Pacyfikacja Chłaniowa i Władysławina

Pacyfikacja Chłaniowa i Władysławina

Państwo	Polska (okupowana przez III Rzeszę)
Miejsce	Chłaniów i Władysławin
Data	23 lipca 1944
Liczba zabitych	44–45
Sprawca	Ukraiński Legion Samoobrony
Położenie na mapie Polski w 1939 r. (c) Lukasb1992 z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0 Chłaniów
50°50′32″N 22°51′37″E/50,842222 22,860278

Pacyfikacja Chłaniowa i Władysławina – masowy mord na ludności cywilnej oraz grabieże i podpalenia przeprowadzone we wsi Chłaniów oraz przyległych koloniach Chłaniów i Władysławin, w gminie Żółkiewka, w powiecie krasnostawskim województwa lubelskiego przez służący Niemcom Ukraiński Legion Samoobrony. Pacyfikacja miała miejsce w godzinach porannych 23 lipca 1944 roku. Ofiarą zbrodni padło 44^[1][2] lub 45^[3] Polaków.

Geneza

Chłaniów był podczas okupacji niemieckiej rejonem działania partyzantki sowieckiej i komunistycznej. We wsi mieściło się powiatowe dowództwo Armii Ludowej oraz od 1944 roku szpital partyzancki^[4]. 17 października 1942 roku Niemcy aresztowali we wsi 25 Polaków, z których 16 zostało straconych na Majdanku^[5].

22 lipca 1944 roku wieczorem podczas odwrotu Niemców pod naporem Armii Czerwonej, Chłaniów znalazł się na drodze przejazdu Ukraińskiego Legionu Samoobrony. W tym czasie we wsi znajdowali się partyzanci sowieccy i aelowcy. Prawdopodobnie kolumna Legionu poruszała się bez należytego rozpoznania i zabezpieczenia; na jej czele jechał samochód osobowy z dwoma oficerami niemieckimi, dowódcą ukraińskim o ps. „Kotio” oraz niemieckim kierowcą. Na głównej drodze doszło do spotkania samochodu z furmankami, na których znajdowali się ranni sowieccy partyzanci. Wywiązała się wymiana ognia, w wyniku której zginął niemiecki dowódca legionu SS-Hauptsturmführer Siegfried Aßmuß, a szofer został niegroźnie ranny. Drugi oficer niemiecki oraz „Kotio” zdołali zbiec i dołączyć do pododdziałów ULS, które zatrzymały się przed wsią i pozostawały w pogotowiu. Ranny kierowca ukrył się w zbożu i następnego dnia rano dołączył do legionistów^[6].

W nocy siły ULS dokonały rozpoznania terenu i otoczyły Chłaniów. Zanim to nastąpiło, wieś opuścili partyzanci i większość ludności cywilnej. Nad ranem ukraiński dowódca Legionu płk. Wołodymyr Herasymenko wydał rozkaz spacyfikowania Chłaniowa w odwecie za zabicie Aßmussa^[7].

Przebieg pacyfikacji

23 lipca 1944 roku około godziny 6 rano do wsi i kolonii wkroczyli żołnierze ULS strzelając do napotkanych osób oraz podpalając część zabudowań. Mieszkańcy miejscowości, którzy w nich jeszcze pozostali, ukrywali się w stodołach i rowach. Zdarzały się też przypadki rabunku mienia, np. Pawłowi Kurdyce zabrano brzytwę i srebrny zegarek, jemu samemu darowano życie.

Podczas pacyfikacji, która trwała ponad godzinę, zabito 44 (lub 45) osoby cywilne, w tym pięcioro dzieci oraz spalono od 35 do 41 gospodarstw^[7]. Większość ofiar została zastrzelona; niektóre osoby miały także rany cięte. Katarzynę Król, matkę miejscowego dowódcy AL Gustawa Króla „Cygana”, przed śmiercią torturowano łamiąc jej ręce.

Po zbrodni Legion odjechał w stronę Kraśnika. Na miejsce zabitego Aßmussa Niemcy wyznaczyli nowego dowódcę, SS-Sturmbannführera Ewalda Biegelmayera^[8].

Upamiętnienie i ściganie zbrodni

W 1946 roku Prezydium KRN za pomoc udzielaną oddziałom partyzanckim w czasie okupacji odznaczyło Chłaniów Krzyżem Grunwaldu III klasy^[5]. 14 września 1969 roku na miejscu zbrodni odsłonięto pomnik^[9].

W 2013 roku dziennikarze agencji Associated Press odnaleźli w USA Michaela Karkoca (Mychajłę Karkocia), który był dowódcą sotni w ULS i który według nich dowodził pacyfikacją Chłaniowa i Władysławina. Prokurator Centralnego Urzędu Ścigania Zbrodni Nazistowskich w Ludwigsburgu zapowiedział przekazanie sprawy do odpowiedniej prokuratury^[10].

W marcu 2017 roku na wniosek prokuratora Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN Sąd Rejonowy Lublin-Zachód wydał nakaz aresztowania Michaela Karkoca. Pion śledczy IPN zapowiedział wystąpienie do USA z wnioskiem o ekstradycję podejrzanego^[11][12].

Linki zewnętrzne

• Miejsca pamięci narodowej w Powiecie Krasnostawskim - Chłaniów. [dostęp 2011-06-28]. (pol.).
• Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa: Kwatera pomordowanych mieszkańców wsi Chłaniów. Ogólnopolska Komputerowa Baza Cmentarzy Wojennych. [dostęp 2011-06-28]. (pol.).

Przypisy

Bibliografia

• Józef Fajkowski: Wieś w ogniu: eksterminacja wsi polskiej w okresie okupacji hitlerowskiej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1972.
• Stanisław Jastrzębski: Ludobójstwo nacjonalistów ukraińskich na Polakach na Lubelszczyźnie w latach 1939–1947. Wrocław: Wydawnictwo Nortom, 2007. ISBN 978-83-89684-04-2.