Pałac w Piławie Górnej

Pałac Gladishof w Piławie Górnej

nr rej. pałac A/4493/916/WŁ z 30.12.1982, park A/4494/980/WŁ z 27.12.1983
Pałac Gladishof (2013)
Państwo	Polska
Miejscowość	Piława Górna
Adres	ul. Sienkiewicza 96; 58-240 Piława Górna
Typ budynku	Pałac
Styl architektoniczny	neogotyk, eklektyzm
Ukończenie budowy	przełom XVII i XVIII w.
Ważniejsze przebudowy	XIX w.
Pierwszy właściciel	Wilhelm Perponcher-Sedlnitzky
Kolejni właściciele	1998 Anna i Ryszard Malinowscy
Położenie na mapie Piławy Górnej Pałac Gladishof w Piławie Górnej
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pałac Gladishof w Piławie Górnej
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Pałac Gladishof w Piławie Górnej
Położenie na mapie powiatu dzierżoniowskiego Pałac Gladishof w Piławie Górnej
50°40′54″N 16°45′17″E/50,681667 16,754722

Pałac Gladishof w Piławie Górnej (niem. Schloss Gladishof in Peilau Ober-, od 1928 Gnadenfrei, Kreis Reichenbach) – wybudowany na przełomie XVII i XVIII w. w Piławie Górnej^[1]. W XIX w. przeszedł gruntowną przebudowę w stylu neogotyckim i eklektycznym. Zespół pałacowo-parkowy wpisany jest do rejestru zabytków NID^[2].

Obecnie własność prywatna.

Położenie

Pałac, potocznie zwany "Zamczyskiem", położony jest w Piławie Górnej (w jej północno-zachodniej części) – mieście w Polsce, na Dolnym Śląsku, w województwie dolnośląskim, w powiecie dzierżoniowskim, między Ząbkowicami Śląskimi i Dzierżoniowem^[3].

Historia

Pałac Gladishof na przełomie XVIII i XIX w.

Herb rodu Perponcher-Sedlnitzky z 1825: czteropolowy, herb Perponcher (1. i 4. pole) i Sedlnitzky von Chaltitz (2. i 3. pole)

Pierwsza wzmianka o majątku ziemskim w Piławie Górnej pochodzi z 1189 i związana jest z grodem Niemcza. Nazwa może pochodzić od pilarzy zamieszkujących osadę w XII w., którzy trudnili się pozyskiwaniem drewna z okolicznych lasów^[4].

Wzmianka z 1367 mówi o starym majątku ziemskim należącym do Franciszka von Peterswalda ze starego śląskiego rodu szlacheckiego, który otrzymał Górną, Dolną i Średnią Piławę od księcia Bolka II Świdnickiego jako zastaw^[4][5].

Po bezpotomnej śmierci następcy majątek został kupiony przez członka rodu von Pogrell i był własnością rodziny do śmierci w 1631 ostatniego potomka rodu Bernarda von Pogrella. Przez krótki okres właścicielem był Nickel Tiechert, od którego posiadłość odkupił w 1674 Joachim von Seidlitz i był jej właścicielem do 1695. Przez następne pięć lat właścicielami majątku byli członkowie rodu Steinberg, a po nich od 1700 właścicielem został Zygmunt von Gladis (od jego nazwiska pochodzi nazwa Gladishof)^[5].

W 1830 właścicielem dóbr został hrabia von Tischirschky, które w 1842 za sumę 73 500 talarów zostały zakupione przez Karla Sadebecka^[6].

W 1860 nowym właścicielem piławskich dóbr został hrabia Wilhelm von Perponcher-Sedlnitzky, poseł pruski w Hadze, który w miejscu renesansowego dworu postawił pałac istniejący do dziś. W XIX w. majątek wraz Zamczyskiem kilkakrotnie zmieniał właściciela i na początku XX w. nabyła go Spółka Akcyjna Westbank-Liegnitz (Aktiengesellschaft Westbank-Liegnitz) z Korbielowa. Od 1927 właścicielem został radca prawny z Pragi Eberhard Mauve^[4][7]. Majątek Gladishof z folwarkiem z XIX w. wraz z parkiem krajobrazowym zajmował powierzchnię 792 hektarów^[4].

Po przejęciu tych terenów przez Polskę pałac wraz z gruntami przejęło państwowe gospodarstwo rolne (Państwowy Ośrodek Hodowli Zarodowej w Przerzeczynie-Zdroju), które doprowadziło do dewastacji zabudowań. W 1959 stan zachowania zabytku oceniano na 50%. W kolejnych latach niszczejący budynek pozostawał nieużytkowany^[7].

