Pałac Przebendowskich w Warszawie

Pałac Przebendowskich
w Warszawie
Symbol zabytku nr rej. 17 z 1 lipca 1965
Ilustracja
Pałac Przebendowskich, fasada zachodnia
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Adres

al. „Solidarności” 62

Styl architektoniczny

barok

Architekt

Jan Zygmunt Deybel (?)

Rozpoczęcie budowy

1728

Zniszczono

1944

Odbudowano

1948–1949

Położenie na mapie Warszawy
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pałac Przebendowskichw Warszawie”
Ziemia52°14′43″N 21°00′15″E/52,245278 21,004167

Pałac Przebendowskich, także pałac Radziwiłłów, pałac Zawiszów[1] – późnobarokowy pałac w Warszawie, znajdujący się przy al. „Solidarności” 62, pomiędzy jezdniami ulicy. Od 1990 siedziba główna Muzeum Niepodległości.

Historia

Pałac został przebudowany w 1728 dla podskarbiego koronnego Jana Jerzego Przebendowskiego[2]. Jego projektantem był prawdopodobnie Jan Zygmunt Deybel[2]. Po śmierci Przebendowskiego w 1729 pałac odziedziczyła jego córka Dorota Henrietta, a następnie Piotr Jerzy Przebendowski. Po nim cały majątek odziedziczył Ignacy Przebendowski, który wynajął pałac dyplomacie i posłowi hiszpańskiemu przy dworze Augusta III Pedro Pablo de Bolea, który urządzał w nim huczne przyjęcia[3]. Ignacy Przebendowski sprzedał pałac w 1766 Annie z Łubieńskich Łętowskiej i Konstancji z Łubieńskich Kossowskiej, a w 1768 całość praw nabył do niego mąż Konstancji podskarbi koronny Roch Kossowski.

W I poł. XIX wieku pałac podupadł i zaczął pełnić funkcje kamienicy dochodowej[3]. Mieściły się tam m.in. gabinet figur woskowych, zajazd, kawiarnia i drukarnia „Gazety Teatralnej”[1], a także restauracja Gąsiorowskiego, Urząd Kontroli Służących i Trybunał Handlowy[4]. W latach 1818−1830 mieszkańcem pałacu był komendant miasta Michaił Lewicki[5].

Od 1863 nieruchomość należała do Jana Zawiszy[6]. W latach 1863–1864 pałac został odrestaurowany pod kierunkiem Wojciecha Bobińskiego[2]. Nowy właściciel zgromadził w nim bogate zbiory archeologiczne[3]. Po śmierci Zawiszy pałac stał się własnością jego żony Elżbiety oraz córki Marii.

W 1912 pałac nabył książę Janusz Franciszek Radziwiłł, ordynat na Ołyce i właściciel Nieborowa[7].

Budynek został zniszczony w 1944 w czasie powstania warszawskiego w ok. 70%[8]. Został odbudowany w latach 1948–1949 pod kierunkiem Bruna Zborowskiego w czasie budowy Trasy W-Z[2]. Pierwotnie przebieg Trasy wyznaczono na południe od pałacu, co wymagało zburzenia oficyny spalonego gmachu Banku Polskiego[9]. Z powodu sprzeciwu użytkującego ją Ministerstwa Finansów zaproponowano zburzenie pałacu, na co z kolei nie zgodzili się konserwatorzy[9]. W wyniku dyskusji znaleziono kompromisowe rozwiązanie polegające na budowie jezdni Trasy W-Z zarówno po północnej, jak i po południowej stronie budynku[9]. W wyniku tej decyzji w czasie odbudowy nie odtworzono jednak skrzydeł bocznych i oficyn pałacu, w miejscu których znalazły się torowiska tramwajowe[10]. Odnalezione w ruinach rzeźby przedstawiające personifikacje czterech pór roku, które zdobiły wychodzący na wschód taras ogrodowy pałacu, trafiły do Muzeum Historycznego m.st. Warszawy (zostały przekazane Muzeum Niepodległości w 2015)[11].

Po odbudowie pałac zmienił adres (pierwotnie znajdował się przy ul. Bielańskiej 14)[3][12]. Był użytkowany przez ośrodek szkoleniowy Centralnej Rady Związków Zawodowych[13]. W latach 1950–1989 w budynku mieściło się Muzeum Lenina[1]. Od 1990 budynek stał się siedzibą nowo utworzonego Muzeum Historii Polskich Ruchów Niepodległościowych i Społecznych, które od 1991 funkcjonuje pod nazwą Muzeum Niepodległości[14].

