Pałac Tarnowskich w Tarnobrzegu

Zamek Tarnowskich w Tarnobrzegu

nr rej. A-908 z 29.04.1975 oraz 209/A z 4.06.1984
Zamek Tarnowskich w Tarnobrzegu
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Miejscowość	Tarnobrzeg
Adres	ul. Sandomierska 27, 39-400 Tarnobrzeg[1]
Styl architektoniczny	neogotyk (1830-1927) neobarok - stan obecny
Architekt	Franciszek Maria Lanci (1830) Wacław Krzyżanowski (1931)
Rozpoczęcie budowy	XV w. (lub wcześniej)[2]
Ukończenie budowy	XV w.
Pierwszy właściciel	Ossolińscy od XV wieku
Kolejni właściciele	Tarnowscy (1522-1945) Skarb Państwa od 1945
Położenie na mapie Tarnobrzega Zamek Tarnowskich w Tarnobrzegu
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zamek Tarnowskich w Tarnobrzegu
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Zamek Tarnowskich w Tarnobrzegu
50°34′46″N 21°40′32″E/50,579444 21,675556
Strona internetowa

Zamek Tarnowskich w Tarnobrzegu

Zegar słoneczny przed renowacją znajdujący się na frontowej ścianie budynku. Na tarczy wypisane motto rodu Tarnowskich "Tendite ad astra viri"

Pałac Tarnowskich, właśc. Zamek Tarnowskich w Dzikowie (obecnie dzielnica Tarnobrzega), Zamek Dzikowski – XV-wieczny zespół zamkowy głównej linii rodziny magnackiej Tarnowskich.

Historia

XV – XIX wiek

Budowa zamku została zapoczątkowana w XV wieku jako wieżowy dwór obronny. W XVII i XVIII wieku został adoptowany przez rodzinę Tarnowskich i przebudowany. Do zamku dodano system fortyfikacji bastionowych. W 1830 roku zamek został ponownie przebudowany na rezydencję – muzeum w stylu neogotyku, według projektu architekta Franciszka Marii Lanciego.

Tarnowscy zgromadzili w zamku wielkie zbiory dzieł sztuki, bibliotekę i archiwum.

Od 1834 roku w zamku przechowywano słynną kolekcję Tarnowskich, na którą składały się zbiory malarstwa europejskiego XVI-XVIII wieku, biblioteka (z rękopisem Pana Tadeusza autorstwa Adama Mickiewicza) i archiwum rodowe, a także liczne pamiątki narodowe.

XX-lecie międzywojenne. Pożar zamku

W wyniku bardzo dużych mrozów instalacja wodociągowa w zamku zamarzała. Służba od pewnego czasu starała przywrócić jej sprawność ogrzewając rury lampami benzynowymi. Wieczorem po kolejnych nieudanych próbach udali się na spoczynek. Tuż po północy 21 grudnia 1927 roku, służący robił obchód całego budynku, ale nie zauważył tlącego się na strychu ognia^[3].

Płomienie dostrzegła prawdopodobnie ok. 3 nad ranem służąca, która obudziła mieszkającego w zamku wraz ze swoją rodziną, bibliotekarza i nauczyciela w położonym nieopodal gimnazjum, Michała Marczaka. Zdając sobie sprawę z zagrożenia dla bezcennych zbiorów kultury narodowej, które znajdują się w zamkowej bibliotece, starał się je ratować z pomocą służby, a potem także zaalarmowanych mieszkańców Dzikowa oraz uczniów gimnazjum, w którym uczył. Przybyła straż pożarna z powodu zamarzniętych hydrantów próbowała ugasić pożar śniegiem.

Zbiory znajdujące się w bibliotece starało się ocalić 18 osób, byli to w większości uczniowie gimnazjum, a wraz z nimi porucznik Mastalski oraz Alfred Freyer, lekkoatleta, ośmiokrotny mistrz Polski i 14-krotny rekordzista kraju w biegach na długich dystansach. Płonący strop biblioteki zapadł się, zabijając 8 osób, w tym Freyera. Kilka minut później komendant policji zarządził bezwzględną ewakuację z budynku. Część bezcennych zbiorów udało się uratować.

W czasie pożaru właściciel zamku, hrabia Zdzisław Jan Tarnowski przebywał w Krakowie, a jego matka, Zofia z Zamoyskich Tarnowska, wówczas 90-letnia, pozostała w Dzikowie i została uratowana z płonącego zamku.

W 1931 roku zamek odbudowano, obiekt otrzymał formy neobarokowe. Wokół zamku założono w XIX wieku rozległy park krajobrazowy.

Historia najnowsza

W 1972 roku w zamkowych piwnicach odnaleziono kolekcję cennych sreber, która została następnie przewieziona do zamku w Łańcucie^[4].

Do roku 2007 mieściło się tutaj Technikum Rolnicze. W 2011 roku zakończył się gruntowny remont zamku, przystosowujący go do funkcji muzealnej. Przeprowadzone zostały renowacje piwnic oraz poddasza i zaadaptowane pod sale muzealne.

Z inicjatywy prezydenta Tarnobrzega, Norberta Mastalerza, od sezonu 2010/2011 klub tenisa stołowego KTS Tarnobrzeg będzie nosił nazwę KTS Zamek Tarnobrzeg. Zmiana nazwy klubu ma na celu promocję Zamku Dzikowskiego w Tarnobrzegu^[5].

Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega

Od 2011 zamek jest siedzibą Muzeum Historycznego Miasta Tarnobrzega; dotychczasowa siedziba muzeum została przekształcona w Muzeum Polskiego Przemysłu Siarkowego (będące jego oddziałem).

Zobacz też

• Matka Boża Dzikowska
• Zbiory dzikowskie
• Pałac Myśliwski w Tarnobrzegu
• Międzynarodowy Bieg Nadwiślański im. Alfreda Freyera

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona o Zamku
• Historia Zamku wraz z archiwalnymi fotografiami. tptbg.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-01)].