Pamir

Pamir
Pamirs
Ilustracja
Szczyt Korżeniewskiej
KontynentAzja
Państwo Afganistan
 Chiny
 Kirgistan
 Tadżykistan
Najwyższy szczytKongur Shan (7719 m n.p.m.)
Długość400 km
Powierzchnia100 tys. km²
Położenie na mapie Azji
Mapa konturowa Azji, blisko centrum na lewo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Pamir”
39°N 72°E/39,001944 71,999750
Położenie Pamiru
Panorama Pamiru
Lotnicze zdjęcie szczytów Pamiru
Najwyższy szczyt Pamiru – Pik Ismaila Samaniego. Zdjęcie z 1989
Pamir w rejonie Szczytu Lenina

Pamir (tadż.: Помир, Pomir; pers.: کوه های پامیر, Kōh-e Pāmīr; chiń. upr. 帕米尔高原; chiń. trad. 帕米爾高原; pinyin Pàmǐ’ěr Gāoyuán; ujg.: پامىر ئېگىزلىكى, Pamir ëgizliki) – łańcuch górski w Azji Centralnej; węzeł orograficzny, z którego rozchodzą się góry Hindukusz, Karakorum (a dalej Himalaje[1]), Kunlun i góry systemu ałajskiego, łączącego się z Tienszanem. Przeważająca część Pamiru leży w Tadżykistanie (Górski Badachszan), skrajne części zaś w Chinach i Afganistanie. Region tworzy nieregularny czworobok (ok. 280 km z północy na południe i ok. 400 km z zachodu na wschód) ograniczony od północy Kotliną Ałajską, od wschodu Górami Kaszgarskimi, od południa grzbietem Hindukuszu, a od zachodu doliną rzeki Pandż. Najwyższym szczytem Pamiru jest położony w Tadżykistanie Szczyt Ismaila Samaniego, który osiąga wysokość 7495 m n.p.m. (w latach 1933–1962 nosił nazwę Pik Stalina, a w latach 1962–1998 Pik Komunizmu).

Opis

Pamir jest dość zwartym obszarem o powierzchni około 100 tys. km² i o przeciętnej wysokości 4000 m n.p.m. W Pamirze znajdują się liczne lodowce górskie, na czele z największym – Lodowcem Fedczenki, który jest najdłuższym lodowcem na Ziemi poza strefami polarnymi. Inwentaryzacja, przeprowadzona przez badaczy radzieckich w czasie trwania Międzynarodowego Roku Geofizycznego (1957-58) wykazała, że na terenie Pamiru znajduje się 1179 lodowców o łącznej powierzchni 8041 km²[2]

Klimat

Wyższe rejony Pamiru pokryte są śniegiem przez cały rok. W niżej położonych rejonach oraz w dolinach panują długie, bardzo mroźne zimy i krótkie oraz chłodne lata. Roczna suma opadów wynosi ok. 130 mm, co jest przyczyną praktycznie braku lasów.

Geologia

Pamir został wypiętrzony w orogenezie alpejskiej. Wyróżnia się cztery równoleżnikowo ułożone strefy zróżnicowane stratygraficznie i tektonicznie. W jądrach antyklinoriów występują prekambryjskie gnejsy i poprzerywane intruzjami paleozoiczne skały osadowe, w strefach niecek – mezozoiczne i kenozoiczne skały osadowe. Północne rejony Pamiru stanowią obszar aktywny sejsmicznie. Znajduje się tam także geologicznie młody krater uderzeniowy, który wypełnia jezioro Kara-kul, największe jezioro Pamiru.

Podział

Pamir stanowi rodzaj płaskowyżu, z którego wypiętrzają się zwykle równoległe pasma górskie. Dzieli się na:

  • Pamir Wschodni (Kaszgarski),
  • Pamir Środkowy,
  • Pamir Zachodni.