W latach 2000–2009 w pałacu działało kino „Paradiso”.

W 2019 zakończył się kompleksowy remont budynku, którą objął zarówno elewacje, jak i wnętrza[8]. Elewacjom przywrócono piaskowy kolor, ustalony w wyniku badań[15]. Wymieniono m.in. pokrycie dachu na miedziane, a przed dawną elewacją ogrodową ustawiono kilka nowych waz i rzeźb alegorycznych[8]. Odgruzowano zasypane od 1944 podziemia i urządzono w nich salę multimedialną na ok. 100 miejsc oraz salę konferencyjną[15]. Dawną salę kinową przebudowano na reprezentacyjną salę z wyjściem do ogrodu[16].

Architektura

Pałac jest budynkiem trzykondygnacyjnym, 11-osiowym. Posiada cztery narożne alkierze[1].

Przypisy

  1. ↑ a b c d Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 605. ISBN 83-01-08836-2.
  2. ↑ a b c d Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1977, s. 199.
  3. ↑ a b c d Tadeusz Jaroszewski: Księga pałaców Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1985, s. 276. ISBN 83-223-2047-7.
  4. ↑ Krzysztof Bąkała: Krótka historia pałacu Przebendowskich/Radziwiłłów. Warszawa: Muzeum Niepodległości w Warszawie, 2020, s. 8−9. ISBN 978-83-65439-99-4.
  5. ↑ Krzysztof Bąkała: Krótka historia pałacu Przebendowskich/Radziwiłłów. Warszawa: Muzeum Niepodległości w Warszawie, 2020, s. 9. ISBN 978-83-65439-99-4.
  6. ↑ Krzysztof Bąkała: Krótka historia pałacu Przebendowskich/Radziwiłłów. Warszawa: Muzeum Niepodległości w Warszawie, 2020, s. 11. ISBN 978-83-65439-99-4.
  7. ↑ Krzysztof Bąkała: Krótka historia pałacu Przebendowskich/Radziwiłłów. Warszawa: Muzeum Niepodległości w Warszawie, 2020, s. 16−17. ISBN 978-83-65439-99-4.
  8. ↑ a b c Jerzy S. Majewski. Rezydencja po liftingu. „Stolica”, s. 10, listopad-grudzień 2019. 
  9. ↑ a b c Jan Zachwatowicz: Problemy zachowania historycznych budynków [w:] Warszawa współczesna. Geneza i rozwój. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 276. ISBN 83-01-02892-0.
  10. ↑ Krzysztof Bąkała: Krótka historia pałacu Przebendowskich/Radziwiłłów. Warszawa: Muzeum Niepodległości w Warszawie, 2020, s. 19. ISBN 978-83-65439-99-4.
  11. ↑ "Cztery Pory Roku" wracają do Pałacu Radziwiłłów. [w:] Gazeta Stołeczna [on-line]. warszawa.wyborcza.pl, 2 lutego 2015. [dostęp 2021-10-15].
  12. ↑ Krzysztof Bąkała: Krótka historia pałacu Przebendowskich/Radziwiłłów. Warszawa: Muzeum Niepodległości w Warszawie, 2020, s. 18. ISBN 978-83-65439-99-4.
  13. ↑ Tadeusz Jaroszewski: Księga pałaców Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1985, s. 127. ISBN 83-223-2047-7.
  14. ↑ Piotr Piegat. O pałacu, który stanął na drodze. „Stolica”, s. 57, listopad–grudzień 2018. 
  15. ↑ a b Tomasz Urzykowski. Barokowy pałac znów zachwyca. „Gazeta Stołeczna”, s. 5, 28 kwietnia 2021. 
  16. ↑ Jerzy S. Majewski. Rezydencja po liftingu. „Stolica”, s. 11, listopad-grudzień 2019. 

Media użyte na tej stronie

Warszawa outline with districts v4.svg
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Legenda dwor.svg
Symbol dworu do legendy mapy
Pałac Przebendowskich Radziwiłłów w Warszawie elewacja zachodnia.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Pałac Przebendowskich (Radziwiłłów) w Warszawie, elewacja zachodnia