Pafiopedilum

Pafiopedilum
Ilustracja
(c) Arne and Bent Larsen or A./B. Larsen, CC BY-SA 2.5 dk

Paphiopedilum insigne
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządliliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rządszparagowce
Rodzinastorczykowate
Podrodzinaobuwikowe
Rodzajpafiopedilum
Nazwa systematyczna
Paphiopedilum Pfitzer
Morph. Stud. Orchid. 11. 1886[3]
Typ nomenklatoryczny

P. insigne (Wallich ex Lindley) Pfitzer

Zasięg występowania
Mapa zasięgu
Paphiopedilum appletonianum
Paphiopedilum sukhakulii
Paphiopedilum glaucophyllum
Paphiopedilum hennisianum

Pafiopedilum, sabotek[4] (Paphiopedilum) – rodzaj roślin z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Liczy co najmniej 82 gatunki[5] występujące w południowo-wschodniej Azji, od Himalajów poprzez Półwysep Indochiński i Archipelag Sundajski aż po Nową Gwineę[6]. Rośliny z tego rodzaju występują w różnych siedliskach, stąd wykazują znaczne zróżnicowanie budowy i przystosowań ekologicznych. Gatunki epifityczne rosną w wilgotnych lasach równikowych i wilgotnych lasach podzwrotnikowych. Poza tym dominują gatunki naziemne, choć są też i takie, które rosną na skałach różnego rodzaju (litofity). Rośliny z rodzaju Pafiopedilum należą współcześnie do najbardziej rozpowszechnionych roślin pokojowych[4].

Morfologia

Pokrój
Storczyki o wzroście sympodialnym, ale pozbawione pseudobulw[4]. Łodygi są skrócone, a z obu ich stron wyrasta kilka liści ułożonych w wachlarz[6].
Korzenie
Mięsiste (mają co najmniej 2 mm średnicy), słabo rozgałęzione i rozpościerające się poziomo na odległość do 60 cm od pędu. Są brązowe i pokryte gęstymi włoskami[6].
Liście
Mięsiste, wyrastają w dwóch naprzeciwległych rzędach. U roślin rosnących w klimacie umiarkowanym i chłodnym liście są zielone lub szarozielone. U roślin z klimatów cieplejszych są często marmurkowe – mają różnobarwne plamy na powierzchni[4].
Kwiaty
Pojedynczo lub po kilka w gronach na szczycie łodygi. Górny, żywo zabarwiony zwykle listek zewnętrznego okółka ma kształt szerokojajowaty i wznosi się nad warżką. Dwa pozostałe listki okółka zewnętrznego są zrośnięte i znajdują się za warżką, która jest charakterystycznie workowato rozdęta. Boczne dwa listki okółka wewnętrznego są odchylone na bok lub nieznacznie opadają. Bywają na brzegach opatrzone włoskami lub brodawkami[4]. Prętosłup zwieńczony jest tarczowatym prątniczkiem, za którym znajdują się dwa płodne pręciki (kwiat diandryczny). Znamię znajduje się na szczycie kolumny. Zalążnia jest jednokomorowa.
Rodzaje podobne
Fragmipedium (Phragmipedium) ma zalążnię podzieloną na trzy komory i występuje w Ameryce Południowej i Środkowej. Obuwik (Cypripedium) ma okwiat zasychający, a nie odpadający i występuje w strefie klimatu umiarkowanego[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009)

Jeden z pięciu rodzajów podrodziny obuwikowych Cypripedioideae stanowiącej grupę siostrzaną dla kladu obejmującego storczykowe (Orchidoideae) i epidendronowe (Epidendroideae) w obrębie storczykowatych (Orchidaceae), będących kladem bazalnym w rzędzie szparagowców Asparagales w obrębie jednoliściennych[2]. Dawniej rośliny tego rodzaju zaliczano do rodzaju Cypripedium[6].

Podział rodzaju

W zależności od ujęcia wyróżnia się 8 lub więcej podrodzajów[7].

