Państwowa Nagroda Literacka

Członkowie jury Państwowej Nagrody Literackiej w 1935. Od lewej: Władysław Zawistowski, Leopold Staff, Józef Ujejski, Leon Pomirowski, Wincenty Rzymowski.

Państwowa Nagroda Literacka (znana także jako Nagroda Literacka Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego lub Nagroda Literacka MWRiOP) – jedna z najważniejszych[1][2] nagród polskich okresu międzywojennego w dziedzinie literatury. Przyznawana była od 1925 za dzieło opublikowane w ciągu ostatnich trzech lat. Nagrodę przyznawało pięcioosobowe jury konkursowe, w którego skład wchodzili trzej przedstawiciele największych związków twórców oraz krytyk i reprezentant ministerstwa, wybierani przez aktualnego ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego[3].

W 1933 wprowadzono modyfikację, przyznając nagrodę za całokształt twórczości, ze szczególnym uwzględnieniem ostatnich pięciu lat[4]. Element pieniężny nagrody był sukcesywnie zmieniany, dochodząc do 20 tys. zł w 1930, podczas gdy w 1925 wynosił jedynie 5 tys. zł[5][6]

Laureatem pierwszej nagrody (18 stycznia 1925) był Stefan Żeromski (za Wiatr od morza)[7][8]. W latach późniejszych nagroda przyznawana była w grudniu. Ostatnim laureatem nagrody w okresie II RP był Artur Górski, którego w grudniu 1938 nagrodzono „za wieloletnią działalność pisarską”[5]

MWRiOP przyznawało też podobne nagrody w zakresie sztuk plastycznych i muzyczych[4].

Nagroda o zbliżonej nazwie (Odznaka Nagrody Państwowej w dziedzinie literatury, często określana potocznie jako Państwowa Nagroda Literacka[9][10][11]), była także przyznawana w okresie PRL-u przez Ministerstwo Sztuki i Kultury jako podzielna i trzystopniowa[12].

Laureaci

Wręczenie Kazimierze Iłłakowiczównie Państwowej Nagrody Literackiej za rok 1934 przez ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego Wacława Jędrzejewicza w styczniu 1935

