Panier
Panier (IPA: /paˈnje/), rogówka – rodzaj stelaża noszonego w XVIII wieku w celu zwiększenia szerokości sukni, a składającego się z 3-8 obręczy najczęściej wykonanych z fiszbinu, rzadziej z wikliny, cienkiej stali czy pikowanego włosia; również suknia opierająca się na takim stelażu.
Nazwa panier odnosi się najczęściej do sukni bardzo szerokiej po bokach, natomiast z przodu i z tyłu spłaszczonej, choć z biegiem lat kształt stelaża i samej sukni ulegał zmianom. Powstały z przodu płaski klin tkaniny był zwykle bogato zdobiony, np. haftem, falbanami, koronkami, plisami czy wstążkami.
Francuski termin panier (le panier "kosz") pochodzi od koszy wiklinowych przymocowywanych do boków zwierząt jucznych, które stelaż sukni przypominał wyglądem.
Historia panier
Panier pojawił się po raz pierwszy w Anglii lub Niemczech[2] już w pierwszej dekadzie XVIII wieku, najprawdopodobniej pod wpływem kostiumu teatralnego – spódnice wsparte na rzędach fiszbinowych lub wiklinowych obręczy noszone były najpierw przez aktorki i tancerki dla podkreślenia szczupłości talii, później moda na nie rozpowszechniła się i zapanowała na długie lata.
Podobne w stylu suknie zwane verdugado noszone były w XVII wieku na hiszpańskim dworze, jak widać na znanych portretach infantek autorstwa Diego Velázqueza – być może powstanie panier było również w jakiś sposób nimi inspirowane.
Stelaż panier, przymocowywany do sztywnego gorsetu, pozwalał na zachowanie modnej w epoce rokoka sylwetki, przypominającej odwrócony kieliszek. Cienka, ściągnięta gorsetem talia, proste plecy i bardzo szeroka spódnica potęgowały to wrażenie.
Panier w latach swej popularności wielokrotnie zmieniał nie tylko swój rozmiar, ale i kształt. W latach 20. i 30. XVIII wieku kobiety nosiły obszerne okrągłe paniers. W latach 30. suknie przybrały kształt kopuły, ewoluując w tzw. robe à la française – suknię o kroju francuskim, której przykłady można zobaczyć np. na portretach Madame de Pompadour, François Bouchera. Miała ona plisowane plecy szyte z jednego kuponu, z fałdami rozchodzącymi się od linii ramion w dół na stelaż a następnie opadającymi na ziemię trenem. Z przodu, dopasowany stanik, schodząc klinem poniżej pasa, łączył się z obszernymi spódnicami wspartymi na panier – wierzchnią rozchylającą się na dwie poły i wyłaniającą się spod niej drugą, bogato zdobioną.
_038.jpg)
W latach 40. XVIII wieku z Anglii przyszła moda na owalne paniers, które rozszerzały znacznie spódnicę po bokach, czyniąc ją jednocześnie płaską z przodu i z tyłu.
W latach 50. i 60. paniers stały się na chwilę nieco skromniejsze i na powrót przybrały bardziej zaokrąglony kształt, jednak w latach 70. znowu wrócono do owalnego kształtu uzyskiwanego przez odpowiednie wygięcie fiszbinów i naszycie ich na taftową spódnicę w kilku rzędach od dołu. W drugiej połowie XVIII wieku stelaż rozdzielił się również na dwie półkoliste części, dla każdego biodra oddzielnie, mocowane w talii taśmą, co było znacznie wygodniejsze przy siadaniu.
Epoka królowej Marii Antoniny to apogeum panier i przesadnej mody – suknie stały się tak szerokie i niewygodne w noszeniu, że stelaże zmieniły konstrukcję, stały się składane dzięki m.in. zawiasom, aby suknie można było swobodniej unosić, przechodząc przez drzwi, czy idąc po schodach. Niekiedy radzono sobie również np. poszerzając drzwi karet.
Pod koniec lat 80. XVIII wieku panier przestał być modny, a zastąpiły go tzw. faul-cul – małe poduszeczki zakładane z tyłu pod spódnicą. W końcu XVIII wieku szerokie wspaniałe suknie ostatecznie wyszły z mody, ustąpiwszy miejsca prostszym w kroju strojom w stylu empire.
Moda na "antyk" nie trwała jednak długo i już pod koniec lat 20. XIX wieku modna talia z powrotem stała się cienka, a spódnice rozszerzyły się. Lata 1830–1860 to odnowienie zainteresowania modą rokokową. Kulminacją tego zainteresowania stała się krynolina.
Przypisy
- ↑ Suknia à la polonaise nawiązywała nazwą do rozbiorów Polski, nie miała jednak nic wspólnego z narodowym strojem polskim – jej cechą charakterystyczną była wierzchnia spódnica z trzema podwiązanymi półokrągłymi falbanami z przodu, spod której wyglądała bogato zdobiona druga spódnica. Suknia ta po raz pierwszy w dziejach mody sięgała ponad kostkę.
- ↑ Maguelonne Toussaint-Samat, Historia stroju, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2002, s. 332
Bibliografia
- Maguelonne Toussaint-Samat, Historia stroju, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2002 ISBN 83-87021-70-9
- Maria Gutkowska-Rychlewska, Historia ubiorów, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, Wrocław - Warszawa - Kraków 1968
- М. Н. Мерцалова, Костюм разных времён и народов. Т.III-IV. М.-СПб.-2001.
Zobacz też
Linki zewnętrzne
- Stroje z XVIII wieku w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku (ang.)
- Zdjęcia współczesnych rekonstrukcji paniers i gorsetów z XVIII wieku. farthingales.on.ca. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-12-09)]. (ang.)
- Współczesne rekonstrukcje sukien wspartych na panier (ang.)
- Paniers i suknie z XVIII wieku (ang.)
Media użyte na tej stronie
1778 fashion plate of French court dress with wide panniers and artificially enhanced "big hair". Plate 43 in Galerie des Modes for 1778.
Caption: "Jeune Dame de Qualité en grande Robe coëffée avec un Bonnet ou Pouf élégant dit la Victoire. Dessiné par Desrais. Gravé par Voysant."Portrait of Madame Pompadour