Pałac biskupa Erazma Ciołka w Krakowie

Pałac bpa Erazma Ciołka

nr rej. A-151 z 1965
Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków, ul. Kanonicza
Ukończenie budowy	1505, 1840–1841
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie Pałac bpa Erazma Ciołka
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pałac bpa Erazma Ciołka
Położenie na mapie województwa małopolskiego Pałac bpa Erazma Ciołka
Położenie na mapie Krakowa Pałac bpa Erazma Ciołka
50°03′23″N 19°56′13″E/50,056389 19,936944

Dziedziniec

Pokłon Trzech Króli – fragment Poliptyku Augustiańskiego (przed 1468 r.) z kościoła św. Katarzyny na Kazimierzu, pędzla Mikołaja Haberschracka

Warsztat malarza ikony Chrystusa Pantoktatora z cerkwi pw. śś. Kosmy i Damiana w Wujskiem, Mandylion z archaniołami Rafałem i Michałem, ikona znad królewskich wrót ikonostasu, przełom XV i XVI stulecia

Pałac biskupa Erazma Ciołka – zabytkowy pałac z XVI wieku znajdujący się przy ulicy Kanoniczej 17 w Krakowie. Obecnie oddział Muzeum Narodowego w Krakowie.

Dzieje pałacu

W 1505 staraniem biskupa płockiego Erazma Ciołka połączono dwa domy, tworząc tzw. curia ampla, czyli wielki dwór, uchodzący w XVI wieku za najokazalszy przy ulicy Kanoniczej. Kolejnymi właścicielami pałacu byli Mikołaj Wolski, a następnie kardynał Jerzy Radziwiłł, który dokonał kolejnej przebudowy rezydencji.

Dziś do pałacu prowadzi renesansowa brama z kartuszem, na którym widnieje orzeł w koronie z przeplecioną literą S będącą inicjałem króla Zygmunta Starego. W sieni odkryto późnogotycką kolumnadę, która dzieliła sień na dwie nawy. W 1977 dokonano kolejnego odkrycia zamurowanych arkad dziedzińca. Bogaty wystrój pałacu prawie całkowicie został zniszczony w XIX w. za czasów austriackich.

Konserwacja i adaptacja na muzeum

Zniszczony pałac w 1996 został przekazany Muzeum Narodowemu, w latach 1999–2006 dokonano kompleksowej rewaloryzacji obiektu. Obiekt zaadaptowano na cele muzealne, jednakże zachowując częściowo obiektowi charakter pałacowy. W salach utworzono dwie galerie, sztuki dawnej do XVIII wieku (na piętrze) oraz sztuki cerkiewnej (na parterze). Ponadto w pałacu mieści się pracownia konserwacji malarstwa i rzeźby.

Projekt konserwatorski sporządzony dla pałacu w oparciu o konsultacje Andrzeja Fischingera planowany na lata 2003–2007 przewidział ponowne otwarcie zamurowanej monumentalnej dwunawowej sieni, przywrócenie późnogotyckich i renesansowych obramowań okiennych z wykorzystaniem autentycznych elementów, rekonstrukcję kolorystycznego rozwiązania fasady w oparciu o ujawnione w okresie badań ślady oraz konserwację reliktów renesansowych malowideł ściennych we wnętrzu skrzydła północnego z zachowanymi herbami Łodzia biskupa Tomickiego. Szereg odkrytych elementów późnogotyckiej, renesansowej i manierystycznej kamieniarki wzbogaca ekspozycję muzealną. Znajdują się tutaj fragmenty loggii widokowej, która wieńczyła tylną oficynę pałacu w ostatnich latach XVI wieku.

Zbiory

W pałacu, będącym oddziałem Muzeum Narodowego w Krakowie, znajdują się dwie stałe ekspozycje poświęcone dawnej sztuce w Polsce: Galeria Sztuki Dawnej Polski XII-XVIII wieku i Galeria Sztuki Cerkiewnej Dawnej Rzeczypospolitej. W zbiorach mieści się również lapidarium. Budynek mieści także Pracownię Konserwacji Malarstwa i Rzeźby Polichromowanej oraz magazyny muzealne. Po remoncie muzeum zostało otwarte 18 października 2007, a udostępnione zwiedzającym dzień później.

Sztuka Dawnej Polski XII–XVIII wieku

„Sztuka Dawnej Polski XII–XVIII wieku” jest stałą ekspozycją, która gromadzi dzieła malarstwa, rzeźby i rzemiosła artystycznego od romanizmu po późny barok. Najstarszymi zabytkami są późnoromańskie kapitele z opactwa Cystersów w Jędrzejowie z XIII wieku. Spośród wielkiej kolekcji gotyckiego malarstwa tablicowego wyróżniają się retabula ołtarzowe lub pochodzące z nich obrazy, a ponadto pojedyncze figury.