Przypisy

  1. ↑ Osnowa Nr 1-6, Wydawnictwo Łódzkie, 1981, s. 94 [dostęp 2021-07-02], Cytat: Najwyższym autorytetem cieszyła się niewątpliwie Nagroda Literacka Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, ufundowana w roku 1925, zwana też Państwową Nagrodą Literacką (pol.).
  2. ↑ Janusz Kostecki, Z dziejów mecenatu kulturalnego w Polsce: studia, Biblioteka Narodowa, 1999, s. 218, ISBN 978-83-7009-376-1 [dostęp 2021-07-02], Cytat: Najważniejsza była Państwowa Nagroda Literacka (właściwie: nagroda ministra WRIOP.) (pol.).
  3. ↑ a b c Jazienicki, Zbigniew, Kiljan, Konrad. Niepodległa Polska – nowoczesna literatura? MUZEUM JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO w Sulejówku. 2020-09-25 ISBN 978-83-63872-28-1 [1].
  4. ↑ a b http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WMP19332960327/O/M19330327.pdf.
  5. ↑ a b c Nowa książka, Wydawnictwo Księgarni Trzaski, Everta i Michalskiego, 1938, LIII [dostęp 2021-07-04], Cytat: 22. XII. 1938. Państwowa nagroda literacka (zł 5000): Artur Górski, za wieloletnią działalność pisarską, a w szczególności twórczość lat ostatnich, poruszającą podstawowe zagadnienia współczesnego życia polskiego w sposób głęboki, rzetelny (pol.).
  6. ↑ Stefan Żółkiewski, Kultura literacka (1918-1932)., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1973, s. 192 [dostęp 2021-07-04], Cytat: Początkowo nagroda wynosiła 5000 zł, w 1927 r. podniesiono ją do 10 000, w 1929 do 15 000, a w 1930 – do 20 000 zł (pol.).
  7. ↑ a b Kronika dziejów Polski, R. Kluszczyński, 1995, s. 252, ISBN 978-83-86328-34-5 [dostęp 2021-07-02] (pol.).
  8. ↑ a b Stanisław Eile, Stanisław Kasztelowicz, Stefan Żeromski, kalendarz życia i twórczości, Wydawnictwo Literackie, 1976, s. 562 [dostęp 2021-07-02] (pol.).
  9. ↑ Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. T. 6. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1999, s. 49, 530, 531. ISBN 83-02-07446-2.
  10. ↑ Krystyna Heska-Kwaśniewicz: „Pisarski zakon”. Biografia literacka Gustawa Morcinka. Katowice: Instytut Śląski, 1988, s. 20. Cytat: Najwybitniejszym utworem Morcinka z tamtych lat stał się „Pokład Joanny” (...). Dostał za nią autor w roku 1951 Państwową Nagrodę Literacką II stopnia. Spójrzmy, kto dostał wówczas nagrody i za co. Rok wcześniej Leon Kruczkowski za „Niemców” (I stopnia), ale Tadeusz Konwicki za „Przy budowie” (III stopnia), Jan Wilczek za „Numer 16 produkuje” (III stopnia), Wiktor Woroszylski za zbiór wierszy „Śmierci nie ma” oraz za „Poemat o generale Świerczewskim” (III stopnia), Bogdan Hamera za powieść „Na przykład Plewa” (III stopnia). Równocześnie z Morcinkiem: Halina Rudnicka za powieść „Uczniowie Spartakusa” (II stopnia), Janina Broniewska za „Ogniwo” (III stopnia), Aleksander Ścibor-Rylski za „Węgiel” (III stopnia).
  11. ↑ Krzysztof Obremski, Krzysztof Obremski, Pamiętnik Literacki: Z. 4 (2003), Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, 2003 [dostęp 2021-07-04], Cytat: Chociaż autorka za swą książkę wyróżniona została w 1953 r. Państwową Nagrodą Literacką III stopnia.
  12. ↑ Literatura polska 1918-1975. T. 3, cz. 1. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1975, s. 93–97.
  13. ↑ a b c d e f Literatura polska 1918-1932. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1975, s. 39. Cytat: W 1925 r. otrzymał ją Stefan Żeromski za Wiatr od morza, w 1926 Kornel Makuszyński za Pieśń o Ojczyźnie, w 1927 Leopold Staff za Ucho igielne, w 1928 Juliusz Kaden-Bandrowski za nowele W cieniu zapomnianej olszyny, w 1929 Ferdynand Goetel za Serce lodów, w 1930 Jerzy Szaniawski za Adwokata i róże, w 1931 Wacław Berent za część Nurtu i wreszcie w 1932 Karol Hubert Rostworowski za Niespodziankę.
  14. ↑ a b c Józef Kazimierski, Kultura Warszawy: materiały sesji naukowej, 19–20 stycznia 1978 r., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 132, ISBN 978-83-01-00063-9 [dostęp 2021-07-02] (pol.).
  15. ↑ Lesław Eustachiewicz, Miedzy współczesnością a historią, Pax, 1973, s. 45 [dostęp 2021-07-02], Cytat: Rezonans trwały zdobyło Ucho igielne (nagrodzone w r. 1927 państwową nagrodą literacką) (pol.).
