Palenie

Papieros
Zakaz palenia w miejscach publicznych wprowadzony przez króla pruskiego w 1804 r.

Palenie – czynność, podczas której różne substancje (najczęściej tytoń) są spalane, a dym, który wydziela się podczas tego procesu, jest wdychany (inhalowany).

Początkowo palenie substancji o działaniu narkotycznym było formą rekreacji. Owe specyfiki podczas spalania uwalniają substancje aktywne, takie jak np.: nikotyna, które są następnie wchłaniane przez płuca. Jednakże palenie może być praktykowane również jako część rytuałów, w celu wywołania transów, bądź aby doznać duchowego oczyszczenia. Obecnie najpowszechniejszą metodą palenia są papierosy, głównie wytwarzane fabrycznie, jest również możliwość skręcania ich własnoręcznie za pomocą gilzy (cienkiej bibułki) i tytoniu. Innymi wyrobami, chociaż nie tak popularnymi jak papierosy, są: fajki, cygara, fajki szklane, fajki wodne, tzw. szisze.

Palenie tytoniu jest jedną z najpopularniejszych form palenia. Jest praktykowana przez ponad miliard dojrzałych ludzi na całym świecie[1]. Konopie i opium są mniej popularnymi specyfikami. Większość z palonych narkotyków uznawana jest za uzależniające. Niektóre z owych substancji są klasyfikowane, jako twarde narkotyki, jak np. heroina czy crack, ale ich użycie jest ograniczone, ponieważ nie są one dostępne poprzez handel komercyjny.

Historia palenia

Historia palenia datowana jest na 5000 lat p.n.e. i wzięła swoje początki od szamańskich rytuałów[2]. Wcześniej palenie ewoluowało w związku z religijnymi ceremoniami, jako rodzaj ofiary składanej bóstwom, w rytuale oczyszczenia, jak również pozwalało szamanom zmieniać stan ich umysłów w celu osiągnięcia duchowego oczyszczenia. Po tym jak Ameryki zostały zbadane i podbite przez Europejczyków, praktyka palenia tytoniu rozprzestrzeniła się po całym świecie. W regionach takich jak: Indie czy Afryka Subsaharyjska palenie tytoniu połączyło się z istniejącymi już praktykami palenia (głównie konopi). W Europie przedstawiło to nowy typ aktywności społecznej i formę spożywania środków o działaniu narkotycznym, która wcześniej nie była znana.

Wyobrażenia dotyczące palenia były różne w zależności od czasu i miejsca: palenie było to święte, to grzeszne, raz wyrafinowane, innym razem wulgarne, było panaceum, jak również śmiertelnym zagrożeniem dla zdrowia. Dopiero niedawno, zwłaszcza w uprzemysłowionych krajach Zachodu, palenie zostało przedstawione w zdecydowanie negatywnym świetle.

Wiele starożytnych cywilizacji, takich jak: Babilonia, Indianie czy Chiny paliło kadzidła, jako część religijnych rytuałów, tak jak robili to Izraelici, a później także katolicy i Kościoły ortodoksyjne[3].

W Ameryce palenie wzięło swoje początki od szamańskich ceremonii palenia kadzideł, później zaś stosowane było dla przyjemności, jako narzędzie społeczne[4].

Palenie tytoniu oraz wielu innych środków o działaniu halucynogennym było używane w celu wywołania transów oraz aby osiągnąć kontakt ze światem duchów. Plemiona z Południowo-Wschodniej Ameryki przenosiły duże ilości tytoniu w torbach, jako łatwo akceptowalny towar na wymianę. Palili oni tytoń w fajkach, podczas określonych ceremonii, obrzędów sakralnych, jak również, aby przypieczętować zawartą umowę[5]. Członkowie owych plemion palili tytoń w różnych etapach życia, nawet w okresie dzieciństwa[6]. Wierzono, że tytoń był darem od Stwórcy, jak również w to, iż wydychany dym tytoniowy był zdolny zabrać troski i modlitwy do Nieba[7].

