Państwowa Komisja do spraw wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego poniżej lat 15

Państwowa Komisja do spraw wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego poniżej lat 15 – organ państwowy zwany potocznie państwową komisją do spraw pedofilii^[1], ustanowiony w Polsce na mocy ustawy z dnia 30 sierpnia 2019 r. o Państwowej Komisji do spraw wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego poniżej lat 15. Jej pierwszego członka powołano 15 maja 2020. Pełny skład zaprzysiężono 24 lipca 2020^[2].

Ustawa

Ustawa o Państwowej Komisji do spraw wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego poniżej lat 15 weszła w życie 29 września 2019^[3][4][5]. Zadaniem komisji jest m.in.:

• wydawanie postanowień o wpisie do Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym,
• zawiadamianie odpowiednich organów o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego poniżej lat 15 (nazwanego w ustawie „przestępstwem pedofilii”),
• powiadamianie o przypadkach niezawiadomienia właściwego organu o podejrzeniu „przestępstwa pedofilii”,
• identyfikowanie zaniedbań i zaniechań w wyjaśnianiu przypadków nadużyć seksualnych,
• prowadzenie działalności prewencyjnej i edukacyjnej^[6].

Ma ona zająć się zdarzeniami w różnych podmiotach, państwowych i prywatnych, w tym nadużyciami w Kościele katolickim^[6].

Ustawa zobowiązuje komisję sporządzania co rok jawnego raportu z działalności zawierającego „wnioski i rekomendacje dla organów państwa, organizacji i podmiotów w zakresie zapobiegania nadużyciom seksualnym i ich zwalczania, a także podejmowania działań umożliwiających pociągnięcie do odpowiedzialności sprawców tych nadużyć” (art. 4 ust. 2 pkt 1). Pierwszy raport miał się ukazać do września 2020, lecz nowelizacja ustawy dokonana ustawą z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2^[3][5] przesunęła ten termin o wiele miesięcy (określa to przepis w brzmieniu: „Art. 51. Pierwszy raport Komisja opracowuje i udostępnia w terminie roku od dnia powołania jej członków.”)^[6].

W skład Komisji wchodzi 7 osób. Trzech członków komisji powołuje Sejm, jednego Senat, po jednym: prezydent, premier i rzecznik praw dziecka^[6]. Na mocy nowelizacji ustawy z maja 2020 obniżono wymagania względem kandydatów, umożliwiając zasiadanie w niej osobom bez wyższego wykształcenia^[7].

Komisja jest organem kadencyjnym i czas urzędowania jej składu wynosi 7 lat.

Zabiegi organizacyjne wokół pierwszego składu komisji

Do maja 2020 nie obsadzono żadnego miejsca w komisji^[7][8]. Pierwszym członkiem Komisji został 15 maja 2020 Błażej Kmieciak powołany na to stanowisko przez Rzecznika Praw Dziecka Mikołaja Pawlaka^[1]. Nominację tę ogłoszono 18 maja 2020 po emisji filmu Zabawa w chowanego przedstawiającego m.in. zaniedbania władz państwowych w sprawie walki z pedofilią^[4].

21 maja 2020 ogłoszono, że prezydent RP Andrzej Duda powołał w skład komisji Justynę Kotowską, psycholożkę z Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie^[9].

Kolejnymi członkami zostali:

• Elżbieta Malicka (z rekomendacji prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego) – nauczycielka i wychowawczyni, odznaczona Orderem Odrodzenia Polski i Medalem Zasłużony Kulturze „Gloria Artis”;
• Agnieszka Rękas (wybrana przez Senat głosami Koalicji Obywatelskiej, PSL i bezpartyjnych senatorów) – sędzia w stanie spoczynku, dawniej orzekała w sprawach karnych;
• Hanna Elżanowska (wybrana przez Sejm) – biegła sądowa w zakresie diagnostyki psychologicznej dzieci i młodzieży, pracowała też jako specjalistka w dziedzinie seksuologii;
• Barbara Chrobak (wybrana przez Sejm) – biegła sądowa w zakresie badania dokumentów i analizy kryminologicznej pisma, założycielka Fundacji Dobro Dziecka Cel Najwyższy;
• Andrzej Nowarski (wybrany przez Sejm) – radca prawny, mający także doświadczenie zawodowe na stanowisku Pełnomocnika Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego do spraw uprawnień artysty zawodowego.

Po powołaniu siedmiu członków rozpoczęły się prace związane z powołaniem i organizacją Urzędu Państwowej Komisji ds. wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego poniżej lat piętnastu. Przewodniczącym Komisji został Błażej Kmieciak. Obsługę merytoryczną, administracyjną i biurową zapewniają pracownicy Urzędu Państwowej Komisji ds. wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego poniżej lat 15.

Początek działalności

Komisja rozpoczęła pracę w listopadzie 2020^[10]. Zgłoszenia o nadużyciach wpłynęły już w pierwszych dniach pracy Komisji, jedną z nich, dotyczącą tuszowania przestępstw seksualnych przez jednego z księży diecezji tarnowskiej, przekazał ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski^[11].

W grudniu 2020 komisja postanowiła skierować dwadzieścia wniosków do prokuratury. Za pierwszym razem poszło o molestowanie dzieci przez osoby bliskie (kazirodztwo) lub – w mniejszej części tych zawiadomień – przez księży^[12][13][14].

Przypisy