Państwowy Zakład dla Umysłowo Chorych w Kulparkowie

Państwowy Zakład dla Umysłowo Chorych w Kulparkowie
Ilustracja
Data założenia1875
Typ szpitalaspecjalistyczny
Państwo II Rzeczpospolita
AdresLwów–Kulparków
Położenie na mapie Polski w 1939 r.
Ziemia49°49′01,4″N 23°59′25,5″E/49,817056 23,990417

Państwowy Zakład dla Umysłowo Chorych w Kulparkowie – placówka lecznicza we Lwowie–Kulparkowie.

Historia

W okresie zaboru austriackiego w ramach autonomii galicyjskiej Zakładu dla Chorych Umysłowych na Kulparkowie został otwarty w 1875[1][2][3]. W maju tego roku został przeniesiony ze Szpitala Powszechnego we Lwowie do osobnego gmachu w dzielnicy miasta Kulparków[4][5]. Inicjatywę powstania Zakładu wysunął Sejm Krajowy[5], który uchwałami z 28 maja 1875 oraz z 11 października 1878 nadał placówce statut tudzież etat posad i płac[4]. Bezpośrednim inicjatorem był Cezary Emil Haller.

Projekt pawilonów Zakładu wykonał architekt Adolf Kuhn. Kaplicę tamże zaprojektował Gustaw Bisanz. Zakład był przeznaczony do leczenia osób z obszaru Galicji[5]. W zamiarze miał stanowić placówkę dla ok. 350 pacjentów[5]. Po 1875 powstały dwa pawilony, na ok. 30 chorych każdy[2]. Na początku 1904 w Zakładzie przebywało ok. 1000 chorych (w tym czasie szacowano, że w całej Galicji żyje ok. 7000 osób umysłowo chorych)[2]. Wówczas informowano o rozszerzeniu zakładu o 500 łóżek[2]. Plany przygotował wtedy Adolf Kamienobrodzki[2]. W latach 1904-1905 dokonano powiększenia infrastruktury zakładu kosztem 1,5 mln koron[6]. Powstały wówczas nowe pawilony (projektant Zygmunt Kędzierski), zainstalowano wodociągi, ogrzewanie centralne, własną kanalizację, tor kolejowy, powstała wieża wodna, a całością budowy kierował inż. Kamienobrodzki[6]. Według stanu z 1912 ilość chorych w Zakładzie wynosiła 3330[4]. W 1914 Zakład był urządzony dla 1111 chorych[4]. W 1920 nowe dwa pawilony zaprojektował Adolf Kamienobrodzki.

Przed 1914 nazwa instytucji brzmiała: Krajowy Zakład dla Obłąkanych w Kulparkowie pod Lwowem[4]. W tym czasie prócz dyrektora funkcjonował zarząd, a ponadto służba lekarska, służba duchowna, służba administracyjna, służba etatowa i osoby nieetatowe[4]. Przy Zakładzie stworzono infrastrukturę w wielu dziedzinach, zapewniającą m.in. żywność[5]. W pobliżu powstał też cmentarz[5].

Od początku istnienia (1875) pełniącym obowiązki dyrektora Zakładu był dr Bolesław Głowacki[7]. Od około 1880 do 1901 jego dyrektorem został Gustaw Neusser[3]. W latach 1902–1919 i 1925–1927 dyrektorem był Roman Zagórski. W 1914 dyrektorem był dr Władysław Kohlberger[4]. Od około 1879 do około 1906 rządcą zakładu był Stanisław Fanti[8][9].

W Zakładzie pracowali też Józef Hornowski, Antoni Feliks Mikulski, Józef Władysław Bednarz, Ludomir Sedlaczek-Komorowski. W okresie II Rzeczypospolitej instytucja działała do 1939 jako Państwowy Zakład dla Umysłowo Chorych w Kulparkowie[10][11]. Do tego czasu w zakładzie pracowali lekarze: dr Aleksander Wacyk[12], dr Stefan Cielmirski, Stanisław Cwynar, dr Karolina Diaczek, dr Jakub Ehrlich, dr Bronisława Hubertówna, dr Wanda Jedlińska-Schneid, dr Bronisław Kostkiewicz, dr Hipolit Latyński (neurolodzy i psychiatrzy) oraz Teofil Cholewa (lekarz wszech nauk lekarskich)[13].

Kapelanami w Zakładzie byli: ks. Michał Rękas, ks. Mykoła Jarosewycz (ojciec Ireny).

W Zakładzie przebywał na leczeniu: Adam Chmielowski (1881-1882)[3], Izydor Dzieduszycki (zmarł tam w 1888), Paulina Szalitówna (zmarła tam w 1920), mjr Feliks Jaworski[14].

Podczas II wojny światowej i trwającej okupacji niemieckiej zarząd nad szpitalem pełnił Jost Walbaum[15]. Od 1940 w Zakładzie byli zatrudnieni: Bolesław Ałapin, Helena Słoniewska, Maria Demianowska.

Od Zakładu nazwano ulicę Zakładową (obecnie ulica Włodzimierza Wielkiego we Lwowie).

Publikacje

Przypisy

  1. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1876, Lwów 1876, s. 608.
  2. ↑ a b c d e Kronika. Zakład kulparkowski. „Kurjer Lwowski”. Nr 41, s. 4, 10 lutego 1904. 
  3. ↑ a b c Natalia Budzyńska: Brat Albert. Biografia. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2017, s. ?. ISBN 978-83-240-4975-2.
  4. ↑ a b c d e f g Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 1446-1447.
  5. ↑ a b c d e f Katarzyna Łoza: Zakład w Kulparkowie. lwow.info, 2018-05-19. [dostęp 2020-06-28].
  6. ↑ a b Powiększenie zakładu dla obłąkanych w Kulparkowie. „Nowości Illustrowane”. Nr 35, s. 8-9, 26 sierpnia 1905. 
  7. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1876, Lwów 1876, s. 609.
  8. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1880. Lwów: 1880, s. 577.
  9. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1906. Lwów: 1906, s. 905.
  10. ↑ Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) na 1938 r.. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, 1938, s. 601.
  11. ↑ Ilustrowany informator miasta Lwowa ze spisem miejscowości województwa lwowskiego na rok 1939. Kraków: 1939, s. 19.
  12. ↑ Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) na 1938 r.. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, 1938, s. 596.
  13. ↑ Ilustrowany informator miasta Lwowa ze spisem miejscowości województwa lwowskiego na rok 1939. Kraków: 1939, s. 34, 36.
  14. ↑ Piotr Zychowicz: Sowieci. Poznań: Rebis, 2017, s. 250. ISBN 978-83-8062-102-2.
  15. ↑ S. Sterkowicz, J. Walbaum. [Dr. Jost Walbaum, the head of the Health Department in the so-called General Government]. „Przegl Lek”. 46 (1), s. 136-40, 1989. PMID: 2655018. 

Media użyte na tej stronie

Poland (1939) location map.png
(c) Lukasb1992 z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
Mapa lokalizacyjna Polski — 1939 (marzec – wrzesień).
Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Medical hospital emergency beds.svg
medical icon for maps. hospital with emergency and beds
95 Kulparkivska Street, Lviv (02).jpg
Autor: Aeou, Licencja: CC BY 3.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 46-101-0846