Pancerzowce

Pancerzowce
Malacostraca[1]
Latreille, 1802
rak błotny
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	skorupiaki
Gromada	pancerzowce

Pancerzowce, skorupiaki wyższe (Malacostraca) – gromada najwyżej uorganizowanych skorupiaków (Crustacea).

Opis

Większość to skorupiaki średnie i duże, ale rozmiary wahają się od kilku milimetrów do około 3 metrów (razem z odnóżami) u Macrocheira kaempferi^[2]. Ciało zbudowane jest z pięciu segmentów głowowych, ośmiu tułowiowych i zwykle sześciu odwłokowych, jednak u liścioraków segmentów odwłokowych jest siedem, a u Lophogastrida szósty i siódmy segment zrastają się w jeden^[3]. U pancerzowców właściwych ciało dzieli się na głowotułów, tułów i odwłok, u liścioraków zaś na głowę, tułów i odwłok. U większości gatunków występuje karapaks, okrywający głowę i część segmentów tułowiowych. Przód karapaksu jest wówczas wyciągnięty w rostrum, a część nakrywająca tułów może być wolna lub zreośnięta z różną liczbą jego segmentów. Karapaks może być jednak szczątkowy lub w ogóle nie występować. U większości pierwsza para czułków ma dwa biczyki. Protopodit drugiej pary czułków jest złożony z 2 lub 3 członów, a jej egzopodit krótki, łuskowaty lub zredukowany. Oczy mogą być siedzące lub słupkowate. Żuwaczki są zwykle silnie rozwinięte i zarówno one jak i szczęki wyposażone są w głaszczki^[2]. Odnóża odwłokowe występują zwykle na wszystkich segmentach, ale ich liczba może być silnie zredukowana np. tylko dwie pary u Bathynellacea i Stygocarida^[3].

Skorupiaki te mają mózg zawsze podzielony na przodomóżdże, śródmóżdże i tyłomóżdże^[2]. Odznaczają się silnie rozwiniętym układem krwionośnym. Jelito przednie wykształcone jest w żołądek żująco-filtrujący^[3]. Parzyste otwory płciowe leżą u samców na ósmym, a u samic na 6 segmencie tułowia^[2][3], rzadko przesunięte są na biodra odnóży wymienionych segmentów^[3].

Biologia i ekologia

Należą tu formy słonowodne, słodkowodne i lądowe, a także symbionty, komensale i pasożyty. Większość jest rozdzielnopłciowa, tylko niektóre pasożyty są obojnakami. U większości występuje rozwój prosty, u pozostałych pojawia się stadium larwalne w postaci żywika lub pływika^[2].

Systematyka

Należy tu blisko 40 tysięcy opisanych gatunków^[3]. Podział do rangi rzędu przedstawia się następująco^[4]:

• podgromada: Phyllocarida – liścioraki^[5]:
  • †Archaeostraca
  • †Canadaspidida
  • †Hoplostraca
  • †Hymenostraca
  • Leptostraca – cienkopancerzowce
• podgromada: Hoplocarida – hoplitowce^[6]:
  • †Aeschronectida
  • †Palaeostomatopoda
  • Stomatopoda – ustonogi
• podgromada: Eumalacostraca – pancerzowce właściwe:
  • nadrząd: Syncarida – zbornoraki
    • Anaspidacea
    • Bathynellacea
  • nadrząd: Peracarida – torboraki^[7]
    • Amphipoda – obunogi
    • Bochusacea
    • Cumacea – pośródki
    • Isopoda – równonogi
    • Lophogastrida
    • Mictacea
    • Mysida
    • † Pygocephalomorpha
    • Spelaeogriphacea
    • Stygiomysida
    • Tanaidacea – kleszczugi, odsiężnice
    • Thermosbaenacea
  • nadrząd: Eucarida – raki właściwe
    • Euphausiacea – szczętki
    • Amphionidacea
    • Decapoda – dziesięcionogi

Przypisy