Pakistańskie Siły Powietrzne

Pakistan Air Force

Państwo	Pakistan
Siły zbrojne	Siły Zbrojne Pakistanu
Nazwa skrócona	PAF
Data utworzenia	14 sierpnia 1947
Znak rozpoznawczy

Pakistańskie Siły Powietrzne (PAF; ang. Pakistan Air Force; urdu پاک فضائیه Pak Fiza'ya) – jeden z rodzajów Pakistańskich Sił Zbrojnych. Ich głównym zadaniem jest kontrolowanie pakistańskiej przestrzeni powietrznej, uzyskiwanie przewagi w powietrzu i wspieranie oddziałów innych rodzajów Sił Zbrojnych. W 2010 roku liczyły 65 000 ludzi, w tym 3000 pilotów i miały na wyposażeniu 453 myśliwce.

Historia

Początki (1947–1951)

Pakistański Hawker Sea Fury w wersji szkolnej

Pierwsza baza lotnicza na terenie obecnego Pakistanu została założona przez Brytyjczyków Base Drigh Road w Karaczi w 1933 roku (obecnie baza Faisal). Oficjalnie Royal Pakistan Air Force powstały 15 sierpnia 1947 roku.

Oficjalnie, w wyniku podziału Royal Indian Air Force, Pakistan winien był otrzymać 20% sprzętu po RIAF. W rzeczywistości, na początku pakistańskie siły powietrzne miały 16 myśliwców bombardujących Hawker Tempest, 12 maszynami treningowymi North American T-6G Harvard i 7 de Havilland Tiger Moth, a także dwoma transportowcami Douglas C-47 Skytrain. Sprzęt był w bardzo złym stanie technicznym, często uszkodzony, a do jego naprawy brakowało części zamiennych. Personel składał się z 220 oficerów i 2112 podoficerów i żołnierzy, rozmieszczonych w pięciu bazach; w latach 1947–1957 głównodowodzącymi byli oficerowie brytyjscy^[1]. Brak wykwalifikowanego personelu oraz doświadczonych załóg sprawiał, że tworzenie lotnictwa było zależne od pomocy obcokrajowców, w tym Polaków.

W czasie I wojny o Kaszmir w 1948 roku jedynymi operacjami pakistańskiego lotnictwa były loty zaopatrzeniowe, prowadzone przez dwa C-47, z reguły w nocy, ze względu na przewagę lotnictwa indyjskiego. Maszyny pakistańskie operowały w wąskich dolinach, otoczonych wysokimi (2000–7000 m) górami, bez wsparcia ze strony praktycznie nieistniejących służb pogodowych i nawigacyjnych^[2].

W 1949 roku Pakistan zamówił 50 samolotów myśliwsko-bombowych Hawker Sea Fury (w wersji Mk.60). Łącznie do 1952 roku Hawker dostarczył Pakistanowi 87 tych maszyn, które weszły na wyposażeniu 5, 9 i 14 dywizjonu. Dodatkowo w latach 1953–1954 islamska republika zakupiła dziesięć dwumiejscowych treningowych samolotów w wersji Mk.61^[3]. W latach 1953–1955 Bristol Aeroplane Company dostarczyła 38 samolotów transportowych Freighter, tym dwa wyposażone w wersji VIP, a pozostałe jako zwykłe transportowce^[4].

Obecna nazwa, po usunięciu przedrostka Royal z Pakistan Air Force (PAF) została przyjęta 23 marca 1956, kiedy Pakistan uzyskał status Republiki.

Era odrzutowców (1951–1965)

B-57 Canberra (1957)

