Panaeolus

Kołpaczek
Ilustracja
(c) James Lindsey at Ecology of Commanster, CC BY-SA 3.0

Kołpaczek mierzwiowy
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

incertae sedis

Rodzaj

kołpaczek

Nazwa systematyczna
Panaeolus (Fr.) Quél.
Mém. Soc. Émul. Montbéliard, Sér. 2 5: 151 (1872)
Typ nomenklatoryczny

Panaeolus papilionaceus

Kołpaczek blady
Kołpaczek ostrowierzchołkowy
Kolpaczek ciemnobrzegi

Panaeolus (Fr.) Quél. (kołpaczek) – rodzaj grzybów należący do rzędu pieczarkowców (Agaricales), jego przynależność do którejś z rodzin nie została określona[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Incertae sedis, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Rodzaj Panaeolus został zdiagnozowany taksonomicznie po raz pierwszy przez Eliasa Friesa w drugim tomie "Summa vegetabilium Scandinaviae" z 1849 r., jako podrodzaj należący do serii Coprinarius gatunku Agaricus. Do rangi rodzaju został przeniesiony przez Luciena Quéleta w artykule "Les Champignons de Jura et des Vosges" opublikowanym w "Mémoires de la Société d'émulation de Montbéliard" z 1872 r. Rodzaj ten jest zaliczany według "Index Fungorum" do rzędu Agaricales (rodzina niepewna). Synonimy naukowe: Agaricus subgen. Panaeolus Fr., Summa veg. Scand., Agaricus trib. Coprinarius Fr., Anellaria P. Karst., Campanularius Roussel, Chalymmota P. Karst., Copelandia Bres., Coprinarius (Fr.) P. Kumm.[2]

Nazwę polską podał Franciszek Błoński w 1890 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym należące do tego rodzaju gatunki opisywane były także jako bedłka, pajęczak, pierścieniak, kołpakówka[3].

Charakterystyka

Saprotrofy wytwarzające owocniki zbudowane z kapelusza o blaszkowym hymenoforze i trzonu. Kapelusze mają pokrój paraboliczny, stożkowaty, dzwonkowaty lub półkulisty i przeważnie są higrofaniczne, pokryte komórkową, najczęściej suchą skórką. Blaszki po dojrzeniu mają czarniawe, nieregularne zabarwienie spowodowane niejednoczesnym dojrzewaniem zarodników. Trama blaszek regularna. U niektórych gatunków na trzonach wstępuje pierścień. Zarodniki kołpaczków są spłaszczone, nieco kanciaste, o przeważnie gładkiej powierzchni (u niektórych gatunków szorstkie), z porą rostkową, a ich wysyp jest czarny. Grzyby z tego rodzaju rozwijają się na substratach bogatych w związki azotowe, czasami bezpośrednio na odchodach zwierząt hodowlanych[4][5].

