Pamiętniki Tatusia Muminka

Pamiętniki Tatusia Muminka
Muminpappans Bravader Skrivna av Honom Själv (1950)
Muminpappans memoarer (1968)
Autor

Tove Jansson

Typ utworu

powieść dla dzieci

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Finlandia

Język

szwedzki

Data wydania

1950

Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego

1978

Wydawca

Nasza Księgarnia

Przekład

Teresa Chłapowska

poprzednia
W Dolinie Muminków
następna
Lato Muminków

Pamiętniki Tatusia Muminka – trzecia powieść z serii o Muminkach autorstwa Tove Jansson, opublikowana w 1950 roku.

Pamiętniki... to bildungsroman, w którym główny bohater przebywa drogę od sierocińca dla muminków-podrzutków do spotkania swej przyszłej żony podczas jesiennego sztormu[1]. Choć się rozwija, zachowuje swoją zasadniczą tożsamość, „bardzo specjalnego Muminka”, inteligentnego, niezwykłego i znaczącego. W jego opowieści o przygodach trzech tatusiów (oprócz niego samego także Joka i Wiercipiętka, ojców Włóczykija i Ryjka, bohaterów innych książek cyklu) on sam odgrywa rolę kluczową i centralną, podkreślając swoją wyjątkowość, która zaznaczała się od najmłodszych lat[2]. Centralną rolę Tatusia podkreślała też okładka pierwszego wydania, przedstawiająca go w sposób portretowy, pozującego jak do fotografii, z jedną łapką opartą na kolumnie, otoczonego kwietną girlandą, w którą wplecione są małe rysunki innych bohaterów książki[3] (ilustracja dostępna tutaj).

Wzorem dla Pamiętników... była autobiografia Benvenuto Celliniego i Tatuś Muminka, podobnie jak Cellini, pozwala sobie na „lekkie ubarwienie” lub „podkreślenie” swoich przygód i ich wagi, tworząc rzeczywistość pisarską[2]. Jest to ze strony Jansson zabieg parodystyczny, przez który nawiązuje ona do Celliniego[2], ale też do tradycji pamiętnikopisarstwa szwedzko-fińskiego, w której znacząca postać w chwili kryzysu zatrzymywała się, by zwrócić się do piękniejszej przeszłości i ją opisać (w przypadku Tatusia Muminka kryzysem tym jest silne przeziębienie, które złapał pewnego lata)[4].

Autorka włożyła dużo pracy w powieść: zachowały się trzy różne, kompletne manuskrypty, a pierwsze wydanie zostało zmienione i przepisane, stąd istnieją trzy opublikowane wersje, odpowiednio z lat 1950, 1956 i 1968[5]. Manuskrypt nosił tytuł Burzliwa młodość Tatusia Muminka: Pamiętniki, ale wydawcy uznali, że „pamiętniki” brzmią zbyt poważnie jak na książkę dla dzieci i zmienili tytuł na Wyczyny Tatusia Muminka. Dopiero w wydaniu z 1968 Jansson nadała książce tytuł Muminpappans memoarer, czyli Pamiętniki Tatusia Muminka[6]. Autorka wykonała też 45 ilustracji do książki, w tym kilka eksperymentalną dla niej techniką odskrobywania białego rysunku na czarnym papierze, co dawało bardzo mroczne efekty – technikę tę szeroko wykorzystała następnie do ilustrowania Zimy w Dolinie Muminków[7]. Inną cechą, która odróżnia Pamiętniki do większości książek z cyklu, jest brak mapy na frontyspisie, zastąpionej portretem autora, tj. Tatusia Muminka[8] (książka zawiera niewielką mapkę wyspy na początku rozdziału 6., ale ma ona charakter bardziej pastiszu, niż użytecznego dzieła kartograficznego; jej pastiszowy charakter pasuje do stylistyki całej powieści[9]).

W Polsce książka ukazała się jako druga, w 1978 roku, po Komecie nad Doliną Muminków z 1977 roku, a przed stanowiącą drugi tom cyklu książką W Dolinie Muminków. Pamiętniki... były wielokrotnie wznawiane (12 wydań do 2011 roku), a ich wydanie z 1989 roku miało prawdopodobnie najwyższy nakład w historii polskich przekładów cyklu: 100 tysięcy egzemplarzy. W tym samym roku opublikowano też wersję na kasetach magnetofonowych, przygotowaną przez Polski Związek Niewidomych[10].

Przypisy

  1. Westin ↓, s. 236–237.
  2. a b c Westin ↓, s. 239–240.
  3. Westin ↓, s. 242.
  4. George C. Schoolfield. „The August Light of Abiding Memories”: Finland-Swedish Memoir Literature. „World Literature Today”. 54 (1), s. 15–20, 1980, zima. Board of Regents of the University of Oklahoma (ang.). 
  5. Westin ↓, s. 237.
  6. Westin ↓, s. 237–238.
  7. Westin ↓, s. 315.
  8. Włodzimierz Karol Pessel. Uporczywe kartografie i mapy z Doliny Muminków. „Prace i Studia Geograficzne”. 64 (4), s. 53–65, 2019. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego. 
  9. Björn Sundmark. “A Serious Game”: Mapping Moominland. „The Lion and the Unicorn”. 38 (2), s. 162–181, 2014-04. Johns Hopkins University Press. DOI: 10.1353/uni.2014.0022 (ang.). 
  10. Michał Rogoż. Muminki Tove Jansson na polskim rynku wydawniczym. „Toruńskie Studia Bibliologiczne”. 2, s. 43–67, 2011. 

Bibliografia

  • Boel Westin: Tove Jansson Life, Art, Work. London: Profile Books, 2014. ISBN 978-1-908745-45-3.

Linki zewnętrzne