  16. ↑ Andrzej Garlicki, Encyklopedia historii Drugiej Rzeczypospolitej, Wiedza Powszechna, 1999, s. 145, ISBN 978-83-214-1101-9 [dostęp 2021-07-02], Cytat: Miasto mojej matki (1925) i W cieniu zapomnianej olszyny (1926), uhonorowanych 1928 państw. nagrodą lit. (pol.).
  17. ↑ a b c d e Za 1936 rok. „Nowa książka”. 3, s. XXXIX, 1936. Cytat: Poprzednio nagrodę tę otrzymali: 1925 Żeromski; 1926 Makuszyński; 1927 Staff; 1928 Kaden-Bandrowski; 1929 F. Goetel; 1930 J. Szaniawski; 1931 K.H. Rostworowski; 1932 W. Berent; 1933 M. Dąbrowska; 1934 K. Iłłakowiczówna. 
  18. ↑ Twórczość, RSW „Prasa-Książka-Ruch”, 1970, s. 129 [dostęp 2021-07-05], Cytat: Za sztukę Adwokat į róże otrzymał już w 1930 roku Państwową Nagrodę Literacką (pol.).
  19. ↑ Stanisław Kukurowski, Inspiracje oświeceniowe w literaturze polskiej lat 1918–1981, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1995, s. 47, ISBN 978-83-229-1206-5 [dostęp 2021-07-02], Cytat: opowieści biograficzne Berenta... zostały nagrodzone państwową nagrodą literacką za 1932 r. (pol.).
  20. ↑ Marian Zaczyński, Repetycje i rewizje. Nad twórczością Wacława Berenta, „Ruch Literacki”, 21 (3 (120)), 1980, ISSN 0035-9602 [dostęp 2021-07-02], Cytat: w związku z przyznaniem Berentowi Państwowej Nagrody Literackiej za Wywłaszczenie muz – fragm. Nurtu – w roku 1932.
  21. ↑ Ewa Guderian-Czaplińska, Teatralna Arkadia: poznańskie teatry dramatyczne 1918-1939, Wydawnictwo Naukowe UAM, 2004, s. 223, ISBN 978-83-232-1372-7 [dostęp 2021-07-02], Cytat: Jego miejsce w gronie najbardziej znaczących twórców ugruntowała Państwowa Nagroda Literacka, jaką otrzymał w 1932 roku za Niespodziankę (pol.).
  22. ↑ Ryszard Nycz, Jerzy Jarzębski, Lektury polonistyczne: II wojna światowa. Dwudziestolecie międzywojenne, Instytut Filologii Polskiej, 1997, s. 83, ISBN 978-83-7052-937-6 [dostęp 2021-07-02], Cytat: W 1932 roku przyznana Rostworowskiemu właśnie za Niespodziankę Państwowa Nagroda Literacka (pol.).
  23. ↑ Heszel Klepfisz, Przedwojenny świat przez pryzmat młodego Żyda polskiego: eseje 1931-1937, Eran Reut, 1999, s. 29 [dostęp 2021-07-03], Cytat: Państwowa nagroda literacka za rok 1931 została przyznana Karolowi Hubertowi Rostworowskiemu za utwór dramatyczny pt. «Niespodzianka». (pol.).
  24. ↑ Jerzy Gembicki, Zbigniew Mitzner, Wzdłuż dalekiego brzegu: wybór reportaży z lat międzywojennych, Czytelnik, 1966, s. 732 [dostęp 2021-07-02], Cytat: W roku 1933 otrzymała Państwową Nagrodę Literacką za swe największe dzieło „Noce i dnie” (pol.).
  25. ↑ Wręczenie nagrody Iłłakowiczównie. „Nowy Kurier”. 15, s. 1, 1935. Cytat: Warszawa, 17. 1. (Pat.) W dniu 16 stycznia minister W. R. i O. P. W. Jędrzejewicz w obecności członków sądu konkursowego doręczył p. K. Iłłakowiczównie w gmachu Min. przyznaną jej nagrodę literacką i wygłosił krótkie przemówienie. 
  26. ↑ Edward Kozikowski, Więcej prawdy niż plotki: wspomnienia o pisarzach czasów minionych, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1964, s. 148 [dostęp 2021-07-02], Cytat: W roku 1935 ukazała się nowa powieść Nałkowskiej Granica, odznaczona zaraz po wyjściu z druku państwową nagrodą literacką (pol.).
  27. ↑ Bartłomiej Szleszyński: Kazimierz Wierzyński. culture.pl, czerwiec 2003. [dostęp 2021-07-02]. (pol.).
  28. ↑ Wacław Borowy (1890-1950). /www.bilp.uw.edu.pl. [dostęp 2021-07-02]. (pol.).

Media użyte na tej stronie

Państwowa Nagroda Literacka 1934 dla Kazimiery Iłłakowiczówny (wręczona w styczniu 1935).jpg
Minister Wacław Jędrzejewicz wręcza Państwową Nagrodę Literacką za rok 1934 Kazimierze Iłłakowiczównie. Na drugim planie widoczni m.in.: profesor Józef Ujejski (pierwszy z lewej), Wacław Sieroszewski (pierwszy z prawej), Leopold Staff (czwarty z lewej), Leon Pomirowski.
Państwowa nagroda literacka 1935, członkowie jury.jpg
Siedzą od lewej: Władysław Zawistowski, Leopold Staff, profesor Józef Ujejski, Leon Pomirowski, Wincenty Rzymowski.
Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny