Pałka wąskolistna

Pałka wąskolistna
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządliliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rządwiechlinowce
Rodzinapałkowate
Rodzajpałka
Gatunekpałka wąskolistna
Nazwa systematyczna
Typha angustifolia L.
Sp. Pl. 971 1753[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Kwiatostany pałki wąskolistnej
Szuwar pałki wąskolistnej

Pałka wąskolistna (Typha angustifolia, L.) – gatunek roślin należący do rodziny pałkowatych (Typhaceae). Gatunek szeroko rozprzestrzeniony. Rośnie dziko w Europie, Azji, Ameryce Północnej i niektórych krajach Afryki Północnej[5] W Polsce roślina na niżu jest dość pospolita, rzadko natomiast występuje w wyższych położeniach górskich[6].

Morfologia

Łodyga
Prosta, wzniesiona, sztywna, walcowata, wysokości od 1 do 2,5 m. Kłącza płożące się po podłożu[6].
Liście
Ciemnozielone, wzniesione, długości do 3 m, szerokości do 1 cm[7]. Dłuższe od łodygi, przy podstawie rynienkowate. Ponad połowa objętości liści to przestwory powietrzne, a tylko około 10% to tkanka asymilacyjna[8].
Kwiaty
Roślina jednopienna, rozdzielnopłciowa. Kwiatostan typu kolba – w górnej części kwiaty męskie, w dolnej żeńskie, zawsze nieznacznie oddalone od siebie[6].
Owoce
Jednonasienne orzeszki, z pęczkiem włosków okwiatu (w formie puchu).

Biologia i ekologia

Rozwój
Roślina kwitnie pomiędzy czerwcem a sierpniem, kwiaty zapylane są przez wiatr. Nasiona opatrzone aparatem lotnym przenoszone są przez wiatr, czasami również przez wodę. Kłącza i pędy najsilniej rozrastają się w maju i czerwcu. Rozmnaża się głównie przez nasiona, rozmnażanie wegetatywne odgrywa mniejszą rolę[6].
Siedlisko
Spotykana w wodach stojących i wolno płynących od oligotroficznych do eutroficznych (stawy jeziora, brzegi rzek, rowy), na podłożu gliniastym lub piaszczystym. Rośnie do głębokości 1,5 m. Znosi dosyć duże wahania poziomu wody. Zazwyczaj występuje masowo, tworząc duże szuwary, często tworzące pas roślinności przybrzeżnej najdalej wnikający w toń wodną. Ma duży udział w zarastaniu zbiorników wodnych, w sukcesji roślin wodnych zwykle stanowi jednak fitocenozę dość krótkotrwałą. Może bowiem rozwijać się tylko w siedliskach, na których jej korzenie i kłącza są stale zanurzone w wodzie. Gdy teren, na którym rośnie, ulegnie zlądowaceniu, pałka ginie, jej miejsce zajmują inne gatunki szuwarowe lub mszysto-turzycowe[6]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla zespołu Typhetum angustifoliae[9]. W porównaniu do pałki szerokolistnej jest przystosowana do wzrostu na większej głębokości. Oba gatunki rosnąc w wodzie głębokiej miały węższe liście, więcej biomasy przypadało na liście oraz zmniejszeniu ulga intensywność rozmnażania wegetatywnego. Przy głębokości powyżej 15 pałka wąskolistna uzyskuje przewagę w konkurencji, właśnie dzięki wąskim liściom oraz rozmnażaniu głównie metodą generatywną[10]. Niemniej, w niektórych regionach tak pałka wąskolistna, jak i szerokolistna, czy ich krzyżówki, zajmują siedliska o podobnej głębokości (która ponadto potrafi być zmienna sezonowo)[11].
Fizjologia
Transport gazów, O2 do korzeni i CO2 z korzeni do pędu odbywa się w wyniku konwekcji. Różnica ciśnień zmierzona dla roślin tego gatunku wynosiła 570 Pa. W efekcie gazy mogą poruszać się z prędkością do 3,5 cm3 min-1. Na tempo przemieszczania znacząco wpływa temperatura otoczenia oraz wilgotność względna. Nie obserwowano pływu światła na szybkość przemieszania gazów[12].
Oddziaływania międzygatunkowe
Zacieniony szuwar pałki wąskolistnej jest siedliskiem dla organizmów peryfitonowych o umiarkowanych wymaganiach świetlnych, głównie okrzemek, podczas gdy światłożądne gatunki, głównie z grupy zielenic zasiedlają go rzadziej. Jednym z częściej porastających pędy pałki wąskolistnej gatunków okrzemek jest Eunotia lunaris[13].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 30[14].