Niektóre gatunki

  • Panaeolus acidus Sumst. 1905
  • Panaeolus acuminatus (Schaeff.) Quél. 1874 – kołpaczek ostrowierzchołkowy
  • Panaeolus affinis (E. Horak) Ew. Gerhardt 1996
  • Panaeolus africanus Ola'h 1969
  • Panaeolus albellus Massee 1902
  • Panaeolus albovelutinus (Rick) Raithelh. 1995
  • Panaeolus alcis M.M. Moser (1984) – kołpaczek łosiowy
  • Panaeolus alveolatus Peck 1902
  • Panaeolus annulatus Natarajan & Raman 1983
  • Panaeolus anomalus (Murrill) Sacc. & Trotter 1925
  • Panaeolus antillarum (Fr.) Dennis 1961
  • Panaeolus ater (J.E. Lange) Kühner & Romagn. 1953– kołpaczek czarniawy
  • Panaeolus atrobalteatus Pegler & A. Henrici 1998
  • Panaeolus bernicis A.M. Young 1989
  • Panaeolus bisporus (Malençon & Bertault) Ew. Gerhardt 1996
  • Panaeolus bolombensis Beeli 1928
  • Panaeolus cambodginiensis Ola'h & R. Heim 1969
  • Panaeolus campanuloides Guzmán & K. Yokoy. 1979
  • Panaeolus cinctulus (Bolton) Sacc. 1887
  • Panaeolus conicodiffractus (Rick) Raithelh. 1995
  • Panaeolus convexulus Singer 1965
  • Panaeolus cyanescens (Berk. & Broome) Sacc. 1887
  • Panaeolus cylindrosporus E. Ludw. 2001
  • Panaeolus diffractus (Rick) Raithelh. 1995
  • Panaeolus digressus Peck 1895
  • Panaeolus fimicola (Pers.) Gillet 1878 – kołpaczek ciemnoszary
  • Panaeolus fimicoloides A. Pearson 1950
  • Panaeolus fontinalis A.H. Sm. 1948
  • Panaeolus fraxinophilus A.H. Sm. 1948
  • Panaeolus georgii Szem. 1944
  • Panaeolus goossensiae Beeli 1928
  • Panaeolus guttulatus Bres. 1881[6] – kołpaczek kropelkowaty
  • Panaeolus griseofibrillosus (Rick) Raithelh. 1995
  • Panaeolus hippophilus E.H.L. Krause 1928
  • Panaeolus hygrophanus Velen. 1921
  • Panaeolus indicus Sathe & J.T. Daniel 1979
  • Panaeolus lentisporus Ew. Gerhardt 1996
  • Panaeolus lignicola Rick 1930
  • Panaeolus linnaeanus S. Imai 1938
  • Panaeolus microsporus Ola'h & Cailleux 1969
  • Panaeolus moellerianus Singer 1960
  • Panaeolus niveus Velen. 1921
  • Panaeolus olivaceofuscus Raithelh. 1977
  • Panaeolus olivaceus F.H. Møller 1945 – kołpaczek oliwkowy
  • Panaeolus paludosus Cleland 1933
  • Panaeolus panaiensis Copel. 1905
  • Panaeolus papilionaceus (Bull.) Quél. 1872 – kołpaczek mierzwiowy
  • Panaeolus pseudoguttulatus Hauskn. & Krisai 2009
  • Panaeolus pseudopapilionaceus Copel. 1905
  • Panaeolus regis De Seynes 1901
  • Panaeolus reticulatus Overh. 1916
  • Panaeolus retirugus (Fr.) Gillet 1878[6] – kołpaczek siatkowany
  • Panaeolus rickenii Hora 1960[7]
  • Panaeolus rubricaulis Petch 1925
  • Panaeolus rufus Overh. 1916[8]
  • Panaeolus semiglobatus (Murrill) Sacc. & Trotter 1925
  • Panaeolus semilanceatus Peck 1909
  • Panaeolus semiovatus (Sowerby) S. Lundell & Nannf. 1938 – kołpaczek blady[9]
  • Panaeolus sepulchralis (Berk.) Sacc. 1887
  • Panaeolus solidipes (Peck) Sacc. 1887
  • Panaeolus squamulosus Velen. 1921
  • Panaeolus subbalteatus (Berk. & Broome) Sacc. 1887 – kołpaczek ciemnobrzegi
  • Panaeolus subfirmus P. Karst. 1889
  • Panaeolus teutonicus Bride & Métrod 1950
  • Panaeolus texensis V.E. Tyler & A.H. Sm. 1963
  • Panaeolus tirunelveliensis (Natarajan & Raman) Ew. Gerhardt 1996
  • Panaeolus tropicalis Ola'h 1969
  • Panaeolus uliginicola (Speg.) Sacc. 1891
  • Panaeolus variabilis Overh. 1916[8]
  • Panaeolus venenosus Murrill 1916[8]
  • Panaeolus venezolanus Guzmán 1978
  • Panaeolus westii (Murrill) Murrill 1942

Wykaz zawiera gatunki występujące w Polsce i niektóre inne. Nazwy naukowe na podstawie Index Fungorum[1]. Nazwy polskie według Władysława Wojewody[3].

Przypisy

  1. ↑ a b c Index Fungorum [dostęp 2013-10-20].
  2. ↑ Species Fungorum [dostęp 2013-10-20].
  3. ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  4. ↑ E. Gerhardt, Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie – Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2.
  5. ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
  6. ↑ a b Takson niezweryfikowany
  7. ↑ W. Wojewoda nie podał polskiej nazwy, traktując ten gatunek jako synonim Panaeolus acuminatus, jednak według Index Fungorum jest to odrębny gatunek
  8. ↑ a b c W. Wojewoda nie podał polskiej nazwy, traktując ten gatunek jako synonim Panaeolus subbalteatus, jednak według Index Fungorum jest to odrębny gatunek
  9. ↑ W. Wojewoda podał nazwę dla synonimu P. fimiputris (Bull.: Fr.) Quel

Media użyte na tej stronie

Panaeolus.subbalteatus.3.jpg
Autor: Ian Williams, Licencja: CC BY-SA 3.0
Panaeolus subbalteatus
Panaeolus.papilionaceus3.-.lindsey.jpg
(c) James Lindsey at Ecology of Commanster, CC BY-SA 3.0

Panaeolus papilionaceus from Commanster, Belgian High Ardennes.

The determination of the species shown in this picture has been verified.
2014-02-11 Panaeolus acuminatus (Schaeff.) Quél 403609.jpg
Autor: This image was created by user Ron Pastorino (Ronpast) at Mushroom Observer, a source for mycological images.
You can contact this user here., Licencja: CC BY-SA 3.0
For more information about this, see the observation page at Mushroom Observer.
Panaeolus semiovatus (1 of 1).jpg
Autor: Captainpixel, Licencja: CC BY-SA 3.0
Panaeolus semiovatus. Egghead Mottlegill. August 2012 Hampshire UK