Pałac w Łabędniku

Pałac w Łabędniku

nr rej. 759 z 28 listopada 1968[1]
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Państwo	Polska
Miejscowość	Łabędnik
Typ budynku	pałac
Styl architektoniczny	neobarokowy
Kondygnacje	2 + poddasze
Ukończenie budowy	przełom XVII i XVIII
Ważniejsze przebudowy	1861, 1987-1991
Pierwszy właściciel	ród von der Groeben
Położenie na mapie gminy wiejskiej Bartoszyce Pałac w Łabędniku
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pałac w Łabędniku
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Pałac w Łabędniku
Położenie na mapie powiatu bartoszyckiego Pałac w Łabędniku
54°10′52,26″N 20°58′08,27″E/54,181183 20,968964

Pałac w Łabędniku (Pałac rodu von der Groeben, niem. Schloss von Groß Schwansfeld) – pałac wraz z zespołem parkowym znajdujący się we wsi Łabędnik (niem. Groß Schwansfeld) w gminie Bartoszyce w województwie warmińsko-mazurskim. Wybudowany na przełomie XVII i XVIII wieku w stylu neobarokowym jako siedziba rodu von der Groeben.

Położenie

Pałac położony jest we wsi Łabędnik około 13 km na południowy wschód od Bartoszyc przy drodze wojewódzkiej nr 592 na odcinku Bartoszyce-Kętrzyn.

Historia

Od 1537 Łabędnik pozostawał w rękach rodu von Kannacher, któremu został nadany w lenno przez Księcia Albrechta^[2]. W 1694 ziemie te kupił jeden z najbardziej znanych przedstawicieli szlacheckiego rodu von der Groebenów – Friedrich von der Groeben, generał lejtnant wojsk cudzoziemskich króla Jana III Sobieskiego^[2]. W 1711 z zakupionych ziem utworzył 4 majoraty, a jednym z nich był Łabędnik, który przypadł bratankowi Wolfowi Sebastianowi von der Groeben^[2].

Prawdopodobnie właśnie w 1711 ukończono budowę pierwszego rodowego pałacu w majątku, o czym może świadczyć kartusz herbowy, znajdujący się nad głównym wejściem do obecnego pałacu, z łacińskim napisem "Fundatio Grobeniana anno 1711"^[2]. Przypuszcza się, iż do obecnego pałacu kartusz został przeniesiony z poprzedniej budowli, której wygląd i opis pozostają nieznane^[2].

Obecny pałac został wzniesiony na przełomie XVII i XVIII wieku, lecz obecny kształt i wygląd nadała mu gruntowna przebudowa i modernizacja z 1861 roku. Z pierwotnej budowli pozostały jedynie balustrady przy tarasie zachodnim, zdobione płaskorzeźbami z piaskowca oraz zdobione ornamentem barokowym balustrady przy niewielkim tarasie od strony wschodniej^[3]. Dostępne dane mówią, iż w 1889 cały majątek wynosił 1235 ha^[3].

Pałac pozostał w rękach rodu von der Groebenów do ofensywy radzieckiej w Prusach Wschodnich w 1945. W tym samym roku, najprawdopodobniej na przełomie stycznia i lutego, po zajęciu Łabędnika 30 stycznia, przebywały w nim wojska radzieckie^[3].

Po II wojnie światowej w majątku utworzono biura i mieszkania na potrzeby PGR-u^[3]. W latach 1987–1991 pałac został gruntownie odrestaurowany^[3]. Aktualnie znajduje się w prywatnych rękach i jest dobrze utrzymany.

Architektura

© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0

Elewacja frontowo-boczna pałacu wraz z parterową oficyną

Zespół pałacowy składa się z pałacu, parku krajobrazowego oraz licznej zabudowy gospodarczej.

Bryła pałacu została założona na planie prostokąta, jest dwuipółkondygnacyjna i w całości pokrywa ją dwuspadowy dach^[4]. Do głównego korpusu budynku dostawione jest prostopadłe skrzydło boczne. Główne wejście umieszczone jest w centralnie usytuowanym frontowym ryzalicie, wzbogaconym o kamienne schody i balustrady, które zdobią, również wykonane z kamienia, dwie figury harpii. Nad wejściem usytuowany jest kartusz herbowy von der Groebenów z napisem "Fundatio Groebeniana anno 1771". Przed pałacem znajduje się brukowany, lekko wznoszący się ku wejściu honorowy podjazd wraz z 8 kamiennymi kulami, które zostały przeniesione tu z przedproży kamienic na ul. Długiej w Gdańsku^[3]. Od strony ogrodu do pałacu przylega parterowa przybudówka z dwuspadowym dachem.

Założenie pałacowe, od północy i wschodu, otoczone jest parkiem krajobrazowym, który zawiera liczne elementy starego drzewostanu. Po jego południowej stronie znajduje się duży staw.

Przypałacowy kamień

W przypałacowym parku znajduje się kamień upamiętniający dwóch braci przedwojennego właściciela majątku, który zginęli podczas I wojny światowej we Francji^[5]. Na kamieniu znajduje się wyryta inskrypcja w języku niemieckim: Zur Erinnerung Hans u. Joachim v. d. Groeben gefallen in Frankreich am 27.8. u. 25.7.1918, co oznacza: Dla upamiętnienia Hansa i Joachima v. d. Groeben poległych we Francji 27.8. i 25.7.1918^[5].

Zabytek

Zespół pałacowy, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: IV-2-28/49 z 26.08.1949), tworzą pałac (nr rej.: 759 z 28.11.1968) wraz z parkiem (nr rej.: 3587 z 13.04.1984)^[1].

Bibliografia

• Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic. Wyd. drugie zmienione. Wyd. Pojezierze, Olsztyn 1987, 480 str., ISBN 83-7002-239-1

Przypisy