtedy pełnić swą funkcję kulturalną, a stał się po prostu jedną z miejskich rezydencji rodziny. Utrzymanie pałacu pochłaniało ogromne sumy pieniędzy, dlatego większa jego część stała nieużywana. Katarzyna zmarła tutaj w 1894 r., pozostawiła po sobie trójkę dzieci, Helenę (1857–1936), Jerzego Aleksandra (1859–1909) i Karola Michała (1863–1934), pochodzących ze związku z Jerzym (1824–1876) księciem Mecklenburg-Strelitz, którym zapisała majątek. Prawo dynastyczne rodziny cesarskiej stanowiło jednak, że Pałac Michajłowski musi należeć do rodziny Romanowów^[1]. Imperator Aleksander III postanowił więc odkupić pałac od potomków Katarzyny. Plan został wykonany już przez jego syna Mikołaja II^[2]. 20 stycznia 1895 r. pałac został oficjalnie odkupiony za cenę 6 milionów rubli^[2]. 13 kwietnia 1895 r. Mikołaj II wydał cesarski ukaz, który oficjalnie utworzył Muzeum Rosyjskie im. Jego Cesarskiej Mości imperatora Aleksandra III^[2]. Utworzenie muzeum kolekcjonującego sztukę rosyjską wymagało przebudowy budynku. Znaczna część bogatych zdobień pałacowych oraz wnętrz została zniszczona, by przystosować je do przechowywania obrazów i rzeźb. W latach 1895–1898 trwała intensywna przebudowa kompleksu pałacowego. Do dnia dzisiejszego tylko niektóre z sal muzealnych Pałacu Michajłowskiego zachowały swój bogaty wystrój. 7 marca 1898 r. odbyło się wielkie otwarcie Muzeum Rosyjskiego.

Zobacz też

• Zamek Michajłowski
• Muzeum Rosyjskie

Przypisy