Pakistan Wschodni
| 1955–1971 | |||||
| |||||
.svg) | |||||
| Stolica | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Status terytorium | Część Pakistanu | ||||
| Powierzchnia • całkowita |
| ||||
| waluta | |||||
Pakistan Wschodni (beng. পূর্ব পাকিস্তান, Purbo Pakistan, urdu مشرقی پاکستان, Mashriqi Pakistan) – dawna prowincja Pakistanu istniejąca w latach 1947–1971, obecnie niepodległe państwo Bangladesz.
Historia
W 1947 Indie Brytyjskie uzyskały niepodległość jako dwa odrębne państwa – Indie i Pakistan. Historyczny Bengal został wówczas podzielony na Bengal Wschodni i Bengal Zachodni. Zachodnia część zdominowana przez wyznawców hinduizmu została przyłączona do Indii zaś wschodnią – zamieszkałą w większości przez wyznawców islamu – połączono z Pakistanem. W ten sposób państwo to na początku swojego istnienia dzieliło się na dwie prowincje, czyli na leżący nad Indusem Pakistan Zachodni oraz leżący nad Brahmaputrą – Pakistan Wschodni, który w zasadzie stanowił eksklawę na wschód od Indii. Obie prowincje dzieliło ok. 1600 km. Pakistan Wschodni zamieszkiwali głównie Bengalczycy wyznający islam. Wspólnota religijna była głównym powodem połączenia tych dwóch odległych prowincji w jedno państwo.
W 1949 zawiązała się zrzeszająca zarówno prawicowe, jak i lewicowe środowiska Liga Awami, która postawiła postulat uzyskania przez Bengal Wschodni autonomii i uznania języka bengalskiego za drugi język urzędowy. W 1954 Liga Awami wygrała wybory w Bengalu Wschodnim. Zwycięstwo separatystycznego ugrupowania spowodowało gwałtowną reakcję władz pakistańskich. Aresztowano większość działaczy Ligi Awami i zawieszono lokalne władze. W obawie przed wzrostem dążeń separatystycznych w innych częściach państwa, w 1955 przeprowadzono reformę administracyjną, na mocy której zlikwidowano tradycyjne monarchie w zachodniej części Pakistanu, zaś sama prowincja Bengal Wschodni została zlikwidowana i przekształcona w prowincję Pakistan Wschodni.
23 marca 1956 przyjęta została nowa konstytucja Pakistanu, zgodnie z którą kraj stawał się odtąd federacją dwóch autonomicznych prowincji – Pakistanu Zachodniego i Pakistanu Wschodniego. Obie prowincje miały mieć równą reprezentację w parlamencie i autonomię w sprawach wewnętrznych. Język bengalski został także uznany za drugi język urzędowy.
W 1958 doszło do przewrotu wojskowego. Władzę przejął generał Muhammad Ayub Khan. W całym kraju wprowadzono stan wojenny i zlikwidowano federacyjny charakter państwa.
Zamach stanu i odebranie Pakistanowi Wschodniemu autonomii spowodowały wzrost napięcia. Głównym liderem Bengalczyków stał się nowy przywódca Ligi Awami, Sheikh Mujibur Rahman. W 1963 Liga otwarcie zażądała niepodległości Pakistanu Wschodniego.
W 1969 obalono reżim wojskowy. Nowy prezydent Pakistanu Yahya Khan przywrócił federacyjny ustrój państwa i autonomię Pakistanu Wschodniego. W przeprowadzonych 7 grudnia 1970 wyborach Liga Awami uzyskała 167 na 169 zagwarantowanych Pakistanowi Wschodniemu mandatów, co jednocześnie uczyniło ją najsilniejszym ugrupowaniem w pakistańskim parlamencie. Obawa przed parlamentem zdominowanym przez bengalską partię spowodowała blokadę przez prezydenta obrad parlamentu. Posunięcie Bhutto doprowadziło do wybuchu zamieszek w Pakistanie Wschodnim, które przerodziły się szybko w powstanie.