Najwyższe szczyty

  • Szczyt Ismaila Samaniego – 7495 m,
  • Szczyt Lenina – 7134 m,
  • Szczyt Korżeniewskiej – 7105 m,
  • Szczyt Niepodległości – 6974 m,
  • Szczyt Moskwa – 6785 m,
  • Szczyt Karola Marxa – 6726 m,
  • Szczyt 6624 – 6624 m,
  • Szczyt Garmo – 6595 m,
  • Szczyt Engelsa 6510 m,
  • Koh-e-Pamir – 6320 m,
  • Szczyt Oficerów Sowieckich – 6233 m,
  • Szczyt Vudor – 6132 m,
  • Szczyt Majakowskiego – 6095 m,
  • Szczyt Patkhor – 6083 m,
  • Koh-e-Maghrebi – 6040 m,
  • Szczyt Arnaved – 5992 m,
  • Szczyt Wojennej Floty Morskiej – 5842 m,
  • Szczyt Skalisty – 5707 m,
  • Szczyt Kysyldangi – 5704 m,

Ponadto do Pamiru zalicza się jeszcze inne szczyty. Nie jest to bez znaczenia, gdyż zaliczenie ich do Pamiru powoduje, że Szczyt Ismaila Samaniego nie byłby najwyższy. Szczyty te to:

  • Kongur Tagh – 7719 m,
  • Kongur Tiube – 7595 m,
  • Muztagh Ata – 7545 m.

Wyżej wymienione szczyty leżą w Pamirze Wschodnim, w Chinach przeważnie zaliczane są do Kunlunu.

Przypisy

  1. WIEM - Pamir
  2. (k): 1179 lodowców w Pamirze, w: „Poznaj Świat” R. XI, nr 2(123), luty 1963, s. 41.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

U+25B2.svg
Black up-pointing triangle , U+25B2 from Unicode-Block Geometric Shapes (25A0–25FF)
Pamir panorama.jpg
Autor: Piero d'Houin Inocybe, Licencja: CC BY-SA 1.0
Panorama du Pamir
Asia laea relief location map.jpg
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Relief Location map of Asia.
  • Projection: Lambert azimuthal equal-area projection.
  • Area of interest:
  • N: 90.0° N
  • S: -10.0° N
  • W: 45.0° E
  • E: 145.0° E
  • Projection center:
  • NS: 40.0° N
  • WE: 95.0° E
  • GMT projection: -JA95/50/20.0c
  • GMT region: -R45.70461034279053/-25.193892806246794/-158.9850042825966/36.990936559512505r
  • GMT region for grdcut: -R-20.0/-26.0/205.0/90.0r
  • Relief: SRTM30plus.
  • Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.
Peak Korzhenevskoi Pamir from Borodkina ridge at sunset.jpg
Autor: AlpenEast, Licencja: CC BY-SA 3.0
Пик Корженевской на закате. Вид из лагеря на плече Бородкина, ниже Памирского Фирнового Плато.
Pamir Mountains, Tajikistan, 06-04-2008.jpg
Autor: Irene2005, Licencja: CC BY 2.0
A view of the Pamir Mountains of Tajikistan from a Tajik Air airplane.
High Asia Mountain Ranges.jpg
high Asian mountain ranges and their highest mountains:
  • Tien Shan – Jengish Chokusu is outside the picture,
  • Kunlun Shan – Kongur Tagh. Note: Some sources count Kongur to the Pamirs. Liushi Shan, the highest mountain of Kunlun Shan not counting Kongur is outside the picture
  • Pamir – Kongur Tagh (if not counted to Kunlun Shan), Pik Imeni Ismail Samani (if Kongur belongs to Kunlun Shan)
  • Hindu Kush – Tirich Mir >> HERE MISTAKE IN THE MAP: The last 2½ letters of "Hindu Kush" are in the Hindu Raj mountain range which spread out eastwards to the huge S-shaped Indus valley (crossing the first letter of "Nanga Parbat")
  • Karakoram – K2
  • Himalayas – Nanga Parbat is the highest mountain of the western Himalayas, there are of course seven higher Eightthousanders in the eastern Himalayas
  • Ladakh Range – no prominent high peak labelled
derivative work from File:Hindu Kush satellite image.jpg
Lenin.Peak.Irkeshtam.jpg
(c) I, Baburkhan, CC BY 2.5
Lenin Peak (Tajikistan) from Irkeshtam (Kyrgyzstan