Wykaz gatunków[5]
  • Paphiopedilum acmodontum M.W.Wood
  • Paphiopedilum adductum Asher
  • Paphiopedilum appletonianum (Gower) Rolfe
  • Paphiopedilum argus (Rchb.f.) Stein
  • Paphiopedilum armeniacum S.C.Chen & F.Y.Liu
  • Paphiopedilum barbatum (Lindl.) Pfitzer
  • Paphiopedilum barbigerum Tang & F.T.Wang
  • Paphiopedilum bellatulum (Rchb.f.) Stein
  • Paphiopedilum beyrodtianum (hort.) Guillaumin
  • Paphiopedilum bougainvilleanum Fowlie
  • Paphiopedilum bullenianum (Rchb.f.) Pfitzer
  • Paphiopedilum callosum (Rchb.f.) Stein
  • Paphiopedilum charlesworthii (Rolfe) Pfitzer
  • Paphiopedilum ciliolare (Rchb.f.) Stein
  • Paphiopedilum concolor (Lindl. ex Bateman) Pfitzer
  • Paphiopedilum dayanum (Lindl.) Stein
  • Paphiopedilum delenatii Guillaumin
  • Paphiopedilum dianthum Tang & F.T.Wang
  • Paphiopedilum druryi (Bedd.) Stein
  • Paphiopedilum emersonii Koop. & P.J.Cribb
  • Paphiopedilum exul (Ridl.) Rolfe
  • Paphiopedilum fairrieanum (Lindl.) Stein
  • Paphiopedilum fowliei Birk
  • Paphiopedilum gigantifolium Braem, M.L.Baker & C.O.Baker
  • Paphiopedilum glanduliferum (Blume) Stein
  • Paphiopedilum glaucophyllum J.J.Sm.
  • Paphiopedilum godefroyae (God.-Leb.) Stein
  • Paphiopedilum gratrixianum Rolfe
  • Paphiopedilum hangianum Perner & O.Gruss
  • Paphiopedilum haynaldianum (Rchb.f.) Stein
  • Paphiopedilum helenae Aver.
  • Paphiopedilum hennisianum (M.W.Wood) Fowlie
  • Paphiopedilum henryanum Braem
  • Paphiopedilum hirsutissimum (Lindl. ex Hook.) Stein
  • Paphiopedilum hookerae (Rchb.f.) Stein
  • Paphiopedilum insigne (Wall. ex Lindl.) Pfitzer
  • Paphiopedilum intaniae Cavestro
  • Paphiopedilum javanicum (Reinw. ex Lindl.) Pfitzer
  • Paphiopedilum kolopakingii Fowlie
  • Paphiopedilum lawrenceanum (Rchb.f.) Pfitzer
  • Paphiopedilum liemianum (Fowlie) K.Karas. & K.Saito
  • Paphiopedilum lowii (Lindl.) Stein
  • Paphiopedilum malipoense S.C.Chen & Z.H.Tsi
  • Paphiopedilum mastersianum (Rchb.f.) Stein
  • Paphiopedilum micranthum Tang & F.T.Wang
  • Paphiopedilum niveum (Rchb.f.) Stein
  • Paphiopedilum ooii Koop.
  • Paphiopedilum papuanum (Ridl. ex Rendle) L.O.Williams
  • Paphiopedilum parishii (Rchb.f.) Stein
  • Paphiopedilum parnatanum Cavestro
  • Paphiopedilum philippinense (Rchb.f.) Stein
  • Paphiopedilum platyphyllum T.Yukawa
  • Paphiopedilum primulinum M.W.Wood & P.Taylor
  • Paphiopedilum purpuratum (Lindl.) Stein
  • Paphiopedilum randsii Fowlie
  • Paphiopedilum rothschildianum (Rchb.f.) Stein
  • Paphiopedilum sanderianum (Rchb.f.) Stein
  • Paphiopedilum sangii Braem
  • Paphiopedilum schlimii (Rolfe) Pfitzer
  • Paphiopedilum schoseri Braem & H.Mohr
  • Paphiopedilum spicerianum (Rchb.f.) Pfitzer
  • Paphiopedilum stonei (Hook.) Stein
  • Paphiopedilum sugiyamanum Cavestro
  • Paphiopedilum sukhakulii Schoser & Senghas
  • Paphiopedilum supardii Braem & Löb
  • Paphiopedilum superbiens (Rchb.f.) Stein
  • Paphiopedilum thaianum Iamwir.
  • Paphiopedilum tigrinum Koop. & N.Haseg.
  • Paphiopedilum tonsum (Rchb.f.) Stein
  • Paphiopedilum tranlienianum O.Gruss & Perner
  • Paphiopedilum urbanianum Fowlie
  • Paphiopedilum vejvarutianum O.Gruss & Roellke
  • Paphiopedilum venustum (Wall. ex Sims) Pfitzer
  • Paphiopedilum victoria-mariae (Sander ex Mast.) Rolfe
  • Paphiopedilum victoria-regina (Sander) M.W.Wood
  • Paphiopedilum vietnamense O.Gruss & Perner
  • Paphiopedilum villosum (Lindl.) Stein
  • Paphiopedilum violascens Schltr.
  • Paphiopedilum wardii Summerh.
  • Paphiopedilum wenshanense Z.J.Liu & J.Yong Zhang
  • Paphiopedilum wentworthianum Schoser & Fowlie
  • Paphiopedilum wilhelminae L.O.Williams
Mieszańce międzygatunkowe[5]
  • Paphiopedilum ×areeanum O.Gruss
  • Paphiopedilum ×aspersum Aver.
  • Paphiopedilum ×burbidgei (Rchb.f.) Pfitzer
  • Paphiopedilum ×cribbii Aver.
  • Paphiopedilum ×dalatense Aver.
  • Paphiopedilum ×dixlerianum Braem & Chiron
  • Paphiopedilum ×expansum J.T.Atwood
  • Paphiopedilum ×fanaticum Koop. & N.Haseg.
  • Paphiopedilum ×frankeanum Rolfe
  • Paphiopedilum ×glanzii O.Gruss & Perner
  • Paphiopedilum ×grussianum H.S.Hua
  • Paphiopedilum ×herrmannii F.Fuchs & H.Reisinger
  • Paphiopedilum ×kimballianum (Rchb.f.) Rolfe
  • Paphiopedilum ×littleanum (auct.) Rolfe
  • Paphiopedilum ×mattesii Pittenauer ex Roeth & O.Gruss
  • Paphiopedilum ×pereirae (Ridl.) P.Taylor
  • Paphiopedilum ×petchleungianum O.Gruss
  • Paphiopedilum ×powellii Christenson
  • Paphiopedilum ×pradhanii Pradhan
  • Paphiopedilum ×shipwayae Rolfe
  • Paphiopedilum ×siamense (Rolfe) Rolfe
  • Paphiopedilum ×spicerovenustum Pradhan
  • Paphiopedilum ×venustoinsigne Pradhan
  • Paphiopedilum ×vietenryanum O.Gruss & Petchl.
  • Paphiopedilum ×yingjiangense Z.J.Liu & S.C.Chen