Poza paleniem, tytoń był również używany w medycynie. Był stosowany, jako środek przeciwbólowy na takie przypadłości, jak bóle ucha czy zębów, a okazjonalnie był stosowany jako kompres. Indianie zamieszkujący pustynie mówili, że palenie to lekarstwo na przeziębienie, tym skuteczniejsze, gdy tytoń był zmieszany z liśćmi małej Pustynnej Szałwii (łac. Salvia Dorrii), bądź korzeniem z drzewa balsamicznego. Owe mieszanki były uważane za szczególnie dobre w leczeniu astmy i gruźlicy[8].

W Europie przed odkryciem Ameryki istniał zwyczaj wdychania palonych ziół leczniczych i owoców (co miało chronić przed chorobami). Jak podaje Krzysztof Kolumb na wyspach Bahama w 1492 roku spotkał on tam palących tubylców. Palenie było dla nich rytuałem (fajką pokoju). Tytoń sprowadzili do Europy po raz pierwszy Hiszpanie dopiero w XVI wieku. Francuz Jean Nicot, który pełnił funkcję ambasadora w Portugalii sądził, że tytoń ma właściwości lecznicze i przywiózł go do Francji. Od nazwiska Jeana Nicota pochodzi też nazwa rośliny nikocjana i samej nikotyny. Do Niemiec natomiast tytoń dotarł w 1566 roku przywieziony przez medyka augsburskiego Adolf'a Occo[9].

Wpływ palenia na zdrowie

Palenie tytoniu oraz narażenie na dym tytoniowy niesie poważne negatywne skutki zdrowotne. Dowodzi się, że palenie oddziałuje negatywnie prawie na cały organizm, a palacze są szczególnie narażeni na: choroby układu oddechowego (przewlekła obturacyjna choroba płuc, astma, gruźlica, zapalenie płuc), choroby układu krążenia (choroba niedokrwienna serca, tętniak aorty, udar mózgu, miażdżyca) oraz nowotwory (gardła, krtani, przełyku, tchawicy, oskrzela i płuca, krwi, żołądka, wątroby, trzustki, nerki i moczowodu, okrężnicy, szyjki macicy, pęcherza, jelita grubego). Ponadto palenie tytoniu jest istotnym czynnikiem innych problemów zdrowotnych (np. ślepota, katarakta, zwyrodnienie plamki żółtej, zapalenie ozębnej, złamanie kości udowej, cukrzyca), ma również negatywny wpływ na układ rozrodczy i zaburzenia płodności u kobiet oraz zaburzenia erekcji u mężczyzn. Ponadto palenie uszkadza układ odpornościowy i odpowiada za ogólne pogorszenie stanu zdrowia[10][11].

Także bierne narażenie na dym tytoniowy jest czynnikiem ryzyka problemów zdrowotnych zarówno u dorosłych (udar mózgu, podrażnienie błony śluzowej nosa, choroba niedokrwienna serca, rak płuca), jak i u dzieci (choroby dolnych dróg oddechowych, choroby ucha środkowego, zaburzenia oddechowe, uszkodzenia płuc, zespół nagłego zgonu niemowląt). Ma również negatywny wpływ na kobiecy układ rozrodczy i jest przyczyną niskiej urodzeniowej masy ciała dziecka[12][13].

Palenie tytoniu pogarsza wygląd skóry. U palaczy wcześniej występują zmarszczki, opóźnia się gojenie ran oraz zaostrza się stan wielu schorzeń skóry (np. trądziku, łuszczycy). Palenie doprowadza również do przebarwienia i pokrycia kamieniem zębów, wystąpienia nieświeżego oddechu i żółcenia palców[14].

Palenie wyrobów tytoniowych w Polsce jest najczęstszą przyczyną zgonów związaną ze stylem życia, której można zapobiec. Szacuje się, że z powodu palenia w Polsce w 2016 zmarło 66 tys. osób (17% wszystkich zgonów), w tym 48 tys. mężczyzn (tj. 24,1% zgonów mężczyzn) i 18 tys. kobiet (tj. 9,6% zgonów kobiet). Dodatkowo bierne palenie odpowiadało za 6,2 tys. zgonów, tj. 1,6% wszystkich zgonów[15][11].

