Pałac Myśliwski Habsburgów w Cieszynie

Pałac Habsburgów
w Cieszynie

nr rej. R/468/56 z 2 listopada 1956, R/212/60 z 3 marca 1960, R/244/77 z 15 grudnia 1977[1]
(c) Photo: Hons084 / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0 pl Pałac Habsburgów
Państwo	Polska
Miejscowość	Cieszyn
Adres	ul. Zamkowa 1
Typ budynku	pałac myśliwski
Styl architektoniczny	klasycyzm wiedeński
Architekt	Joseph Kornhäusel
Inwestor	Karol Ludwik Habsburg
Rozpoczęcie budowy	1838
Ukończenie budowy	1840
Pierwszy właściciel	Karol Ludwik Habsburg
Kolejni właściciele	Franciszek Józef I, Fryderyk Habsburg
Położenie na mapie Cieszyna Pałac Habsburgów w Cieszynie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pałac Habsburgów w Cieszynie
Położenie na mapie województwa śląskiego Pałac Habsburgów w Cieszynie
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego Pałac Habsburgów w Cieszynie
49°45′02,20″N 18°37′38,35″E/49,750611 18,627319

Pałac Myśliwski Habsburgów – klasycystyczny budynek rezydencyjny wzniesiony w Cieszynie w latach 1838–1840 u podnóża Góry Zamkowej, z przeznaczeniem na pałac letni.

Historia

W roku 1838 roku arcyksiążę Karol Ludwik Habsburg sprowadził do Cieszyna Josepha Kornhäusela, przedstawiciela klasycyzmu wiedeńskiego. Zamek górny i zamek dolny został zniszczony w trakcie wojny trzydziestoletniej. Karol Ludwik zlecił Kornhäuslowi przebudowę pozostałości zamku, tak aby mógł mu służyć za rezydencję. W tym celu rozebrano ruiny, a pozostałości zamku dolnego – w latach 1838–1840 wykorzystano do budowy tzw. Pałacu Myśliwskiego. Przy Pałacu powstała parterowa klasycystyczna oranżeria, która została rozebrana w 1966 roku^[2].

Pałac nie sprawował swej pierwotnej funkcji. Z rzadka był odwiedzany przez Habsburgów (którzy najczęściej przebywali w Wiedniu) i na co dzień stanowił siedzibę administracji Komory Cieszyńskiej. W historii zapisały się natomiast koncerty i spektakle, które odbywały się w przylegającej do pałacu oranżerii; koncert Franciszka Liszta w czerwcu 1846 roku i spektakle wagnerowskie artystów opery wiedeńskiej, które zostały zorganizowane przez arcyksięcia Eugeniusza Ferdynanda pod koniec lat 80. XIX wieku^[2].

Sporadyczne wizyty Habsburgów były zawsze dużym wydarzeniem – zwłaszcza, że jednym z nich był Cesarz Franciszek Józef I, który gościł w Pałacu Myśliwskim w roku 1880, 1890 i 1906. Na pierwszym piętrze pałacu czekał na niego specjalny apartament, składający się z gabinetu, salonu, pokoju przyjęć, pokoju toaletowego i sypialni. W trakcie wizyt Franciszka Józefa rozkładano dla niego i jego gości tzw. Namiot spod Custozzy – podarunek od arcyksięcia Albrechta (arcyksiążę brał udział w zwycięskiej bitwie pod Custozą)^[2].

W czasie gdy Cieszyn był w latach 1914–1916 siedzibą Głównego Sztabu Armii (AOK – Armeeoberkommando), arcyksiążę Fryderyk gościł w Pałacu swoich sojuszników, m.in. cesarza Wilhelma II, króla bułgarskiego Ferdynanda, marszałka Hindenburga. Ostatnia wizyta arcyksięcia Ferdynanda w pałacu miała miejsce 3 grudnia 1916 roku^[2].

W 1918 roku Pałac Myśliwski stał się siedzibą Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, pierwszej polskiej władzy na Śląsku Cieszyńskim. 24 listopada 1918 roku o godzinie 10.30 przed pałacem odbyło się zaprzysiężenie ochotniczych oddziałów Milicji Polskiej Śląska Cie­szyńskiego^[3].