Siły powietrzne weszły w epokę odrzutowców w sierpniu 1951 roku wraz z dostarczeniem trzech brytyjskich odrzutowców pierwszej generacji – myśliwców Supermarine Attacker, które uformowały Dywizjon nr 11. Od 1957 za pośrednictwem programu pomocowego Military Assistance Program (MAP) Fury i Attackery zastąpiło 80 ex-amerykańskich North American F-86F-35 Sabre, część z nich zmodernizowanych do wersji F-40 przed dostarczeniem. Od 1957 USA dostarczyły, także za darmo, 40 nowych F-86F-40-NA (były to ostatnie F-86 wyprodukowane w USA przez North American). Do 1965 USA podarowały lub sprzedały do Pakistanu wiele innego używanego sprzętu, w tym 15 treningowych T-33A Shooting Star (1955) i 6 rozpoznawczych RT-33A (1957), 24 bombowe Canberra B-57B (oraz dwa treningowe B-57C) (1959), 500 kpr AIM-9B-1A Sidewinder (od 1959), 10 treningowych T-6 Texan, 4 transportowe C-130B Hercules (1963), 27 treningowych T-37C (od 1963), 6 śmigłowców HH-43F Huskie, 18 Bell 47. Pierwszymi samolotami ponaddźwiękowymi w PAF, co było niespotykane w regionie (Indie otrzymały 10 MiG-21F-13 dopiero w 1963, a Chiny pracowały nad skopiowaniem MiG-21 (Chengdu J-7) od 1962) było 12 ex-amerykańskich Lockheed F-104 Starfighter (10 myśliwców F-104A i 2 szkolno-bojowe F-104B), zamówionych w 1960 roku, zmodernizowanych przed dostarczeniem w latach 1961–1962. Jednak ich niska gotowość bojowa i mała liczba egzemplarzy sprawiły, że dla PAF stały się symbolem technicznego postępu, a podstawowym samolotem był F-86.

10 kwietnia 1959 roku para F-86F przechwyciła nad terytorium Pakistanu indyjski samolot English Electric Canberra B(I)58, na zwiadzie fotograficznym. Po nieudanej próbie ostrzału przez lidera, skrzydłowy M. Yunis pilotujący Sabre nr 55-5005 trafił w samolot zaliczając pierwsze w historii zestrzelenie przez pilota PAF; Canberra spadła w pobliżu miasta Rawalpindi.

Wojna indyjsko-pakistańska (1965)

Zdobyczny Gnat z 1965

Pod koniec sierpnia 1965 roku II wojna o Kaszmir pomiędzy Indiami i Pakistanem była nieunikniona. 1 września PAF ogłosiło najwyższy stan gotowości i prowadziły patrole 10 mil wewnątrz ich granicy. Siły lotnicze Pakistanu wynosiły w przybliżeniu 12 F-104 Starfighter, ponad 100 F-86 Sabre i około 20 B-57 Canberra. Do pierwszego starcia doszło tego dnia, gdy dwa F-86 przechwyciły cztery De Havilland Vampire, a każdy z Sabre zestrzelił po dwa z nich.

6 września 1965 roku, kiedy Indian Army zaatakowała Pakistan Zachodni Indian Air Force nie uderzyły na bazy PAF. Szansa została wykorzystana przez PAF, który zaatakował bazy IAF, aby ograniczyć zagrożenie stwarzane przez indyjskie lotnictwo. Same naloty nie odniosły sukcesu, z wyjątkiem Pathan Kot gdzie siły PAF zniszczyły na ziemi co najmniej 10 samolotów, bez strat własnych.

7 września IAF zgodnie z oczekiwaniami przeprowadził kontruderzenie na Sargodha, centrum operacyjne PAF. Wcześnie rano nalot sześciu Mystère IV nie zdołał zniszczyć sześciu zaparkowanych myśliwców. Jednym ze szczęśliwych pilotów był Sqn Ldr Alam, który wystartował F-86 kilka minut po rajdzie, aby ustanowił niespotykany rekord, zestrzeliwując trzy Hawker Hunter w czasie krótszym niż minuta (według niektórych źródeł w ciągu godzinnej misji także kolejne dwa Huntery, ale mając też dwa zwycięstwa nad Hunterami z 6 i 16 września stał się pierwszym pakistańskim asem). F-104A zestrzelił jedną Canberrę oraz prawdopodobnie do trzech Mystère IV, bardziej znane jest przechwycenie po którym Folland Gnat wylądował w pakistańskiej bazie, samolot jest obecnie wystawiony jako trofeum^[5]. Indie utraciły łącznie 37 wojskowych maszyn w powietrzu (w tym od 13 do 15 zestrzelonych przez F-86), a kolejnych 35 zniszczono na ziemi (głównie przez B-57), wśród nich było 18 Hunter, 17 Mystere, 10 Vampire, 7 Gnat, 6 Canberra i 3 MiG-21^[6]. Straty Pakistanu to 19 samolotów z przyczyn bojowych lub w wypadkach, tym 13 F-86 (7 potwierdzono w walce powietrznej), 4 B-57 i 2 F-104 (1 zestrzelony)^[7]. 23 dniowa wojna nie wyłoniła zdecydowanego zwycięzcy.