Palacze żyją przeciętnie 10 lat krócej niż niepalący[16]. W dodatku palacze przez więcej lat życia doświadczają problemów zdrowotnych. Szacuje się, że w Polsce w 2016 w przypadku mężczyzn i kobiet palenie było odpowiedzialne za utratę odpowiednio 18,5% oraz 8,7% lat przeżytych w zdrowiu[15][11].

Szkodliwość palenia była przez wiele lat umniejszana[17].

Społeczne koszty palenia papierosów

Palenie papierosów (wywołując choroby nowotworowe) zabija co roku w Unii Europejskiej około miliona osób (w tym w Niemczech około 100 tys.). Na całym świecie z tego samego powodu, według przybliżonych szacunków, umiera około 4 miliony ludzi rocznie[18].

Odsetek palących w społeczeństwie

W 2014 osoby codziennie palące tytoń stanowiły w Polsce 22,7% populacji w wieku 15 lat i więcej, tj. 7,3 mln osób. Łącznie z osobami palącymi okazjonalnie (3,4%, tj. 1 mln osób) stanowiło to 26,1%, czyli 8,3 mln osób. Problem codziennego palenia tytoniu w Polsce dotyczył 28,8% (tj. 4,4 mln) mężczyzn i 17,2% (tj. 2,9 mln) kobiet[11].

W 2014 średni odsetek palących codziennie dla 28 państw członkowskich Unii Europejskiej wynosił 21%. Najwyższy odsetek palaczy występował w Bułgarii (28,2%) i Grecji (27,3%), a najniższy w Szwecji (11,9%) i Luksemburgu (15,3%). Odsetek mężczyzn palących codziennie w UE wynosił średnio 25,6% i wahał się od 12,1% w Szwecji do 38,2% na Cyprze. Odsetek kobiet palących codziennie wynosił średnio w UE 16,9% i był najniższy w Rumunii (8,3%), a najwyższy w Austrii (22,1%)[11].

Problem palenia tytoniu dotyczy również dzieci. Badania przeprowadzone w 2014 wśród młodzieży w wieku 11–15 lat wskazują, że inicjację tytoniową w Polsce przeszło 26,4% tej grupy, a pali z różną częstością 12,3%, w tym 8,1% pali regularnie w każdym tygodniu[11].

Zakazy palenia

Zakaz palenia

Już w 1603 roku Jakub I Stuart, król Anglii, nakazał publikację broszury, która krytycznie odnosiła się do palenia tytoniu. Również w Rosji car Michał Fiodorowicz Romanow wydał w 1634 roku rozporządzenie zakazujące palenia tytoniu. Palących schwytanych tam wówczas na gorącym uczynku karano chłostą w gołe pięty, osobom powtórnie przyłapanym na paleniu obcinano nos. Przyłapany na paleniu po raz trzeci skazywany był na karę śmierci. Zakaz ten został zniesiony dopiero w 1697 przez cara Piotra I Wielkiego. W 1642 roku bullę zabraniającą palenia tytoniu w kościołach Sewilli wydał papież Urban VIII. W 1650 roku palenia w bazylice św. Piotra zabronił Innocenty X. W 1757 podobny zakaz obowiązywał podczas procesji w Boże Ciało w Kolonii. W Berlinie obowiązywał zakaz palenia na wszystkich ulicach publicznych do czasu rewolucji marcowej (1848).

Bezwzględnie obchodzono się z amatorami tytoniu też w Turcji. Jeden z osmańskich sułtanów kazał karać za wąchanie tytoniu rozcinaniem wargi. Natomiast osobom schwytanym na paleniu tytoniu wpychano przez nos fajkę a potem je wieszano. Ustawa parlamentu tureckiego z 1997 roku zabrania pod groźbą kary grzywny palenia zarówno papierosów, cygar jak i fajek we wszelkich obiektach użyteczności publicznej (w tym w przedszkolach, szkołach, uczelniach, biurach, bankach, obiektach sportowych, szpitalach, dworcach, w środkach komunikacji publicznej i na lotniskach).