Próba ratowania jedności państwa spowodowała interwencję zbrojną wojsk pakistańskich 25 marca 1971. Wybuchła krótka (trwająca do 16 grudnia 1971), jednak niezwykle krwawa wojna o niepodległość Bangladeszu. Do Indii zbiegło wówczas około 10 milionów Bengalczyków. 17 kwietnia 1971 w Kalkucie członkowie Ligi Awami proklamowali niepodległość Pakistanu Wschodniego pod nazwą Bangladesz. Sytuacja w Pakistanie Wschodnim spowodowała znaczny podział na arenie międzynarodowej. Niepodległość Bangladeszu poparły m.in. Indie i ZSRR, podczas gdy Stany Zjednoczone i Chiny opowiedziały się za integralnością terytorialną Pakistanu. Tak znaczny rozdźwięk spowodował niemożność podjęcia decyzji w sprawie Bangladeszu przez ONZ.
W listopadzie Indie udzieliły pomocy militarnej powstańcom bengalskim. W odpowiedzi 3 grudnia 1971 Pakistan dokonał serii nalotów na indyjskie lotniska przy granicy z Pendżabem i Kaszmirem. Dzień później wybuchła wojna indyjsko-pakistańska. W obliczu niemożliwości podjęcia walki z lepiej uzbrojoną armią indyjską Pakistan ogłosił 16 grudnia 1971 kapitulację i uznanie niepodległości Bangladeszu.
Rząd
| Okres | Gubernatorzy Pakistanu Wschodniego |
|---|---|
| 14 października 1955 – marzec 1956 | Amiruddin Ahmad |
| Marzec 1956 – 13 kwietnia 1958 | A. K. Fazlul Huq |
| 13 kwietnia 1958 – 3 maja 1958 | Hamid Ali (tymczasowo) |
| 3 maja 1958 – 10 października 1958 | Sultanuddin Ahmad |
| 10 października 1958 – 11 kwietnia 1960 | Gov Zakir Husain |
| 11 kwietnia 1960 – 11 maja 1962 | Azam Khan |
| 11 maja 1962 – 25 października 1962 | Ghulam Faruque |
| 25 października 1962 – 23 marca 1969 | Abdul Monem Khan |
| 23 marca 1969 – 25 marca 1969 | Mirza Nurul Huda |
| 25 marca 1969 – 23 sierpnia 1969 | Muzaffaruddin (tymczasowo) |
| 23 sierpnia 1969 – 1 września 1969 | Sahabzada Yaqub Khan |
| 1 września 1969 – 7 marca 1971 | Syed Mohammad Ahsan |
| 7 marca 1971 – 31 sierpnia 1971 | Tikka Khan |
| 31 sierpnia 1971 – 14 grudnia 1971 | Abdul Motaleb Malik |
| 14 grudnia 1971 – 16 grudnia 1971 | Amir Abdullah Khan Niazi |
| Okres | Premierzy Pakistanu Wschodniego |
|---|---|
| sierpień 1955 – wrzesień 1956 | Abu Hussain Sarkar |
| wrzesień 1956 – marzec 1958 | Ata-ur-Rahman Khan |
| marzec 1958 | Abu Hussain Sarkar |
| marzec 1958 – 18 czerwca 1958 | Ata-ur-Rahman Khan |
| 18 czerwca 1958 – 22 czerwca 1958 | Abu Hussain Sarkar |
| 25 sierpnia 1958 – 7 października 1958 | Ata-ur-Rahman Khan |
Zobacz też
Bibliografia
- Encyklopedia historyczna świata, tom X, wyd. Opres, Kraków, 2002
- Encyklopedia historyczna świata, tom XI, wyd. Opres, Kraków, 2002
Media użyte na tej stronie
.svg)
Emblem of East Pakistan between 1955 an 1971 according to http://www.hubert-herald.nl/Bangladesh.html
Autor: SelfQ, Licencja: CC BY-SA 3.0
Dominion of Pakistan is highlighted in dark green and Indian Controlled Kashmir in light green. This map shows the borders of every countries, political entities and other territories between July 2006 to June 2011, which makes a big mistake. Here is the reason: Dominion of Pakistan existed from 14 August 1947, when it became independent from British India, to 23 March 1956, when it was succeeded by Islamic Republic of Pakistan. Thus, this map should show the borders of every countries, political entities, colonies and other territories at the end of 1955 (see the English Wikipedia articles "List of sovereign states in 1955" and "List of national border changes since World War I").