USA nałożył na Pakistan embargo w 1965, PAF zmuszony szukać alternatywnych rozwiązań na wymianę sprzętu w 1966 otrzymywał od Chin w ramach pomocy 72 myśliwce F-6 Farmer. Iran sprowadził dla Pakistanu z RFN 90 używanych, wyprodukowanych w Kanadzie, Canadair CL-13B Mark 6 (licencyjne F-86E), te zastąpiły większość F-86F od 1966. W 1967 z Iranu pozyskano też 3 C-130B Hercules. W 1968 roku z Francji dostarczono 18 myśliwców Dassault Mirage IIIEP, 3 rozpoznawcze IIIRP i 3 szkolno-bojowe IIIDP, w 1970 zamówiono też 28 szturmowych Mirage 5PA i 2 5DPA.

Niewiele wiadomo o pakistańskiej pomocy dla krajów arabskich po ataku Izraela w wojnie sześciodniowej w 1967, ale prawdopodobnie wysłano do nich pilotów, prawdopodobnie nie zdążyli wziąć udział w walce.

Wojna o niepodległość Bangladeszu

Shenyang F-6

W czasie wojny indyjsko-pakistańskiej w 1971 Pakistan nie zdołał obronić przestrzeni powietrznej nad Wschodnim Pakistanem, gdzie stacjonowała tylko jedna eskadra (nr 14) z 17 Canadair Sabre, 2 T-33 i 8 śmigłowcami. 14. eskadra zestrzeliła cztery Huntery i jeden Su-7B w walkach 4 grudnia. Nie mając szans w walce z 10 eskadrami myśliwskimi IAF po utracie w walce pięciu Sabre (2 dla Gnat i 3 dla Hunter) i zniszczeniu pasu startowego pozostałe 11 Sabre Mk 6 i 2 T-33A umyślnie uszkodzono, a bazę opuszczono.

W walkach na zachodzie F-86 strąciły sześć maszyn IAF (2 Huntery, Su-7, MiG-21, Gnata i Austera), chińskie F-6 kolejne sześć (po 3 Hunter i Su-7), Mirage III kolejne trzy (2 Canberry i Huntera), F-104 dwa (Breguet Alizé i startujący HAL HF-24 Marut) (18 zestrzeleń potwierdzonych przez Indie). MiGi-21FL zestrzeliły dwa F-104 (według innych źródeł 4 F-104 i 2 F-6), a Huntery dwa kolejne F-86. Łącznie Pakistan utracił 40 samolotów, w tym 9 zestrzelonych i 13 porzuconych^[8]. Straty Hindusów to 75 samolotów (17 wypadków), w tym 23 Hawker Hunter, 19 Su-7B i 8 MiG-21^[9]. Na czas wojny Jordania wypożyczyła Pakistanowi 10 swoich F-104A Starfighter, do Pakistanu miały też przybyć arabskie F-5A (prawdopodobnie libijskie), ale nie widziano ich w walce. W czasie wojny Jom Kipur w 1973 do Egiptu i Syrii skierowano 16 pakistańskich pilotów ochotników, ale dotarli tam już po zawieszeniu broni.

W 2017 roku Pakistan świętował pięćdziesięciolecie eksploatacji samolotów Mirage III/V^[10].