Podobne zakazy już w 1998 roku obowiązywały w ponad 90 krajach. Przykładowo w stanie Kalifornia nie wolno pod karą grzywny palić tytoniu w jakimkolwiek pomieszczeniu z wyjątkiem własnego mieszkania – nie wolno więc też palić ani w barach, ani w restauracjach. Natomiast gdy ktoś pali na świeżym powietrzu, może to robić w odległości nie bliższej niż 7 metrów od najbliższego domu. Zakaz palenia obowiązuje w zasadzie wszędzie, gdzie ktoś mógłby odnieść wrażenie, że wbrew własnej woli musi wdychać dym tytoniowy. Podobne zakazy stosowane są w Nowym Jorku. W Belair (stan Teksas) zakaz palenia obowiązuje także w parkach publicznych[19].

W Bhutanie obowiązuje całkowity zakaz palenia tytoniu w miejscach publicznych oraz sprzedaży papierosów na terenie całego kraju.

Również niektóre społeczności religijne (np. Świadkowie Jehowy[20][21][22] czy Kościół Adwentystów Dnia Siódmego) są zobowiązane do kategorycznego wystrzegania się palenia i zażywania tytoniu.

Zakazy palenia w III Rzeszy

W późnych latach 1930. naziści stopniowo wprowadzali prawo antynikotynowe. W 1938 Luftwaffe i Reichspost wprowadziły zakaz palenia. Podobne zakazy wprowadzono również w zakładach opieki zdrowotnej, urzędach publicznych i domach wypoczynkowych[23]. Położnym zabroniono palenia na służbie. W 1939 NSDAP uznała za nielegalne palenie we wszystkich swoich siedzibach, a Heinrich Himmler, ówczesny szef SS, ograniczył służbom policyjnym i SS możliwość palenia na służbie[24]. Palenie było również zabronione w szkołach[25].

W 1941 roku w 60 niemieckich miastach zabroniono palenia w tramwajach[24]. Zakaz palenia obowiązywał również w schronach, choć w niektórych wprowadzono osobne pomieszczenia na palarnie[23]. Kolejny krok w kampanii antynikotynowej nadszedł w lipcu 1943, gdy zabroniono publicznego palenia osobom w wieku poniżej 18. lat[24][26][27]. W następnym roku zabroniono palenia w autobusach i kolei miejskiej[28]. Dokonano tego z osobistej inicjatywy Adolfa Hitlera, który obawiał się, że konduktorki mogłyby być ofiarami biernego palenia[23].

Zakazy palenia w XXI wieku

Konsekwencją potwierdzenia ryzyka dla zdrowia ze strony biernego palenia było wprowadzenie ogólnego zakazu palenia w miejscach serwujących jedzenie i picie (restauracjach, kawiarniach, klubach nocnych) w Norwegii 1 czerwca 2004, w Szwecji 1 czerwca 2005 oraz w wielu częściach Ameryki.

Zakazy palenia z czasem zwiększyły swój zasięg na więcej państw (takich jak Islandia i Szkocja) oraz okręgi administracyjne innych (np. stan Nowy Jork, Waszyngton, Ohio i Arkansas w USA), zabraniając teraz palenia w budynkach użytku publicznego, jak również w prywatnych budynkach użyteczności publicznej (restauracjach, klubach). Wiele budynków posiada specjalne wentylowane pomieszczenia dla palących; niekiedy wydzielenie takiej przestrzeni jest nakazane przez prawo.

Nawet w krajach tradycyjnie postrzeganych za naród palaczy, badania ankietowe wykazały poparcie dla zakazów palenia, jak chociażby 70% we Francji.

W ciągu pierwszych osiemnastu miesięcy od wprowadzenia w mieście Pueblo w stanie Kolorado zakazu palenia, szpitale zanotowały 27% spadek zgłoszeń ataków serca. W zgłoszeniach z sąsiednich miast, które nie przyjęły zakazu palenia, nie zanotowano zmian. Doktor Raymond Gibbons, prezes Amerykańskiego Stowarzyszenia Kardiologicznego, powiedział, że „spadek liczby ataków serca w ciągu pierwszego półtora roku po wprowadzeniu zakazu palenia jest najprawdopodobniej związany ze zmniejszeniem efektów, jakie wywierało na zdrowie bierne palenie, będące znaczącym czynnikiem w powodowaniu zawałów serca"[29].