Zachowała się czworoboczna wieża z tarczami zegarowymi z głównym budynkiem, łuki Tudorów, kamienna fontanna oraz zabudowania stajni i obór. Wraz z postępującą dewastacją pałacu wyprowadzono z niego wyposażenie wnętrz. Tarasowate ukształtowanie terenu parku, w który wkomponowany jest pałac, uległo dewastacji.^[3].

Po upadku socjalizmu w Polsce w latach 90. XX w., właścicielami pałacu została spółka "Nova Polska majątek rolny Zamczysko". Właścicielami spółki jest małżeństwo Anna i Ryszard Malinowscy, którzy sukcesywnie zaczęli odnawiać pałac i przywracać mu stare piękno^[4]. Około 2006 rozpoczęto przy zabytku większe prace budowlane. Obecnie (2021) pałac jest już w znacznym stopniu wyremontowany. Zabytek otrzymał nowy dach, otynkowano część elewacji, wstawiono okna oraz wyremontowano wiele pomieszczeń pałacu. Pomieszczenia wyposażono w stylowe meble^[7]. Oczyszczono z samosiewek, nalotu i uporządkowano park przylegający od wschodu i południa do rezydencji wraz z odbudowaniem tarasów na skłonie wzgórza parkowego. Obecnie w pałacu urządzane są cykliczne imprezy kulturalne, np.: Wieczory patriotyczne 11 listopada, seminaria naukowe z zakresu hodowli bydła mięsnego rasy Charolaise, okolicznościowe spotkania i występy oraz istnieje możliwość organizowania imprez prywatnych z możliwością noclegu^{[3][4][8][9][3][4][10]}.

Opis

Pałac Gladishof zwany Zamczyskiem jest dwukondygnacyjną podpiwniczoną budowlą na planie prostokąta, z przybudówką od południowego zachodu, nad którą góruje wysoka, czworoboczna wieża w elewacji północnej, zakończona poszerzeniem na pseudomachikułach, którą zdobią kartusze herbowe oraz dwa zegary. Usytuowana od strony północnej wieża przykryta jest dachem czterospadowym pokrytym łupkiem a z jej wysokości rozciąga się piękny widok na okolicę i panoramę Gór Sowich. Bryła główna z częściowo użytkowym poddaszem nakryta jest dachem czterospadowym z lukarnami (korpus), pokrytym czarną dachówką ceramiczną i dachem płaskim (przybudówka). Dłuższe elewacje korpusu siedmioosiowe z centralnie usytuowanymi wejściami ozdobionymi portalami. Elewacja południowo-zachodnia pięcioosiowa, z trzyosiowym ryzalitem ozdobionym oknami z łukiem Tudorów w drugiej kondygnacji. Konygnacje oddzielone są od siebie gzymsem opasującym bryłę budowli^[7][11].

Układ wnętrz pałacu był trzytraktowy z holem przelotowym. Wystrój wnętrz po 1945 został wraz z podziałem wewnętrznym zniszczony i aktualnie stare podziały są rekonstruowane^[7].

Przy pałacu na tarasowo ukształtownym wzgórzu znajduje się zadbane krajobrazowe założenie parkowe o powierzchni 3,8 ha ze wzgórzem, na które prowadzą kamienne schody^[4]. Dawniej znajdował się w nim ogród zimowy, z którego zachowała się przyścienna fontanna^[5].

Galeria

• 

  Piława Górna, pałac od strony wschodniej (2021)

• 

  Piława Górna, pałac od strony południowej (2021)

• 

  Pałac Gladishof (Zamczysko) od strony południowo-wschodniej (2021)

• 

  Piława Górna, pałac od strony zachodniej (2021)

• 

  Piława Górna park przypałacowy z tarasami (2021)

• 

  Piława Górna park przypałacowy z tarasami podświetlony (2021)

• 

  Pałac w Pilawie Górnej - portrety właścicieli - powrót do tradycji

• 

  Pałac w Pilawie Górnej - Sala wysoka

• 

  Pałac w Pilawie Górnej - Sala wysoka gotowa na przyjęcie gości

• 

  Pałac w Pilawie Górnej - Sala lustrzana

• 

  Pałac w Pilawie Górnej - Sala lustrzana

• 

  Pałac w Pilawie Górnej - jedna z łazienek

• 

  180° panorama pałacu

Przypisy

Bibliografia

• Słownik geografii turystycznej Sudetów, Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie. Przedgórze Paczkowskie, t. 21 N-Ż, pod red. Marka Staffy, Wrocław: "I-Bis", 2008, ISBN 978-83-85773-93-1, s. 157