Od 1947 roku w części Pałacu Myśliwskiego mieści się Państwowa Szkoła Muzyczna im. I. Paderewskiego^[4][5]. Od 2005 roku, tj. od czasu remontu, w pozostałej części pałacu i w nowo powstałej oranżerii (wybudowanej na miejscu poprzedniej) swoją siedzibę ma Zamek Cieszyn (dawniej: Śląski Zamek Sztuki i Przedsiębiorczości) – instytucja kultury, która jest ośrodkiem designu^[6].

Architektura

Hołd Milicji Polskiej Śląska Cieszyńskiego przed pałacem w 1918.

Pałac Habsburgów powstał w 1838 roku według projektu Josepha Kornhäusela jako pałacyk myśliwski. Pałac na rzucie odwróconej litery T, jest usytuowany na miejscu zamku dolnego, na wschodnim stoku wzgórza i jest zwrócony fasadą w stronę miasta. Rezydencja Habsburgów jest murowana z cegły i dwupiętrowa, a w części środkowej trójkondygnacyjna. Część środkową pałacu charakteryzuje palladiańska kompozycja serliany; łuk, który jest flankowany po bokach płaskimi gzymsami i zwieńczony trójkątnym przyczółkiem. Została ona objęta dwoma piętrowymi skrzydłami z symetrycznie rozmieszczonymi sieniami. Przy jego budowie wykorzystano pozostałości dwóch baszt obronnych mieszczących się w skrzydłach południowym i północnym (tzw. basteja). W XIX wieku dobudowano skrzydła boczne; południowe usytuowane jest prostopadle, a północne równolegle do głównej części budynku^[7].

Układ wnętrz pałacu w części głównej jest trzytraktowy, natomiast w skrzydłach jest jednotraktowy z korytarzem oraz dwutraktowy. Wnętrza są przekryte sklepieniem kolebkowym z lunetami i sklepieniem żaglastym. Pojawiają się też sufity z fasetami^[7].

Fasada rezydencji jest trzynastoosiowa, z których trzy środkowe osie zostały zaakcentowane wysunięciem, a zwieńczone trójkątnym przyczółkiem. W części parterowej istnieje trójosiowy występ z balkonem o żeliwnej balustradzie. Piętro budynku wyróżnia przęsło środkowe zaakcentowane pilastrami podtrzymującymi belkowanie. Okna, które zostały rozmieszczone na parterze są kwadratowe i posiadają boniowane oprawy, natomiast te, które są wstawione na piętrze zostały zamknięte trójkątnymi przyczółkami na konsolach i gzymsami w częściach bocznych^[7].

Elewacje boczne pałacu są wieloosiowe. Loggia umieszczona przy południowej baszcie zawiera cztery otwarte kolumny w stylu doryckim, podpierające trójkątny przyczółek^[7].

Grubość muru północnej bastei wynosi 2,1 metra^[8].

Przed pałacem istnieje dwuramienna i symetryczna droga wjazdowa z Pomnikiem Ku Czci Legionistów Śląskich Poległych za Polskę, umieszczonym pomiędzy ramionami drogi. Wzniesiono go w 1934 roku ze składek społecznych według projektu Jana Raszki. Dedykowany jest legionistom śląskim, którzy wzięli udział w I wojnie światowej w szeregach II Brygady Legionów Polskich. Pomnik został zniszczony w 1939 roku przez Niemców. Po wojnie w jego miejscu władze PRL postawiły Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej, wykorzystując do tego elementy konstrukcyjne pomnika Raszki. Nike cieszyńska zrekonstruowana została w przedwojennym kształcie dopiero po upadku komunizmu w 2005 roku dzięki lokalnej społeczności^[9][10].

Przypisy

Bibliografia

• Jerzy Szczurek: Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego. O milicjach ludowych w latach 1918-1920. Cieszyn: Nakładem Grupy Związku Powstańców Śląskich w Cieszynie, 1933.
• Jan Raszka: Pamiętnik artysty rzeźbiarza, oprac. Joanna Walaszek. Cieszyn: Społeczny Komitet Odbudowy Pomnika Legionistów Śląskich, 2005.