Pałac w Górzynie

Pałac w Górzynie
Symbol zabytku nr rej. 731/L z 30.07.1986
Ilustracja
Pałac – stan z 2005
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Miejscowość

Górzyn

Styl architektoniczny

Neogotyk

Kondygnacje

3

Rozpoczęcie budowy

prawdopodobnie XIII-XIV wiek

Ważniejsze przebudowy

XIX wiek

Pierwszy właściciel

pierwszy na piśmie Otto von Dohna

Kolejni właściciele

Jesco von Gorin
ród von Thadder
ród von Salisch
ród von Hasslinger
Johann Georg von Seidlitz
Baron von Wechmar
Graf von Krockow
dr. Gustav von Hederich i Bertha von Hederich z domu Teichmann
Bertha von Hederich z domu Teichmann
dr Heine Wechmar
Niemiecki Bank Przesiedleńczy
Państwowe Gospodarstwo Rolne
Skarb Państwa

Położenie na mapie gminy Rudna
Mapa konturowa gminy Rudna, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Pałac w Górzynie”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Pałac w Górzynie”
Położenie na mapie powiatu lubińskiego
Mapa konturowa powiatu lubińskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Pałac w Górzynie”
Ziemia51°30′01,52″N 16°23′41,30″E/51,500422 16,394806

Pałac w Górzynie – jeden z zabytków wsi Górzyn w gminie Rudna w woj. dolnośląskim, położony w obrębie pozostałości po Państwowym Gospodarstwie Rolnym (PGR).

Historia

Pierwsza siedziba w tym miejscu powstała w średniowieczu jednak dokładna data nie jest znana. Obecną formę po kilkukrotnych przebudowach uzyskał około 1880 roku.

Dane dotyczące pierwszych właścicieli są znikome: wiadomo, że pierwszym wymienianym na piśmie w 1267 jest Otto von Dohna. Potem są kolejno Jesco von Gorin, ród von Thadder, ród von Salisch, ród von Hasslinger. W 1639 właścicielem Górzyna zostaje Johann Georg von Seidlitz - jest on w tym czasie również właścicielem majątku i zamku w Chobieni. Następne dokładniejsze daty znane są począwszy od 1787, kiedy to właścicielem pałacu był pułkownik armii pruskiej Baron von Wechmar. W 1788 (1791) po jego śmierci pałac odziedziczył za 42000 talarów pruskich jego syn, porucznik armii pruskiej Baron von Wechmar. W 1845 pałac przejął Graf von Krockow, następnie w 1875 dr Gustaw von Hederich wraz z małżonką Berthą von Hederich z domu Teichmann. W 1895 jako właścicielka wymieniana jest tylko Bertha von Hederich z domu Teichmann, Guhren. W 1933 jako właściciel podawany jest dr Heine Wechmar, ale już rok potem pałac przeszedł w ręce Niemieckiego Banku Przesiedleńczego (Deutsche Aussiedlungbank z Berlina). W tym czasie pieczę nad pałacem sprawował Erich Prasse (pochowany na miejscowym cmentarzu ewangelickim). Pałac był wtedy miejscem odbywania się m.in. obozów sportowych. W czasie wojny działał tu oddział lazaretu wojskowego w Ścinawie.

Po wojnie i aż do początków XXI wieku pełnił funkcje mieszkalne. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych znajdowała się tam także kawiarnia. Później utworzono przedszkole, które istniało tam do końca lat dziewięćdziesiątych XX wieku, a później zostało przeniesione do budynku Szkoły Podstawowej w Górzynie (następnie razem ze Szkołą Podstawową zlikwidowane). Obecnie pałac jest opuszczony i zaniedbany. Wskutek braku odpowiednich zabezpieczeń i remontów wiosną 2009 zawalił się południowo-wschodni narożnik pałacu. W chwili obecnej cały obiekt grozi zawaleniem.

Architektura

Pałac został wzniesiony jako budowla obronna na początku w formie jednokondygnacyjnego budynku na planie prostokąta. Początkowo posiadał dziedziniec. Później kilkukrotnie rozbudowywany (m.in. poprzez zabudowanie dziedzińca oraz dodanie dwóch pięter) nabrał ostatecznych kształtów pod koniec XIX wieku. Obecnie jest to budynek w stylu neogotyku angielskiego. Posiada piwnicę, 3 piętra oraz możliwość wyjścia na płaski dach. Od strony ogrodowej znajduje się taras, a nad nim na poziomie pierwszego i drugiego piętra balkon. Do budynku prowadzi kilka wejść: reprezentacyjny ostrołukowy portal frontowy, drzwi od strony tarasu, boczne (do dawnej kuchni) oraz wejście do piwnic. Dach ozdobiony jest pseudokrenalażem oraz licznymi wieżyczkami (po 3 na każdym rogu oraz 4 nad głównym wejściem). W partii szczytowej, między dwoma wieżyczkami zaraz pod pseudokrenalażem, nad oknem drugiego piętra, nad wejściem głównym znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca herb rodziny von Hederich z widocznym szrafowaniem. Pałac zbudowany jest z kamienia polnego oraz cegły (trzecia kondygnacja wyłącznie z cegły). Całość elewacji była otynkowana - obecnie część tynku odleciała. Od strony frontowej ponad każdym oknem znajduje się okrągła płaskorzeźba będąca wariacją przedstawienia róży w formie herbowej. Prawdopodobnie jest to zaczerpnięcie z herbu rodziny von Hederich.

