Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Antoniego Malczewskiego w Sokalu

Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Antoniego Malczewskiego w Sokalu
— gimnazjum / liceum ogólnokształcące —
Gmach gimnazjum w Sokalu (ok. 1914)
Państwo	II Rzeczpospolita
Miejscowość	Sokal
Adres	ul. Tadeusza Kościuszki 80
Data założenia	1906
Patron	Antoni Malczewski
Położenie na mapie Polski w 1939 r. (c) Lukasb1992 z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0 Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Antoniego Malczewskiego w Sokalu
50°28′37,621″N 24°16′32,048″E/50,477117 24,275569

Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Antoniego Malczewskiego w Sokalu – polska szkoła z siedzibą w Sokalu w okresie II Rzeczypospolitej, od 1938 o statusie gimnazjum i liceum ogólnokształcącego.

Gmach gimnazjum w 2012

Historia

W okresie zaboru austriackiego rozporządzeniem z 21 sierpnia 1906 cesarz Franciszek Józef I zezwolił na utworzenie C. K. Gimnazjum z polskim językiem wykładowym w Sokalu, a reskryptem z 23 sierpnia 1906 minister wyznań i oświecenie polecił otworzyć I klasę w 1906^[1][2][3]. Do powstania szkoły przyczynili się ówczesny burmistrz miasta, Eugeniusz Wysoczański oraz tamtejszy poseł Wincenty Kraiński^[1][2]. Docelowo planowano otworzyć kolejno wszystkie klasy gimnazjalne do 1913^[1]. Od początku istnienia gimnazjum dyrektorem był przez wiele lat Henryk Kopia^[1].

Do grudnia 1906 gimnazjum było ulokowane w siedzibie szkoły ludowej^[1], następnie przeprowadzany był do własnego budynku^[1]. Później mieściło się w budynku głównym oraz w domu Łukaszczuka naprzeciw^[4], następnie także w domu Glińskiego^[5], następnie również w domu Prusa^[6]. Z wykorzystywanych dotąd czterech lokalizacji gimnazjum położonych w przedmieściu Zabuże, na początku roku szkolnego 1910/1911 przeniesiono zakład do centrum miasta i ulokowano w nowym oraz w starym gmachu C. K. Seminarium sokalskiego, zaś w lipcu 1910 rozpoczęto budowę własnego gmachu^[7]. Budowę ukończono w grudniu 1911, a boisko w maju 1912^[8][2]. Front gmachu miał 70 metrów szerokości^[2] i był dwupiętrowy^[9]. Gimnazjum funkcjonowało w nowej siedzibie przy ul. Tadeusza Kościuszki od roku szkolnego 1911/1912^[2].

Z powodu I wojny światowej gimnazjum było nieczynne w roku szkolnym 1914/1915 (od 1 sierpnia 1914 w gmachu szkoły stacjonował batalionu austriackiego 55 pułku piechoty, od 25 sierpnia trwała okupacja rosyjska, a później trwały walki o miasto) i 1915/1916 (od 7 września 1915 działał szpital)^[10][3]. W roku szkolnym 1916/1917 podjęto naukę^[11]. Kolejny rok szkolny rozpoczęto 1 października 1917 w budynku C. K. Seminarium Nauczycielskiego Męskiego^[12]. Od 7 września 1915 do 10 czerwca 1918 gmach gimnazjalny był zajmowany przez szpital zakonu niemieckiego^[13]. 10 września 1918 rozpoczęto nowy rok szkolny^[14]. Po wybuchu wojny polsko-ukraińskiej i objęciu rządów w powiecie przez Ukraińców od 1 listopada 1918 zostało otwarte gimnazjum ukraińskie, a nowym kierownikiem 19 listopada został Jarosław Biłeńki, a na początku 1919 ks. Zachariasz Lewicki^[14]. Dotychczasowy dyrektor Kopia był objęty aresztem domowym od 23 listopada d 6 grudnia 1918, zaś jego mieszkanie częściowo zajęto na kwaterę wojskową^[14]. W styczniu 1919 został aresztowany i grożono mu wywiezieniem do obozu internowanych, po czym został zwolniony^[14]. 15 stycznia 1919 został usunięty ze swojego mieszkania, zajętego przez komendę armii^[14]. W lutym i w kwietniu 1919 dyrektor Kopia był ponownie aresztowany^[14]. Poza nim i prof. Władysławem Żurawskim pozostali polscy nauczyciele uczyli wówczas w ojczystym języku, lecz żądano by docelowo nauczali w języku ruskim^[14]. Aresztowani byli również miejscowi księża Boryszko i Ornatowski^[14]. 17 maja 1918 wojska polskie gen. Józefa Hallera wyzwoliły Sokal^[14]. Wobec tego nieczynny w roku szkolnym 1918/1919 zakład we wcześniejszym charakterze^[3], podjął ponownie pracę i prowadzono egzaminy do lipca 1919^[14].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości władze II Rzeczypospolitej utworzyły Państwowe Gimnazjum męskie w Sokalu^[15][3]. Budynek gmachu szkoły przeszedł na własność Skarbu Państwa^[16]. Przy nim istniała sala gimnastyczna i boisko, a także ogród kwiatowy^[17][18]. W roku szkolnym 1925/1926 gimnazjum miało charakter biurkacyjny z rozgałęzieniem na oddziały neoklasyczne i matematyczno-przyrodnicze w klasach VII i VIII^[3]. W 1926 prowadzono osiem klas w 13 oddziałach, w których uczyło się 476 uczniów płci męskiej oraz 24 płci żeńskiej^[3].

