Pałankowate

Pałankowate
Phalangeridae[1]
O. Thomas, 1888[2]
Ilustracja
Przedstawiciel rodziny – kitanka lisia (Trichosurus vulpecula)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

ssaki niższe

(bez rangi)torbacze
Nadrząd

australotorbowe

Rząd

dwuprzodozębowce

Podrząd

workolotokształtne

Rodzina

pałankowate

Typ nomenklatoryczny

Phalanger Storr, 1780

Podrodziny

3 podrodziny – zobacz opis w tekście

Pałankowate[3] (Phalangeridae) – rodzina ssaków, torbaczy z rzędu dwuprzodozębowców (Diprotodontia). Obejmuje gatunki zamieszkujące środowiska leśne w Australii, Nowej Gwinei i kilku mniejszych wysp Indonezji[4][5].

Budowa

Są to średniej wielkości ssaki o długości ciała wynoszącej 60–120 cm[4]. Ciało mają krępe. Oczy ich kierują się ku przodowi, pysk jest krótki, łuki jarzmowe dobrze rozwinięte. Występuje 34-36 zębów[6], a więc zwykle mniej, niż u blisko spokrewnionych drzewnicowatych[7]. Zęby trzonowe określa się jako bunodontyczne. Na tułowiu występuje marsupium, dobrze rozwinięte i otwierające się do przodu. Ciało kończy znacznej długości ogon pokryty futrem i u większości gatunków chwytny. Większość gatunków rozwinęła chwytną dłoń, w której palce pierwszy i drugi położone są przeciwstawnie do kolejnych. Z kolei w kończynach dolnych występuje syndaktylia[6], ogólnie u dwuprzodozębowców drugi i trzeci palec stopy są zrośnięte, tylko pazury mają osobne[8].

Wzór zębowyICPM
34-36=3114
201-24


Systematyka

Pałankowate są blisko spokrewnione z drzewnicowatymi (Burramyidae), z którymi wydzielane są do nadrodziny Phalangeroidea[9]. Do rodziny należą następujące podrodziny[10][3]:

  • Trichosurinae Flynn, 1911 – kitanki,
  • Ailuropinae Flannery, Archer & Maynes, 1987 – kuskuśce,
  • Phalangerinae Thomas, 1888 – pałanki.

W sumie do pałankowatych zalicza się 6 rodzajów obejmujących 28 gatunków[6].

Opisano również wymarły rodzaj o niepewnej pozycji systematycznej i nie sklasyfikowany w żadnej z powyższych podrodzin[11]:

  • Eocuscus Case, Meredith & Person, 2009

Rozmieszczenie geograficzne

Pałankowate spotyka się w Australii, Nowej Gwinei oraz na pobliskich wyspach[6], jak Celebes, np. kuskusek sulaweski[12], czy zachodnie Moluki, jak Strigocuscus pelengensis[13].

Kitanka lisia zamieszkuje nie tylko lasy (eukaliptusowe, namorzynowe), ale i w siedzibach ludzkich. Pałanka gołoucha spotykana jest też w jaskiniach[6].

Pałankowate dobrze wspinają się. Są wszystkożercami, a na żer wychodzą w nocy bądź świtem i zmierzchem. Kitanka lisia preferuje spożywanie roślin uprawnych[6].

Rozmnażanie

Pałanka gołoucha

Ciąża u kitanki lisiej trwa 18 dni, u pałanki gołouchej tylko 13. Samica wydaje na świat jednego noworodka[6].

Status

Różne gatunki mają różny status IUCN. Przykładowo Strigocuscus pelengensis jest gatunkiem najmniejszej troski[13]. Niektórym nie grozi wyginięcie. Kuskusek sulaweski jest bliski zagrożeniu wyginięciem[12]. Jeszcze inne, jak kuskusiec reliktowy występujący tylko na dwóch mniejszych wyspach[14] czy pałanka opalona, są krytycznie zagrożone wyginięciem[15].

Niektóre pałankowate, jak kitanka lisia, są jadalne[6].

Przypisy

  1. ↑ Phalangeridae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ O. Thomas: Catalogue of the Marsupialia and Monotremata in the collection of the British Museum (Natural History). London: Printed by order of the Trustees, 1888, s. 126. (ang.).
  3. ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 11, 12. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  4. ↑ a b K. Helgen & S. Jackson: Family Phalangeridae (Cuscuses, Brush-tailed Possums and Scaly-tailed Possum). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 456. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
  5. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Phalangeridae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-24].
  6. ↑ a b c d e f g h Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 84.
  7. ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 83.
  8. ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 81.
  9. ↑ D. Edwards & M. Westerman, The Molecular Relationships of Possum and Glider Families as Revealed by Dna-Dna Hybridizations, Australian Journal of Zoology. 43(3):231–240
  10. ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 76–83. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  11. ↑ J. Case, R.W. Meredith & J. Person. A pre-Neogene phalangerid possum from South Australia. „Museum of Northern Arizona Bulletin”. 65, s. (661), 2009. (ang.). 
  12. ↑ a b Small Sulawesi Cuscus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-08-19] (ang.).
  13. ↑ a b Peleng Cuscus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-08-19] (ang.).
  14. ↑ Talaud Bear Cuscus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-08-19] (ang.).
  15. ↑ Telefomin Cuscus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-08-19] (ang.).

Bibliografia

  • Myers, P.: Phalangeridae. (On-line), Animal Diversity Web, 2002. [dostęp 2008-04-12]. (ang.).
  • Czesłąw Błaszak, Maciej Skoracki, Joanna Gliwicz, Infragromada: ssaki żyworodne niższe – Metatheria; torbacze – Marsupialia, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Trichosurus-vulpecula.jpg
Autor: Bryce McQuillan, Licencja: CC BY-SA 2.0

Brushtail Possum Trichosurus vulpecula with young Note: Author requires attribution by footnote if used on Wikipedia, footnote to link to his flickr page.

Suggested use:

<ref>Photo by [http://flickr.com/photos/15789734@N00 Bryce McQuillan]</ref>
Ground Cuscus cotswoldwildlifepark.jpg
Ground Cuscus at Cotswold Wildlife Park, Burford, Oxfordshire