W środku znajdują się pozostałości dawnego wyposażenia: kominek, schody z galerią na pierwszym piętrze oraz boczna klatka schodowa. Za wejściem frontowym na posadzce znajduje się mozaika przedstawiająca herb rodziny von Wechmar. W sali balowej na pierwszym piętrze znajdują się płaskorzeźby naścienne, a wśród nich także herby rodzin von Wechmar i von Witzleben zwieńczonych wspólną koroną. W większości korytarzy znajdują się sklepienia krzyżowe, natomiast w pomieszczeniach sufity są często drewniane - w niektórych miejscach z zachowanymi malowanymi ozdobieniami.

Otoczenie pałacu

Do pałacu należały także budynki gospodarcze, które w okresie PRL-u wraz z pałacem przekazane zostały pod zarząd PGR-u i były wykorzystywane do celów gospodarczych oraz mieszkalnych. Te funkcje pełnią w dużej mierze do dziś. Przed pałacem był zlokalizowany prostokątny staw otoczony żywopłotem. Staw miał funkcje ozdobne oraz znajdowała się w nim fontanna. Obecnie całość jest osuszona i nieużywana.

W sąsiedztwie pałacu umiejscowiony jest park dworski z cennym i zabytkowym drzewostanem składającym się głównie z kasztanowców (Aesculus hippocastanum). Przez park biegnie częściowo wyłożona kamieniem droga do Olszan.

Galeria

Zobacz też

Przypisy

  1. Po rosyjsku ДНИ ГИТЛЕРОВСКОГО РЕЖИМА СОЧТЕНЫ. УСИЛИМ НАТИСК

Bibliografia

  • Eberhard Stark, Guhren - ein Dorf im Altkreis Steinau (Oder)., Selbstverlag des Steinauer Heimatboten, 1998.

Linki zewnętrzne

  • strona o historii Górzyna wraz ze zdjęciami (w tym pałac) [1]
  • strona ukazująca głównie zdjęcia z Górzyna (w tym pałac) [2]
  • historia pałacu wraz ze zdjęciami [3]
  • niemieckojęzyczna strona zawierająca kalendarium dotyczące Górzyna (w tym pałacu) [4]

Media użyte na tej stronie

Lower Silesian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of [[:en:Lower Silesian Voivodeship]Lower Silesian Voivodeship]], Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.9134 N
  • S: 49.9809 N
  • W: 14.7603 E
  • E: 17.9091 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
POL województwo dolnośląskie flag.svg
Flaga województwa dolnośląskiego
Gorzyn Palace Front.jpg
Autor: Kamil Konowalik, Grzegorz Czapiga and Przemysław Sudoł, Licencja: CC BY-SA 3.0
Widok na frontową elewację Pałacu w Górzynie.
DE COA v Hederich 1.jpg
Herb rodziny von Hederich
Rudna (gmina) location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Gorzyn Palace back 2009 1.jpg
Widok na pałac w Górzynie (województwo dolnośląskie) od strony tylnej.
DE CoA v Wechmar.jpg
Herb rodziny von Wechmar
POL Rudna COA.svg
Herb Rudnej Rudnej w województwie dolnośląskim. Ten sam herb posiada wieś oraz gmina.
Palace Górzyn back.jpg
Autor: Kamil Konowalik, Grzegorz Czapiga and Przemysław Sudoł, Licencja: CC BY-SA 3.0
Widok z tyłu na pałac w Górzynie.
Gorzyn Palace backview2.jpg
Autor: Kamil Konowalik, Grzegorz Czapiga and Przemysław Sudoł, Licencja: CC BY-SA 3.0
Widok na tyły Pałacu w Górzynie.
Witzleben-Wappen.png
Wappen der von Witzleben
Górzyn Palace detail from front wall.jpg
Autor: Kamil Konowalik, Licencja: CC BY-SA 3.0
Zbliżenie płaskorzeźby znajdującej się na przedniej ścianie pałacu w Górzynie. W sumie jest ich 8, rozmieszczone centralnie nad każdym oknem (4 po lewej i 4 po prawej stronie). Prawdopodobnie jest to róża z herbu (?)
Gorzyn Palac front 2009 1.jpg
Widok na elewację frontową pałacu w Górzynie (województwo dolnośląskie)
Gorzyn Palace winter 2010 front view.jpg
Autor: Kamil Konowalik and Agnieszka Ogrodowczyk, Licencja: CC BY-SA 3.0
Widok na przednią ścianę pałacu w Górzynie (Górzyn, Dolny Śląsk, powiat Lubin, gmina Rudna) podczas prac remontowych zimą 2010. Widoczny rosyjski napis z okresu drugiej wojny światowej: "Dni hitlerowskiego reżimu są policzone. Zwiększymy nacisk." (ros. "ДНИ ГИТЛЕРОВСКОГО РЕЖИМА СОЧТЕНЫ. УСИЛИМ НАТИСК."). Zimą 1945 (styczeń, luty) przez wieś oraz okoliczne tereny przebiegał front wojenny, kiedy Armia Czerwona oraz Wojsko Polskie dążyły na zachód.
Floor in Górzyn Palace.jpg
Autor: Kamil Konowalik, Grzegorz Czapiga and Przemysław Sudoł, Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb znajdujący się na podłodze parteru w Pałacu w Górzynie (Dolny Śląsk). Należy do rodziny von Wechmar. W okresie kiedy było robione to zdjęcie to była największa dostępna rozdzielczość w aparacie...
COA relief Górzyn Palace.jpg
Autor: Kamil Konowalik, Licencja: CC BY-SA 3.0
Płaskorzeźba herbu znajdującego się na pałacu w Górzynie. Prawdopodobnie dolna część (tarcza) pochodzi z rodu von Hederich, a górna (klejnot - rybak) z rodu von Teichmann. Prawdopodobnie należał do Berthy von Hederich z domu Teichmann-Guhren wzmiankowanej jako właścicielka pałacu w roku 1895.