Pałac Myśliwski w Toporowie

Pałac Myśliwski

nr rej. 3082 z 24.08.1978
Widok Pałacu Myśliwskiego od strony parku
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Miejscowość	Toporów
Adres	ul. Lipowa 17
Typ budynku	pałac
Styl architektoniczny	renesansowy, gotycki
Kondygnacje	4
Rozpoczęcie budowy	1823
Ważniejsze przebudowy	12 listopada 1884, 1992, 2007
Pierwszy właściciel	ród Rissman do 1874
Kolejni właściciele	ród Manteuffel do 1893 Robert Miller do 1914 Martin Lutze do 1945
Położenie na mapie gminy Łagów Pałac Myśliwski
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pałac Myśliwski
Położenie na mapie województwa lubuskiego Pałac Myśliwski
Położenie na mapie powiatu świebodzińskiego Pałac Myśliwski
52°15′50,1″N 15°15′39,1″E/52,263917 15,260861

Elewacja frontowa zamku

Elewacja południowa zamku

Zachodnia wieża zamku

Remont wieżyczek dachu
(grudzień 2007 r.)

Dach Pałacu po remoncie 2008 r.

Pałac Myśliwski w Toporowie (Zamek w Toporowie) – zabytek architektury znajdujący się w miejscowości Toporów w gm. Łagów w woj. lubuskim.

Główny budynek został wzniesiony w 1823 r., jest to obiekt zabytkowy, objęty opieką konserwatorską.

Zespół pałacowy

W skład zespołu pałacowego, objętego ochroną wojewódzkiego konserwatora zabytków, wchodzą:

• budynek Pałacu
• budynki gospodarcze
• zabytkowa stodoła
• stary park otaczający zamek

Historia

W latach 1660–1668 właścicielem Toporowa był komtur łagowski zakonu joannitów – wolny pan Johan Franc Löben. W późniejszym okresie panami Toporowa byli Cobeltinowie. Przez pewien okres miejscowość ta była też własnością rodu Rissman, a od roku 1874 przeszła we władanie hrabiego rodu Manteuffel.

Feldmarszałek Edwin Hans Karl von Manteuffel otrzymał pałac w Toporowie wraz z przyległym majątkiem w darze od cesarza, za oddaną i ofiarną służbę dla Niemiec. Pałac był w posiadaniu rodziny Manteuffel zaledwie 12 lat. Feldmarszałek rezydował w Strasburgu, a jego majątek w Toporowie coraz bardziej podupadał. Feldmarszałek chcąc podbudować swój prestiż i zdobyć popularność, zobowiązał zarządcę do przekazania funduszy na rzecz budowy kościoła. Nosił się także z zamiarem wybudowania dworca kolejowego – niestety zarządca nie martwił się zbytnio ani o kościół, ani o pałac. Najstarszy syn Feldmarszałka prowadząc luźny tryb życia, narobił długów i doprowadził majątek do upadku. Sprawa ta trafiła do cesarza, w wyniku czego rodzina Manteufflów straciła prawo do posiadłości w Toporowie.

Zamek w Toporowie w okresie, kiedy należał do rodziny Manteufflów, był Pałacem Myśliwskim. Na drzwiach każdego pokoju wymalowany był ptak lub zwierzyna: dzik, jeleń lub kaczka. Na dziedzińcu był basen, w którym (jak głosi legenda), utopiła się córka właściciela zamku (miała 15lat). Po stracie córki kazano odlać z brązu jej postać, niestety figura ta została postrzelona przez żołnierzy sowieckich, a w późniejszym czasie zaginęła w niewyjaśnionych okolicznościach.

W roku 1893 majątek przeszedł w posiadanie Roberta Millera, a po I wojnie światowej odziedziczył go Martin Lutze, który okazał się dobrym gospodarzem. Majątek w tym czasie rozwijał się znakomicie i przetrwał w tej rodzinie, aż do II wojny światowej.

Po 1945 r.

Po zakończeniu działań wojennych w Pałacu stacjonowali żołnierze radzieccy. Panował tu wówczas duch zemsty, anarchii i przemocy. Przygasły wszelkie walory i upadła świetność pałacu. Posmutniało otoczenie, zubożały wnętrza, a bogaty wystrój został rozgrabiony, zdewastowany lub całkowicie zniszczony.

W wyniku ofensywnych działań wojennych Toporów wraz z okolicami został zajęty 1 stycznia 1945 roku przez wojska frontu białoruskiego pod dowództwem marszałka Żukowa. Na mocy rozkazu Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego z czerwca 1945 roku Toporów i jego okolice zostały zajęte przez osadnictwo Wojska Polskiego. Techniczną stroną akcji zajmował się „Państwowy Urząd Repatriacyjny” (PUR). Placówka PUR-u udzielała dla przybywających wysiedleńców z Kresów Wschodnich wszelkich informacji o warunkach osiedlania się oraz przydzielała środki transportu do nowego miejsca zamieszkania. Gdy zachodziła taka potrzeba, przydzielano też czasowe kwatery w Pałacu.