15 listopada 2010 w Polsce weszły w życie przepisy ograniczające palenie papierosów w miejscach publicznych[30]. Obejmuje on m.in. lokale gastronomiczno-rozrywkowe, miejsca pracy, szpitale, teren uczelni, miejsca przeznaczone do zabaw dzieci, przystanki komunikacji publicznej, pomieszczenia obiektów sportowych oraz inne pomieszczenia użytku publicznego[31]. Zakaz palenia obejmuje też tzw. E-papierosy, czyli „papierosy elektroniczne", których składnikiem jest glikol propylenowy lub gliceryna, substancje aromatyczne i nikotyna w czystej postaci.

Leczenie uzależnień

Trwają próby opracowania szczepionki przeciwko nikotynie. Przykładowo szczepionka NicVAX powoduje, że po roku od rzucenia palenia nie paliło 16% osób z grupy która uzyskała wysoki poziom przeciwciał. Wysoki poziom przeciwciał uzyskano po 14 tygodniach od podania szczepionki u 80% osób które poddały się terapii[32].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Sander L. Gilman and Xun Zhou, "Introduction" in Smoke: A Global History of Smoking; s. 26
  2. ↑ Gately, Iain (2004) [2003], Tobacco: A Cultural History of How an Exotic Plant Seduced Civilization, Diane, pp. 3-7, ISBN 0-8021-3960-4, http://books.google.com/books?id=x41jVocj05EC&printsec=frontcover, retrieved 2009-03-22
  3. ↑ Robicsek, Francis (January 1979), The Smoking Gods: Tobacco in Maya Art, History, and Religion, University of Oklahoma Press, p. 30, ISBN 0-8061-1511-4
  4. ↑ P. Ram Manohar, "Smoking and Ayurvedic Medicine in India" in Smoke, pp. 68–75;
  5. ↑ Heckewelder, John Gottlieb Ernestus; Reichel, William Cornelius (June 1971) [1876] (PDF), History, manners, and customs of the Indian nations who once inhabited Pennsylvania and the neighbouring states, The Historical society of Pennsylvania, p. 149, ISBN 978-0-405-02853-3, http://books.google.com/books?id=qPCuo4LkrIwC&printsec=frontcover, retrieved 2009-03-22
  6. ↑ Diéreville; Webster, John Clarence; Webster, Alice de Kessler Lusk (1933), Relation of the voyage to Port Royal in Acadia or New France, The Champlain Society, "They smoke with excessive eagerness […] men, women, girls and boys, all find their keenest pleasure in this way"
  7. ↑ Gottsegen, Jack Jacob (1940), Tobacco: A Study of Its Consumption in the United States, Pitman Publishing Company, p. 107, retrieved 2009-03-22
  8. ↑ Balls, Edward K. (1962-10-01), Early Uses of California Plants, University of California Press, pp. 81–85, ISBN 978-0-520-00072-8, retrieved 2009-03-22
  9. ↑ Jurgen Graupmann, Leksykon tematów tabu, Warszawa: Klub dla Ciebie, 2007, s. 113, 114.
  10. ↑ CDC's Office on Smoking and Health, Smoking and Tobacco Use; Annual Deaths Attributable to Cigarette Smoking, www.cdc.gov, 31 lipca 2017 [dostęp 2018-03-09] (ang.).
  11. ↑ a b c d e f Wojciech Stefan, Palenie tytoniu w Polsce, Biuro Analiz Sejmowych, 30 listopada 2017, s. 2, 3 [dostęp 2018-03-09].
  12. ↑ CDC's Office on Smoking and Health, CDC - Fact Sheet - Health Effects of Secondhand Smoke - Smoking & Tobacco Use, Smoking and Tobacco Use [dostęp 2018-03-09] (ang.).
  13. ↑ Wojciech Stefan, Palenie tytoniu w Polsce, Biuro Analiz Sejmowych, 30 listopada 2017, s. 3 [dostęp 2018-03-09].
  14. ↑ Wojciech Stefan, Palenie tytoniu w Polsce, Biuro Analiz Sejmowych, 30 listopada 2017, s. 3 [dostęp 2018-03-28].