Wyposażenie

Obecne

Zdjęcie	Samolot	Producent	Typ	Wersja	Liczba sztuk[11][12]	Uwagi
Samoloty myśliwskie
	JF-17 Thunder	Chiny  Pakistan	Lekki myśliwiec wielozadaniowy	Block 1 Block 2	49 16	Chiński Chengdu dostarczył 8 przedseryjnych i 2 seryjne egzemplarze oraz ma dostarczyć 50 samolotów w wersji block 2, Pakistan Aeronautical Complex dostarczył 40 zaplanowanych maszyn block 1. JF-17 mają docelowo zastąpić wszystkie Mirage’e i F-7. 1 utracono w 2011.
	F-16 Fighting Falcon	Stany Zjednoczone	Myśliwiec wielozadaniowy	Bl 15 OCU Bl 15 ADF Bl 20 MLU Block 52+	14 13 31 18	76 w służbie; 40 F-16A/B Block 15 dostarczono w latach 1983–1987 (9 z nich utracono w wypadkach), z 71 zamówionych F-16A/B Block 15 OCU wyprodukowano 28, w 1990 zostały objęte embargiem USA, 14 z nich dostarczono w latach 2005–2008. W 2010 dostarczono 18 nowych F-16C/D Block 52+, starsze F-16 zostaną zmodernizowane do wersji MLU. W 2013 zakupiono 13 F-16 z zapasów Jordanii, dostawy zrealizowano w 2014 roku[13][14].
	Dassault Mirage III	Francja	Myśliwiec wielozadaniowy/rozpoznawczy	IIIEP/IIIDP IIIO/IIIOD IIIO ROSE I IIIEE/IIIDE IIIEL IIIRP	17/3 12 33 22/2 9 15	~75 w służbie; 34 nowe zakupiono w 1968 i 1977, 33 odkupione od Australii Mirage IIIO zmodernizowano przez SAGEM do wersji ROSE I jako myśliwce wielozadaniowe. Zakupiono także używane maszyny z Hiszpanii i Libanu.
	Dassault Mirage 5	Francja	Samolot szturmowy	5PA PA-2/DPA-2 5PA-3 5F ROSE II 5F ROSEIII	28 18/2 12 20 14	~82 w służbie; Od 1971 zakupiono 64 nowe Mirage 5, od 1999 dokupiono 34 ex-francuskie samoloty zmodernizowane przez Sagem do wersji ROSE II/III jako nocne myśliwce szturmowe, zakupiono także wszystkie wycofane libijskie Mirage 5 (50-70 sztuk), z przeznaczeniem na części zamienne.
	Chengdu F-7 Skybolt	Chiny	Myśliwiec przechwytujący	F-7P FT-7P F-7PG FT-7PG	92 10 28 8	~138 w służbie; 135 F-7P zakupiono w 1988, 57 F-7PG w 2002, wszystkie otrzymały radar FIAR Grifo 7MG. Ok. 33 utracono w wypadkach[15].
					436
Specjalnego przeznaczenia
	Dassault Falcon 20	Francja	Walka elektroniczna	Falcon 20 DA-20	2
	Saab 2000	Szwecja	Wczesnego ostrzegania (AEW)	Erieye Horizon	4[16]
	Shaanxi Y-8F600	Chiny	Wczesnego ostrzegania (AEW)	ZDK-03 AEW&C	4
	Ił-78	ZSRR  Ukraina	powietrzny tankowiec/ strategiczny transportowiec	Ił-78MP Midas	4
	Beechcraft King Air	Stany Zjednoczone	rozpoznawczy	350 ISR	2
					16
Samoloty transportowe
	C-130 Hercules	Stany Zjednoczone	średni/taktyczny transportowiec	C-130B C-130E L-100-328	5 10 1	[17]
	Boeing 707	Stany Zjednoczone	ciężki transportowiec	707-320	3	W 1986 przejęte od Pakistan International Airlines.
	CASA CN-235	Hiszpania  Indonezja	lekki/taktyczny transportowiec	CN-235-220	4
	Saab 2000	Szwecja	transportowy/treningowy		1	numer J019
	Beechcraft King Air	Stany Zjednoczone	użytkowy	200	2
	Harbin Y-12	Chiny	lekki transportowiec	Y-12II	2
	Airbus A310	Francja	transport VIP	A310-304	1	W 2009 przejęty od Pakistan International Airlines.
	Cessna Citation	Stany Zjednoczone	transport VIP	Citation XL	1
	Embraer Phenom 100	Brazylia	transport VIP	Phenom 100	4
	Gulfstream IV	Stany Zjednoczone	transport VIP	G-IV-SP	1
					34
Treningowe
	MFI-17 Mushshak	Pakistan	Szkolenie podstawowe	MFI-17 MFI-395	103 40	Produkowane przez Pakistan Aeronautical Complex na licencji od Saaba (MFI-17 Mushshak i zmodernizowana wersja MFI-395 Super Mushshak).
	Cessna T-37 Tweet	Stany Zjednoczone	Szkolenie podstawowe	T-37B T-37C	18
	K-8 Karakorum	Chiny  Pakistan	Szkolenie zaawansowane	K-8 K-8P	39	Produkowany też przez Pakistan Aeronautical Complex.
	Shenyang FT-5	Chiny	Szkolnie przejściowe	FT-5	25
	Shenyang FT-6	Chiny	Szkolnie przejściowe	FT-6	9
					234