Nazewnictwo

W polskim nazewnictwie ludowym i tradycyjnym funkcjonowały następujące nazwy: kijki, pałka mała, pałka mniejsza, pałka wodna, rogoża wąskolistna, rogóżka. Część z nich dotyczy też innych przedstawicieli rodzaju. Nazwy typhe używał Teofrast. Nawiązuje ona do oparów (typhos – 'dym, mgła, opary'). Naukowa nazwa gatunkowa to zestawienie łacińskich słów angustus – 'wąski' i folium – 'liść'[15].

Zastosowanie

Pałka wąskolistna jest uprawiana jako roślina ozdobna w oczkach wodnych i stawach. Jest całkowicie mrozoodporna. Rozmnaża się z nasion lub przez podział na wiosnę. Ponieważ rozrasta się intensywnie, można ją sadzić w miejscach, w których da się kontrolować jej rozrastanie się [16].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-03] (ang.).
  3. ↑ The Plant List. [dostęp 2015-02-03].
  4. ↑ Typha angustifolia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  5. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-02-03].
  6. ↑ a b c d e Zbigniew Podbielkowski, Henryk Tomaszewicz: Zarys hydrobotaniki. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1979. ISBN 83-01-00566-1.
  7. ↑ Stanisław Kłosowski, Grzegorz Kłosowski: Rośliny wodne i bagienne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2007, seria: Flora Polski. ISBN 978-83-7073-248-6.
  8. ↑ J. Pazourek. The volumes of anatomical components in leaves of typha angustifolia L. and typha latifolia L.. „Biologia Plantarum”. 19 (2), s. 129-135, marzec 1977. DOI: 10.1007/BF02926750 (ang.). 
  9. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: PWN, 2006.
  10. ↑ James B. Grace, Robert G. Wetzel. Niche differentiation between two rhizomatous plant species:Typha latifoliaandTypha angustifolia. „Canadian Journal of Botany”. 60 (1), s. 46–57, 1982. DOI: 10.1139/b82-007. ISSN 0008-4026 (ang.). 
  11. ↑ Andrew McKenzie-Gopsill, Heather Kirk, Wendy Van Drunen, Joanna R. Freeland, Marcel E. Dorken. No evidence for niche segregation in a North American Cattail (Typha) species complex. „Ecology and Evolution”. 5 (2), s. 952–961, maj 2012. Wiley-Blackwell. DOI: 10.1002/ece3.225. ISSN 2045-7758 (ang.). 
  12. ↑ Malene Bendix, Troels Tornbjerg, Hans Brix. Internal gas transport in Typha latifolia L. and Typha angustifolia L. 1. Humidity-induced pressurization and convective throughflow. „Aquatic Botany”. 49 (2-3), s. 75–89, 1994. DOI: 10.1016/0304-3770(94)90030-2. ISSN 03043770 (ang.). 
  13. ↑ Beata Mesyasz , Natalia Kuczyńska-Kippen. Periphytic algal communities: A comparison of Typha angustifolia L. and Chara tomentosa L. beds in three shallow lakes (West Poland). „Polish Journal of Ecology”. 54 (1), s. 15–27, 2006 (ang.). 
  14. ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2014, s. 611. ISBN 978-83-01-14342-8.
  15. ↑ Ireneusz R. Moraczewski, Barbara Sudnik-Wójcikowska, Bożena Dubielecka, Lucjan Rutkowski, Kazimierz A. Nowak, Wojciech Borkowski, Halina Galera: Flora ojczysta — gatunki pospolite, chronione, ciekawe... (CD-ROM: Atlas roślin, słownik botaniczny i multimedialne klucze do oznaczania). Warszawa: Wydawnictwo Stigma, 2000. (pol.)
  16. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  17. ↑ Metoda oceny i klasyfikacji rzek na podstawie makrofitów. W: Krzysztof Szoszkiewicz, Janina Zbierska, Szymon Jusik, Tomasz Zgoła: Makrofitowa Metoda Oceny Rzek: Podręcznik metodyczny do oceny i klasyfikacji stanu ekologicznego wód płynących w oparciu o rośliny wodne. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2010, s. 60–68. (pol.)

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Typha angustifolia Nyvky.JPG
Autor: Аимаина хикари, Licencja: CC BY-SA 3.0
Typha angustifolia in Nyvky park, Kiev, Ukraine
Typha angustifolia2.JPG
(c) I, Don Pedro28, CC-BY-SA-3.0
Typha angustifolia, from Bílé Karpaty Mountains, Rasová near Starý Hrozenkov, Czech Republic