Pacyfikacja wsi Olszanka

Pacyfikacja wsi Olszanka
Ilustracja
Pomnik upamiętniający ofiary pacyfikacji
Państwo

Polska pod okupacją III Rzeszy

Miejsce

Olszanka

Data

5 czerwca 1944

Liczba zabitych

ok. 100 osób

Typ ataku

masowy mord

Sprawca

III Rzesza

brak współrzędnych

Pacyfikacja wsi Olszanka – masowy mord na ludności cywilnej połączony z podpaleniami i niszczeniem mienia, dokonany przez okupantów niemieckich 5 czerwca 1944 roku we wsi Olszanka w powiecie krasnostawskim.

5 czerwca 1944 roku Niemcy stoczyli w pobliżu Olszanki przegraną potyczkę z polsko-sowieckim oddziałem partyzanckim. W odwecie za poniesione straty jeszcze tego samego dnia spacyfikowali wieś, której mieszkańcy znani byli z aktywnej współpracy z ruchem oporu. Z rąk niemieckich żandarmów zginęło około 100 mężczyzn, kobiet i dzieci. Zabudowania Olszanki zostały doszczętnie spalone.

Geneza

Olszanka w gminie Kraśniczyn (do 1954 roku gmina Czajki) jest wsią położoną wśród lasów, w rejonie, gdzie przed wojną zbiegały się granice powiatów chełmskiego, hrubieszowskiego, krasnostawskiego i zamojskiego. Od Krasnegostawu i tamtejszej stacji kolejowej dzieli ją odległość 32 kilometrów. W okresie poprzedzającym pacyfikację liczyła 96 gospodarstw i 361 mieszkańców[1].

W okresie okupacji niemieckiej mieszkańcy Olszanki aktywnie współpracowali z ruchem oporu. Z punktu widzenia partyzantów wieś była położona bardzo dogodnie, stąd chętnie zatrzymywały się tam na postój zarówno oddziały BCh, AK i AL, jak i partyzanci sowieccy. Ponadto w Olszance i okolicy ukrywali się Żydzi oraz czerwonoarmiści zbiegli z niemieckiej niewoli[1].

Przebieg pacyfikacji

5 czerwca 1944 roku Niemcy urządzili obławę na polsko-sowiecki oddział partyzancki, który kwaterował w lesie nieopodal Olszanki. Mimo zaangażowania znacznych sił nie zdołali rozbić partyzantów, co więcej ponieśli poważne straty. W odwecie postanowili wywrzeć swą zemstę na ludności cywilnej[2][3].

Olszankę spacyfikowano jeszcze tego samego dnia w godzinach popołudniowych[a][4]. Niemcy wkroczywszy do wsi, rozpoczęli systematyczną masakrę. Schwytanych mieszkańców mordowano strzałem w tył głowy, rannych dobijano bagnetami. Nie oszczędzano przy tym kobiet i dzieci[3][4]. Według jednego ze źródeł piętnaście osób spłonęło żywcem w podpalonych zabudowaniach[5]. Mieszkańców, którzy uniknęli natychmiastowej egzekucji, wywieziono na Majdanek lub do innych obozów koncentracyjnych[3], ewentualnie na roboty przymusowe[4]. Po zakończeniu pacyfikacji wieś doszczętnie spalono[3][4]. Przez następne trzy dni Niemcy mieli patrolować okolicę (nawet przy użyciu samolotów), uniemożliwiając tym samym mieszkańcom sąsiednich wsi udzielenie pomocy rannym i pogrzebanie zamordowanych[5].

Źródła podają rozbieżne informacje na temat liczby ofiar pacyfikacji. Józef Fajkowski i Jan Religa podawali w swej monografii, że w Olszance zamordowano 97 osób, w tym 47 mężczyzn, 42 kobiety i ośmioro dzieci[6]. W innych źródłach liczbę ofiar szacowano natomiast na 103 lub 112[7], 138[5], a nawet 215 osób[8]. W gronie zamordowanych znalazły się osoby narodowości ukraińskiej i polskiej[b][5]. Najstarsza ofiara liczyła 85 lat, najmłodsza – 2 lata[9].

Zeznania jednego ze świadków wskazują, że pacyfikacji dokonali niemieccy żandarmi z posterunków w Chełmie, Krasnymstawie i innych miejscowościach[4]. W starszych źródłach można z kolei znaleźć informację, że zbrodni dokonały Wehrmacht, „własowcy” i SD[7].

Epilog

Po wojnie Olszankę odbudowano[3]. Uchwałą Prezydium Krajowej Rady Narodowej z 19 sierpnia 1946 roku wieś została odznaczona Krzyżem Grunwaldu III klasy[10].

W 1987 roku w Olszance wzniesiono obelisk ku czci ofiar pacyfikacji[5].

Uwagi

  1. ↑ Niektóre źródła podają błędnie, że pacyfikacja Olszanki miała miejsce w kwietniu 1944 roku. Patrz: Madajczyk 1965 ↓, s. 88.
  2. ↑ W 1921 roku Olszankę zamieszkiwało 230 prawosławnych, 197 katolików i 19 Żydów. Patrz: Historia 2016 ↓, s. 49.

Przypisy

  1. ↑ a b Fajkowski 1972 ↓, s. 321.
  2. ↑ Fajkowski 1972 ↓, s. 321–322.
  3. ↑ a b c d e Fajkowski i Religa 1981 ↓, s. 63.
  4. ↑ a b c d e Fajkowski 1972 ↓, s. 322.
  5. ↑ a b c d e Historia 2016 ↓, s. 49.
  6. ↑ Fajkowski i Religa 1981 ↓, s. 65.
  7. ↑ a b Madajczyk 1965 ↓, s. 88.
  8. ↑ Jankowski 2009 ↓, s. 199.
  9. ↑ Fajkowski i Religa 1981 ↓, s. 63–64.
  10. ↑ M.P. z 1947 r. nr 25, poz. 170

Bibliografia

  • Józef Fajkowski: Wieś w ogniu. Eksterminacja wsi polskiej w okresie okupacji hitlerowskiej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1972.
  • Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939–1945. Warszawa: Książka i Wiedza, 1981.
  • Andrzej Jankowski. Wieś polska na ziemiach okupowanych przez Niemcy w czasie II wojny światowej w postępowaniach karnych organów wymiaru sprawiedliwości RFN. „Glaukopis”. 13–14, 2009. ISSN 1730-3419. 
  • Czesław Madajczyk: Hitlerowski terror na wsi polskiej 1939–1945. Zestawienie większych akcji represyjnych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1965.
  • Historia gminy Kraśniczyn. krasniczyn.lubelskie.pl. [dostęp 2016-10-07].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Olszanka pomnik.jpg
Autor: Marcin Wilkos, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pomnik pamięci 138 mieszkańców Olszanki wymordowanych w czerwcu 1944 roku przez Niemców