Zdjęcie	Śmigłowiec	Producent	Typ	Wersja	Liczba sztuk	Uwagi
Śmigłowce
	Aérospatiale SA 316B Alouette III	Francja	Śmigłowiec szkolny SAR	SA-3160 SA-316B SA-319B	9
	Mi-17	Rosja	Śmigłowiec transportowy SAR	Mi-171	6
	Bell 205	Stany Zjednoczone	Śmigłowiec użytkowy		5
					20

Zdjęcie	Samolot	Producent	Typ	Wersja	Liczba sztuk	Uwagi
Bezzałogowe aparaty latające (UAV)
	Burraq	Pakistan	Rozpoznawczy/Uderzeniowy UAV		0	Rozwijany
	SATUMA Jasoos II	Pakistan	Lekki UAV	Bravo+	?
	SELEX Galileo Falco	Włochy	Taktyczny UAV		25
					25

W przeszłości

North American F-86F Sabre

Shenyang F-6

Myśliwce

• Shenyang F-6 – 253 w latach 1966—2002.
• Canadair CL-13B Sabre Mk 6 – 90 w latach 1966—1980, ex-niemieckie, licencyjne Sabre.
• Lockheed F-104 Starfighter – 14 w latach 1961—1972.
• North American F-86 Sabre (F40) – 120 sztuk w latach 1956—1966 (część do lat 70.).
• Supermarine Attacker – 36 w latach 1951—1958.
• Hawker Sea Fury Mk.60/61 – 93 w latach 1949—1956.
• Hawker Tempest – 24 w latach 1947—1956.
• Supermarine Spitfire – używane w 1947.

Szturmowe/Bombowce

• Nanchang A-5 – ~141 w latach 1983—2011.
• Martin B-57 Canberra – 28 w latach 1959—1985.
• Harbin H-5 – 16 w latach 70.
• Handley Page Halifax – 8 w latach 1947—1954.

Treningowe

• MiG-15UTI – 6 w latach 60.
• Lockheed T-33A – 21 w latach 1955—1993.
• North American T-6G Harvard – 11 w latach 1947—1975.
• de Havilland Tiger Moth – 10 w latach 1947–1957.

Transportowe

Vickers Viking

• Hawker Siddeley Trident – 1 maszyna VIP w 1967.
• Grumman HU-16 Albatross – 4 między 1956—1981.
• Bristol Freighter – 81 w latach 1950—1966.
• Vickers Viking 1B – 1 w latach 1948—1960.
• Douglas C-47 Dakota – 8 w latach 1947—1955.
• Fokker F27-200 – 2 w latach 1965—2012^[18].

Śmigłowce

• Sikorsky S-55 Whirlwind – 8 w latach 1950—1971.
• H-13 Sioux – 13 w latach 70.
• Kaman HH-43 Huskie – 4 w latach 1972—93.

Bazy lotnicze

Siedem innych baz nie wykorzystuje statków latających.

Zobacz też

• historia polskich lotników w PAF

Bibliografia

• Pervaiz Cheema: The armed forces of Pakistan. St Leonards, N.S.W: Allen & Unwin, 2002. ISBN 1-86508-119-1. (ang.).

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Charakterystyka Si Zbrojnych Pakistanu. (pol.)
• Oficjalna strona Pakistańskich Sił Powietrznych. (ang.)
• Strona o PAF (ang.)