Wysoką klasę artystyczną reprezentują najstarsze spośród kolekcji gotyckich dzieł rzeźby i malarstwa: Tryptyk z Trzebuni, z którego zachowały się dwa obrazy ukazujące parę świętych (1400-30 r.), Epitafium Wierzbięty z Branic (ok. 1430 r.), Madonna z Krużlowej (po 1410 r.) (wszystkie trzy związane ze stylem pięknym), a ponadto Ukrzyżowanie z Korzennej. Do dzieł rzeźby należą m.in. Vir Dolorum z Krauszowa, Madonna z Dzieciątkiem z Regulic i inne. Dalszą część tworzą dzieła gotyckiego nurtu realistycznego: Poliptyk Dominikański (ok. 1460 r.), Poliptyk Augustiański i Trzy Marie u grobu Chrystusa (dwa ostatnie dzieła przypisywane Mikołajowi Haberschrackowi), Tryptyk z Rozesłaniem Apostołów, Zwiastowanie z Cięciny, malowidła z ołtarza Kuśnierzy z kościoła Mariackiego łączone z twórczością Jana Wielkiego. Spośród rzeźb m.in. Chrystus na osiołku ze Szydłowca – dzieło, które niegdyś służyło ceremoniom Niedzieli Palmowej. Cenną kolekcję tworzą dzieła Wita Stwosza i jego kręgu – uczniów i naśladowców. Są to m.in. Chrystus w ogrodzie Oliwnym i krucyfiks drewniany (dzieła Stwosza) czy święte Katarzyna i Małgorzata z Iwanowic, figury świętych pustelników z krakowskiego kościoła Augustianów.

Przemiany stylistyczne gotyku przełomu XV i XVI wieku poświadczają m.in. Poliptyk z Lusiny, Tryptyk z Dobczyc, pochodzący z kościoła Św. Katarzyny w Krakowie Poliptyk św. Jana Jałmużnika i obraz Święci Bonawentura, Bernard, Augustyn i Benedykt, ponadto obrazy Rodzina Marii z Ołpin, Święty Stanisław z Tarnobrzega, epitafium Grzegorza Nożownika z krakowskiego kościoła św. Szczepana i wiele innych. Z dzieł malarstwa ściennego zachował się strop z kościoła w Kozach koło Bielska. Spośród dzieł rzeźby m.in. Maria z kościoła Bożego Ciała w Krakowie, Madonna z Barczkowa, cykl figur z kościoła w Rzepienniku Biskupim.

Okres renesansu reprezentowany jest zarówno przez północną (Hans Dürer, brat Albrechta), jak i włoską odmianę tego kierunku (Jan Maria Padovano). Z innych dzieł m.in. renesansowy ołtarz z kaplicy biskupa Konarskiego przy katedrze krakowskiej z obrazami pędzla Michała Lancza z Kitzingen. Z ekspozycji sztuki barokowej wyróżniają się dzieła związane z nurtem kontrreformackim (zespół portretów trumiennych i dzieła związane ze zwyczajem pogrzebowym w XVII w.) oraz tradycją portretu staropolskiego (cykl portretów osobistości szlachty w Sali Cnót). Ponadto obrazy m.in. Tomasza Dolabelli Msza bł. Henryka Suzo (1638 r.), Tadeusza Konicza (Kuntzego) Cud św. Jana Kantego (1767 r.).

Sztuka Cerkiewna Dawnej Rzeczypospolitej

W salach parteru mieści się galeria „Sztuka Cerkiewna Dawnej Rzeczypospolitej” z bogatym zbiorem malarstwa i rzemiosła artystycznego związanego z Kościołem Wschodnim. Najwięcej dzieł pochodzi z Podkarpacia i Rusi Czerwonej, ponadto Muzeum gromadzi dzieła z Rusi Nowogrodzkiej, Rusi Kijowskiej czy krajów bałkańskich i Grecji. Cenny zespół malarstwa ikonowego XV-XX w. egzemplifikują Święta Paraskewa Wielka Męczennica ze scenami z żywota i pasji (XV w., deska), Święty Mikołaj z Miry (kon. XV w.), Matka Boska Hodegetria z prorokami oraz świętymi Joachimem i Anną (1. poł. XVI w.), Oblicze Chrystusa na chuście – acheiropoietos z archaniołami Rafałem i Michałem (ikona z XV w.), Welon Matki Boskiej – Pokrow (Matka Boska Opiekunka) z Janem III Sobieskim i Marysieńką (ost. ćw. XVII w.), Święty Jerzy walczący ze smokiem, ikona grecka z XVIII wieku, Święty Mikołaj Cudotwórca – malowidło rosyjskie (przełom XVI/XVII w.) Męka Pańska – cykl obrazów pasyjnych wykonany w warsztacie rybotyckim (przełom XVII/XVIII w.), obraz Sacra Conversazione – Matka Boska z Dzieciątkiem i świętymi Katarzyną i Rochem wykonany w Wenecji w XVI wieku. Cennym dziełem jest ikona Trójcy Świętej z 2. połowy XVI wieku łącząca łacińską i grecką tradycję ikonograficzną Ojca, Syna i Ducha Świętego. Kolekcję malarstwa ikonowego zamyka obraz Święta Paraskewa Jerzego Nowosielskiego.

W Galerii znajduje się również kompletny ikonostas z Lipowca na Bracławszczyźnie (XVIII wiek), kilka rzeźbionych królewskich wrót, etc. Ponadto liczne staroruskie krzyże procesyjne, krzyże ręczne, obrzędowe, enkolpiony (krzyżyki relikwiarzowe), plakiety starowierskie, tkaniny (tzw. płaszczanice, używane w czasie obrzędów wielkotygodniowych) i paramenty liturgiczne oraz chorągwie.

Linki zewnętrzne

• O pałacu na stronie Muzeum Narodowego w Krakowie
• Historia, galeria, bibliografia (Skarabeusz małopolski)
• Wirtualne zwiedzanie Pałacu Biskupa Erazma Ciołka