W latach 20. gimnazjum funkcjonowało przy ulicy Tadeusza Kościuszki 26^[3], w latach 30. pod numerem 80^{[19][20][21][22][23]}. Dla potrzeb uczniów gimnazjum działały bursy: polska Bursa im. Adama Mickiewicza przy ulicy Szlacheckiej 46 (od 1936/1937 przy ulicy Jana III Sobieskiego 4, w 1938/1939 pod numerem 14 tejże) oraz ruskie: bursa filii Ruskiego Towarzystwa Pedagogicznego^[24], później Bursa im. św. Mikołaja przy ulicy Szlacheckiej 45, a początkowo tymczasowo także bursa/stancja uhrynowska przy ul. Szaszkiewicza^{[25][26][27][28][29][30][31][32][33][34]}.

Od roku szkolnego 1936/1937 zakład był określany jako „Państwowe Gimnazjum Koedukacyjne Nr. 587 im. Antoniego Malczewskiego w Sokalu”^[35]. Zarządzeniem Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Wojciecha Świętosławskiego z 23 lutego 1937 „Państwowe Gimnazjum im. Antoniego Malczewskiego w Sokalu” zostało przekształcone w „Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Antoniego Malczewskiego w Sokalu” (państwową szkołę średnią ogólnokształcącą, złożoną z czteroletniego gimnazjum i dwuletniego liceum), a po wejściu w życie tzw. reformy jędrzejewiczowskiej szkoła miała charakter koedukacyjny, a wydział liceum ogólnokształcącego był prowadzony w typie humanistycznym^[36].

Dyrektorzy

• Henryk Kopia (kier. od 01.IV.1906^[1], dyr. od 22.IX.1906^[1], urlopowany 1925/1926^[37][3], 1926/1927^[38]; celem zorganizowania i kierowania Państwowej Biblioteki Pedagogicznej Okręgu Szkolnego Lwowskiego we Lwowie^[39])
  • Jarosław Biłeńki – okupacja ukraińska (kier. od 19.XI.1918)^[14]
  • ks. Zachariasz Lewicki – okupacja ukraińska (kier. 30.I.-20.II.1919)^[14]
• Urban Przyprawa (kier. 1925/1926^{[37][40][41][3]}, 1926/1927^[42]; dyr. od 01.XII.1927^[43][44]. do poł. 1934^[45])
• Władysław Vitek (p.o. od 13.X.1934^[46][20], dyr. od 1936/1937 do 1939^[47][48][49]

Nauczyciele

• Julian Przyboś – polski nauczyciel (-1925)
• Józef Rec – polski nauczyciel (1928-1932)
• ks. Mirosław Ripecki – katecheta greckokatolicki (1921)
• Jakub Sandel
• Władysław Żurawski – nauczyciel rysunku i in. (1913-1939)

Uczniowie i absolwenci

Absolwenci

• Bazyli Roman Czernecki – polski nauczyciel (1923)
• Iwan Kłymów – ukraiński działacz nacjonalistyczny (1929)
• Teofil Szurkowski – polski oficer (1917)
• Eustachy Talarski – polski oficer (1914)
• Hieronim Eugeniusz Wyczawski – polski duchowny (1937)

Uczniowie

• Stanisław Malec – polski fizyk
• Bazyli Sydor – ukraiński wojskowy

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Sprawozdania szkolne gimnazjum zdigitalizowane i opublikowane w Podkarpackiej Bibliotece Cyfrowej