Pałac Pod Blachą

Pałac Pod Blachą

nr rej. 621 z 1 lipca 1965[1]
Pałac Pod Blachą, widok z dzwonnicy kościoła św. Anny (2014)
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Adres	pl. Zamkowy 2 00-277 Warszawa
Styl architektoniczny	barok
Architekt	Jakub Fontana
Rozpoczęcie budowy	1651, 1720
Zniszczono	1944
Odbudowano	1948–1949
Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Pałac Pod Blachą
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pałac Pod Blachą
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Pałac Pod Blachą
52°14′50″N 21°00′58″E/52,247222 21,016111
Strona internetowa

Pałac Pod Blachą (ok. 1910)

Pałac Pod Blachą, także pałac Lubomirskich^[2] – późnobarokowy pałac znajdujący się u podnóża Zamku Królewskiego w Warszawie.

Historia

W 1651 królewski płatnerz Wawrzyniec Reffus rozpoczął w miejscu obecnego pałacu budowę jednopiętrowej kamienicy^[3].

Odbudowany po zniszczeniu w 1657 przez wojska Rakoczego budynek został następnie przebudowany w latach 1698–1701 dla podkomorzego wielkiego koronnego Jerzego Dominika Lubomirskiego na pałac z dodaniem południowego skrzydła na nasypie. W latach 1720–1730 został przebudowany w stylu późnobarokowym przez Jakuba Fontanę. Dobudowano wtedy dwa skrzydła boczne, budynek nakryto blachą, której zawdzięcza on swoją nazwę^[4], a elewację frontową ozdobiono czterema korynckimi kolumnami^[5]. Taką formę budynek zachował do dziś^[5].

W 1776 pałac został zakupiony przez Stanisława Augusta Poniatowskiego z przeznaczeniem na mieszkania dla dworzan i włączony do zespołu zabudowań zamkowych^[5][6]. Rezydował tam m.in. marszałek wielki koronny Michał Jerzy Mniszech^[7]. Skrzydło północne nadbudowano o dwa piętra i połączono z Biblioteką Królewską^[5]. W 1794 król przekazał pałac swemu bratankowi księciu Józefowi Poniatowskiemu, który wprowadził się do niego w 1798^[3]. Wraz z nim w pałacu zamieszkała jego siostra Maria Teresa z Poniatowskich Tyszkiewiczowa oraz francuska przyjaciółka, Henrietta z Rarbatan hrabina de Vauban. Hrabina mieszkała w pałacu przez 17 lat^[8].

Od 1798 pałac stał się jednym z najsłynniejszych salonów Warszawy, miejscem wystawnych przyjęć, balów i przedstawień teatralnych^[5]. Po opuszczeniu w 1806 Warszawy przez wojsko i administrację pruską, książę gościł w nim m.in. marszałka Francji Joachima Murata^[9]. Po objęciu w 1807 przez Poniatowskiego stanowiska ministra wojny Księstwa Warszawskiego stał się siedzibą nowego ministra i jego kancelarii.

Po śmierci księcia Józefa Poniatowskiego w 1813 pałac odziedziczyła Maria Teresa z Poniatowskich Tyszkiewiczowa, która w 1820 sprzedała go carowi Aleksandrowi I^[10]. W pałacu znalazły się mieszkania i stancje służby zamkowej oraz siedziba urzędów generał-gubernatorów warszawskich^[7].

W 1918 pałac przekazano Ministerstwu Spraw Wojskowych, a od 1920 pełnił funkcję gmachu reprezentacyjnego Rzeczypospolitej^[11]. W 1924 w skrzydle południowym zamieszkał Stanisław Przybyszewski^[12].

W latach 1926–1939 w pałacu mieściły się biura Kancelarii Prezydenta oraz mieszkania^[13]. W wyniku przebudowy przeprowadzonej w latach 1932–1937 rozebrano dwa piętra nad skrzydłem północnym i przywrócono wysoki dach obniżony w połowie XIX wieku^[5].

W czasie II wojny światowej korpus główny i południowe skrzydło pałacu zostały spalone przez Niemców^[11]. Po wojnie w północnym skrzydle ulokowano Archiwum Główne Akt Dawnych, a w 1947 biuro budowy Trasy W-Z^[14][15]. Pałac został odbudowany w latach 1948–1949 według projektu Stanisława Barana^[12]. Rozebranie, w związku z budową Trasy W-Z, wiaduktu Pancera, pozwoliło na lepsze wyeksponowanie budynku^[16].

W latach 1951–1988 pałac był siedzibą naczelnego architekta m.st. Warszawy^[11]. W 1988 został przekazany Zamkowi Królewskiemu^[11].

W latach 2004–2008 pałac został poddany remontowi, konserwacji, rewitalizacji i dostosowany do funkcji muzealnych i edukacyjnych. Stałymi ekspozycjami są wystawa kobierców wschodnich Fundacji Teresy Sahakian (skrzydło południowe) oraz pokoje na pierwszym piętrze poświęcone księciu Józefowi Poniatowskiemu^[17]. W 2011 udostępniono zwiedzającym Apartament Poniatowskiego, w którym książę mieszkał w latach 1798–1813^[18].

Opis

Od strony zamku budynek posiada dwie kondygnacje, natomiast od strony skarpy wiślanej cztery^[11]. Dach korpusu głównego jest czterospadowy z lukarnami^[19], natomiast dachy skrzydeł bocznych są płaskie^[20].

Swą nazwę pałac zawdzięcza nietypowemu w tamtych czasach pokryciu blachą miedzianą, aczkolwiek wcześniej w II poł. XVIII wieku był pokryty dachówką, co uwiecznił na swoim obrazie Bernardo Belotto zwany Canaletto.

Ważniejsze pomieszczenia

• Klatka schodowa
• Westybul Górny
• Salon
• Pokój Adiutanta
• Kancelaria Sztabowa
• Kancelaria Wojenna
• Pokój Sypialny
• Przedpokój Książęcia
• tzw. Loża Masońska – piwnica o wymiarach 14 x 5 metrów z II poł. XVII wieku nakryta sklepieniem kolebkowym z sześcioma lunetami^[20][21]. We wnękach znajdują się figury kamienne m.in. Zeusa, Herkulesa, Aresa, Demeter, Ateny oraz starca z brodą i koroną na głowie^[20][21]. Nie ma jednak żadnych dowodów na to, że piwnica pełniła funkcje loży masońskiej^[21]. Mogła służyć do przechowywania wina^[22].

Galeria

• 

  Pałac (po lewej) w czasie budowy mostu Śląsko-Dąbrowskiego
• 

  Pokój Sypialny
• 

  Wystawa kobierców Fundacji Teresy Sahakian
• 

  Piwnica – tzw. Loża Masońska, widoczne rzeźby ustawione we wnękach

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Historia i opis pałacu na stronach Zamku Królewskiego w Warszawie
• Pałac Pod Blachą na portalu warszawa1939.pl
• Archiwalne widoki pałacu w bibliotece Polona