Lata PRL

Po zaprowadzeniu ładu administracyjnego Pałac wraz z otoczeniem należał do Państwowego Gospodarstwa Rolnego (PGR), jakie zostało zorganizowane w Toporowie.

Od roku 1947 do 1955 Pałac zajmowany był przez Centralny Związek Spółdzielni „Społem”, gdzie zorganizowano Ośrodek Szkoleniowy dla Kadry Kierowniczej „Społem”.

W następnych latach mieściła się w nim szkoła podstawowa. Organizowano tam także kolonie letnie, a w latach 1962-1984 Pałac był siedzibą punktu konsultacyjnego Wyższej Szkoły Rolniczej we Wrocławiu. W dniu 1 sierpnia 1984 roku w związku z zakończeniem działalności dydaktycznej filii Akademii Rolniczej doszło do zamknięcia tego ośrodka w Toporowie.

DPS w Toporowie

Z dniem 16 czerwca 1984 roku, zgodnie z decyzją Wojewody Zielonogórskiego, nastąpiło przekazanie Pałacu wraz z parkiem i pawilonem na rzecz Wydziału Zdrowia i Opieki Społecznej. W latach 90. pałac przeszedł gruntowny remont. Majątek wraz z parkiem przeznaczono na Dom Pomocy Społecznej (DPS Toporów) dla dzieci z upośledzeniem umysłowym. Zaistniała więc konieczność dostosowania pomieszczeń do wymogów i potrzeb przyszłych pensjonariuszy.

Celem zasadniczym przystosowania obiektu do wymogów ośrodka dla osób niepełnosprawnych było spełnienie kryteriów odpowiadającym normom użytkowym, m.in.: budynek musiał spełniać warunek II klasy odporności ogniowej, klatki schodowe nie mogły być oddalone od siebie o więcej niż 12 metrów, wymagany był także odpowiedni układ ciągów komunikacyjnych wraz z drogami ewakuacyjnymi. Spełnione zostały także zalecenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Tak rygorystyczne przepisy i zalecenia pociągnęły za sobą konieczność rozebrania bądź przebudowy niektórych elementów architektonicznych w Pałacu. I tak rozebrano np. oryginalne schody dębowe oraz wszystkie stropy między kondygnacjami, oprócz stropu ogniotrwałego nad piwnicami. Konstrukcja dachowa została zaimpregnowana preparatem grzybobójczym oraz środkami przeciwpożarowymi. Dachy zostały przełożone i uzupełnione dachówką, założono nowe rynny i rury spustowe. Zachodnia wieża okrągła oraz 2 wieże wschodnie zostały pokryte blachą z miedzi.

Szereg przeprowadzonych modernizacji i odbudowy fragmentów budynku spowodował, że Pałac stał się niejako wizytówką Toporowa. Zamek stojąc przy głównej drodze wsi, w zabytkowym parku wśród sędziwych drzew, wspaniale komponuje się z otaczającym go krajobrazem.

Architektura

Środkowa część została wykonana w stylu renesansowym, zaś południowe skrzydło w stylu gotyckim. Zakończenie od strony północnej zdobi wspaniała wieża niosąca znamiona potężnych zamków obronnych. O jej rodowodzie mówi dokument znaleziony u szczytów jej wnętrza w roku 1992 (podczas prac dekarsko-renowacyjnych).

Fragment zapisu:

Wieża pałacowa została zbudowana w roku 1884 przez ekscelencję feldmarszałka wolnego pana Edwina von Manteuffla i nadburmistrza w Alzacji-Lotaryngii. (...) Kopułki i chorągiewki zostały zamontowane w dniu 12 listopada 1884 r.

Zobacz też

• Kościół Matki Bożej Różańcowej w Toporowie
• Parafia Matki Bożej Różańcowej w Toporowie
• Toporów
• Toporów (stacja kolejowa)
• Dąb Piotrowy

Bibliografia

• Kronika Zamku Myśliwskiego w Toporowie, Dom Pomocy Społecznej w Toporowie.
• Księgi parafialne parafii rzymskokatolickiej w Toporowie.
• dr Barbara Bielinis-Kopeć (red.): Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego, Zielona Góra 2008.

Linki zewnętrzne

• Pałac w Toporowie na oficjalnej stronie LWKZ

Pawilony DPS – Lubuski Mister Budowy 1996 (w tle z lewej strony: Pałac Myśliwski)