Pałac w Birczy
 nr rej. A-483 z 29.07.1982 | |
 Pałac w Birczy. Elewacja wschodnia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Rozpoczęcie budowy | I poł. XVIII w. |
Położenie na mapie gminy Bircza _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Bircza") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu przemyskiego  | |
 49°41′21,1552″N 22°29′10,1769″E/49,689210 22,486160 | |
Pałac w Birczy – znajduje się na zamkowym wzgórzu na wschód od miasteczka Bircza.
Wzgórze oddzielone było od miasteczka wąwozem, którego dnem przepływa potok (bez nazwy), dopływ Korzonki. Obecnie wąwóz jest częściowo zasypany.
Pierwsza wzmianka o zamku w Birczy pochodzi z I połowy XVIII wieku, przypuszcza się jednak, że jakaś budowla obronna znajdowała się w tym miejscu dużo wcześniej. Zamek kontrolował przebiegające u podnóża drogi biegnące w kierunku Przemyśla i Sanoka, oraz na południe, w kierunku Węgier ("trakt węgierski"). Podejrzewa się, że jedną z pierwszych budowli był bastionowy dwór obronny Bireckich z przełomu XVI i XVII wieku. W I połowie XVIII wieku znajduje się tutaj drewniany, podpiwniczony, kryty gontem zamek należący do rodziny Błońskich. Na przełomie XVIII i XIX wieku zamek był własnością Humnickich.
Na początku XIX wieku zamek został gruntownie przebudowany. Opierając się na starych zamkowych murowanych piwnicach, w miejsce drewnianego Humniccy wybudowali murowany prostokątny zamek.
W 1841 roku zamek stał się własnością rodziny Kowalskich. W latach 60. XIX wieku rozpoczęto gruntowną przebudowę zespołu zamkowego: zlikwidowano wszystkie zabudowania gospodarcze przylegające do elewacji zachodniej i północnej, stworzono nowy kompleks folwarczny powyżej zamku, w większej od niego odległości, odsunięto od zamku bardziej na północ dawny szlak handlowy, doprowadzono do zamku aleję i schody od strony północnej, dobudowano dwie baszty od strony północnej, utworzono park i ogrodzono cały teren.
W 1945 roku, w trakcie walk polsko-ukraińskich pałac został spalony, a ruiny częściowo rozebrane. W wyniku reformy rolnej pałac wraz z parkiem został upaństwowiony.
W latach 50. XX wieku został częściowo odbudowany z przeznaczeniem na szkołę podstawową. Według danych z 1959 r. budynek był w części północnej piętrowy, w południowej parterowy. Dach trójpołaciowy, kryty blachą. Podłogi i stropy drewniane. Przed elewacją północną znajdowała się fontanna.
Około 1960 r. wykonano gruntowny remont: wymieniono schody na żelbetowe, zmieniono stolarkę drzwiową i okienną, część parterową nakryto eternitem. Około 1970 wykonano kolejny remont, adaptując pałac na internat szkoły podstawowej: nadbudowano część południową, wymieniono częściowo stropy, odkopano i wyremontowano piwnice, dach nakryto blachą.
Obecnie obiekt przechodzi renowację[1][2].
Brama wjazdowa od strony miasteczka, w prawo odchodzi trakt węgierski
Widok od południa
Widok od strony wschodniej, zza stawu
Schody do pałacu
Fasada północna
Balkon z herbem właścicieli
Dawniej bagnisty wąwóz utrudniający dostęp do pałacu ...
... obecnie osuszony strumyczek
Dawna stajnia, ostatnia pozostałość folwarku
Przypisy
- ↑ W Birczy trwa remont XVII-wiecznego pałacu Humnickich, rzeszow.tvp.pl, 23 lutego 2014 [dostęp 2016-07-02].
- ↑ Pałac Humnickich w Birczy – informacja o złożonym wniosku - Aktualności - Urząd Gminy w Birczy, bircza.pl, 4 listopada 2014 [dostęp 2016-06-27].
Bibliografia
- Irena Zając, Bircza – miasteczko zabytkowe. „Przemyskie Zapiski Historyczne”. R. 12/13, (2000/2002), s. 243-261.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 50.9 N
- S: 48.95 N
- W: 21.03 E
- E: 23.66 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Widok od południa.
Fasada północna.
Postcard from Bircza, 1906, Bircza Castle
Herb na balkonie zamku w Birczy. Balkon z herbem właścicieli.
Schody do pałacu.
Symbol dworu do legendy mapy
Brama wjazdowa od strony miasteczka, w prawo odchodzi trakt węgierski.
Dawna stajnia, ostatnia pozostałość folwarku.
Dawniej bagnisty wąwóz utrudniający dostęp do pałacu ...
Pałac w Birczy. Widok od strony wschodniej, zza stawu.
... obecnie osuszony strumyczek.