  15. ↑ a b GBD Compare | IHME Viz Hub, vizhub.healthdata.org [dostęp 2018-03-27].
  16. ↑ Richard Doll i inni, Mortality in relation to smoking: 50 years' observations on male British doctors, „British Medical Journal”, 328 (7455), 2004, s. 1519, DOI: 10.1136/bmj.38142.554479.AE, ISSN 0959-8138, PMID: 15213107 [dostęp 2018-03-27] (ang.).
  17. ↑ Słowa, które mają ukrywać prawdę. Tak okłamują was korporacje, SmogLab, 12 maja 2020 [dostęp 2021-07-31] (pol.).
  18. ↑ Jurgen Graupmann, Leksykon tematów tabu, Warszawa: Klub dla Ciebie, 2007, s. 116.
  19. ↑ Jurgen Graupmann, Leksykon tematów tabu, Warszawa: Klub dla Ciebie, 2007, s. 114-116.
  20. ↑ * Watchtower, Czy palenie jest grzechem?, jw.org.
  21. ↑ Watchtower, Co Bóg sądzi o paleniu?, Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy, czerwiec 2014, s. 4, 5.
  22. ↑ Watchtower, Narkotyki, [w:] Prowadzenie rozmów na podstawie Pism [online], s. 189.
  23. ↑ a b c Robert N. Proctor, Pennsylvania State University, The anti-tobacco campaign of the Nazis: a little known aspect of public health in Germany, 1933-45, „British Medical Journal”, 313, 7070, 1996, s. 1450–1453, PMID: 8973234, PMCID: PMC2352989 [dostęp 2008-06-01] (ang.).
  24. ↑ a b c Robert Proctor, The Nazi War on Cancer, Princeton University Press, 1999, ISBN 0-691-07051-2 (ang.).
  25. ↑ W. Timothy Coombs, Sherry J. Holladay, It's Not Just PR: Public Relations in Society, Blackwell Publishing, 2006, ISBN 1-4051-4405-X (ang.).
  26. ↑ George Davey Smith, Lifestyle, health, and health promotion in Nazi Germany, „British Medical Journal”, 329, 7480, 2004, s. 1424–1425, DOI: 10.1136/bmj.329.7480.1424, PMID: 15604167, PMCID: PMC535959 [dostęp 2008-07-01] (ang.).
  27. ↑ George Davey Smith, Sabine A. Strobele, Matthias Egger, Smoking and health promotion in Nazi Germany, „Journal of Epidemiology and Community Health”, 48, 3, 1994, s. 220–3, DOI: 10.1136/jech.48.3.220, PMID: 8051518, PMCID: PMC1059950 [dostęp 2008-07-21] (ang.).
  28. ↑ George Norman Clark, Asa Briggs, A.M. Cooke, A History of the Royal College of Physicians of London, Oxford University Press, 2005, ISBN 0-19-925334-X (ang.).
  29. ↑ Carl Bartecchi i inni, Reduction in the Incidence of Acute Myocardial Infarction Associated with a Citywide Smoking Ordinance, „Circulation”, 114 (14), 2006, DOI: 10.1161/CIRCULATIONAHA.106.615245, PMID: 17000911 [dostęp 2018-11-22] (ang.).
  30. ↑ Ustawa z dnia 8 kwietnia 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. z 2010 r. nr 81, poz. 529)
  31. ↑ Ustawa o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz.U. z 2021 r. poz. 276)
  32. ↑ Jeneen Interlandi, Nowy ratunek dla palaczy, „Świat Nauki”, 10 (242), Prószyński Media, październik 2011, s. 7, ISSN 0867-6380.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Papierosa 1 ubt 0069.jpeg
Autor: © 2005 by Tomasz Sienicki [user: tsca, mail: tomasz.sienicki at gmail.com], Licencja: CC-BY-SA-3.0
zapalony papieros w popielniczce
Zakaz palenia w miejscach publicznych wprowadzony przez krola pruskiego.jpg
Autor:
AnonimowyUnknown author
, Licencja: CC0
Bekanntmachung zum Verbot des Tabak-Rauchens
Zakaz palenia.jpg
Autor: Aw58, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zakaz palenia