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-01] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum (ING) (ang.). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2012-07-19].
  4. ↑ a b c d e f Krystyna Oszkinis: Storczyki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2004, s. 277-284. ISBN 83-09-01774-X.
  5. ↑ a b c Paphiopedilum. W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2012-07-19].
  6. ↑ a b c d Eng-Soon Teoh: Orchids of Asia. Singapore: Marshall Cavendish, 2005, s. 44–60.
  7. ↑ Lutz Röllke: Storczyki. Warszawa: Klub dla Ciebie, 2010, s. 130–134. ISBN 978-83-258-0326-1.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
4 - canada2007204.JPG
Autor: Hectonichus, Licencja: CC BY-SA 3.0
Paphiopedilum glaucophyllum - Jardin Botanic of Montreal
Paphiopedilum distribution map.png
Autor: Dalton Holland Baptista, Licencja: CC BY-SA 4.0
Paphiopedilum distribution map
Paphiopedilum hennisianum.JPG
Autor: Dalton Holland Baptista, Licencja: CC BY-SA 3.0
Paphiopedilum hennisianum
A and B Larsen orchids - Paphiopedilum insigne 165-4.jpg
(c) Arne and Bent Larsen or A./B. Larsen, CC BY-SA 2.5 dk
Paphiopedilum insigne